تنها راه نجات از انتشار گازهاي گلخانه‌اي، استفاده از انرژي‌هاي نو بويژه انرژي بيكران خورشيد است
خورشيد به كمك زمين مي‌آيد
جام جم آنلاين: استفاده از انرژي خورشيدي به عنوان يك منبع انرژي پاك و عظيم اين روزها در بسياري از كشورهاي جهان مورد توجه قرارگرفته و حتي برخي كشورهاي آفريقايي كه شايد به نظر برسد از برنامه‌هاي توسعه‌اي و رفاه استاندارد فاصله زيادي دارند، براي تامين آب گرم و روشنايي در بسياري از منازلشان از انرژي خورشيدي استفاده مي‌كنند.
به گزارش موسسه جهاني انرژي، دولت‌هاي اروپايي در پروژه مشتركي تا سال 2050 قصد دارند با نصب پنل‌هاي خورشيدي در صحراي بزرگ آفريقا از انرژي خورشيدي اين منطقه براي تأمين برق اروپا استفاده كنند.
آنها در اين پروژه كه دولت‌هاي اروپايي هزينه 50 ميليارد يورويي آن را تأمين خواهند كرد، قصد دارند پنل‌هاي خورشيدي را در صحراي بزرگ آفريقا نصب كنند.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد جمع‌آوري 3/0 درصد از انرژي خورشيدي كه صحراي بزرگ آفريقا را گرم مي‌كند، براي رفع نياز انرژي برق اروپا كافي خواهد بود.
خوشبختانه كشور ما از نظر انرژي خورشيدي و تعداد ساعات آفتابي نسبت به بسياري از ديگر كشورهاي دنيا غني است و اين ميزان گاهي از 2800 ساعت در سال تجاوز مي‌كند. انرژي خورشيدي انرژي پاك، ارزان‌قيمت، در دسترس و پايان‌ناپذيري است كه مي‌تواند براي جلوگيري از افزايش گرماي زمين و كاهش انتشار آلاينده‌ها به كار گرفته شود.
كاهش 60 درصدي در هزينه تامين آب گرم و قابل استفاده بودن آن در تمام مكان‌ها مانند منازل، مدارس، خوابگاه‌هاي دانش‌آموزي و دانشجويي، بيمارستان‌ها، استخرها و كارخانجات از مهم‌ترين مزيت‌هاي اين انرژي است. از طرف ديگر با توجه به بازگشت سريع سرمايه در استفاده از اين انرژي و از آنجا كه در اجراي طرح هدفمند‌كردن يارانه‌ها نيز موثر است، مي‌تواند در اولويت سياست‌هاي‌كاري دولت قرار گيرد.
به گفته مسوولان سازمان انرژي‌هاي نو، در حال حاضر قيمت تمام شده نيروگاه‌هاي حرارتي خورشيدي بالاست و نمي‌تواند رقابت اقتصادي با نيروگاه‌هاي فسيلي داشته باشد، ولي در ظرف 15 سال آينده قابل رقابت خواهد بود.
اما در بخش كاربردهاي غيرنيروگاهي استفاده از آبگرمكن‌هاي خورشيدي توجيه بيشتري دارد، بويژه در مناطقي كه گازرساني نشده است. تاكنون تعدادي آبگرمكن خورشيدي در تعدادي از روستاهاي كشور در اختيار خانواده‌ها قرار گرفته است.
از كاربردهاي ديگر اين انرژي، توليد گرماي يك ساختمان و حتي سرما با راه‌اندازي سيستم‌هاي سرمايشي جذبي است. همچنين در معماري ساختمان‌ها از سيستم غيرفعال خورشيدي مي‌توان استفاده كرد و در كشاورزي نيز براي خشك كردن محصولات كاربرد فراواني دارد.
در اجاق‌ها براي پخت‌وپز و در آب‌شيرين‌كن‌ها نيز از انرژي خورشيدي مي‌توان استفاده كرد، بنابراين بي‌شك در قرن حاضر و آينده، انرژي بيكران خورشيد مي‌تواند جايگزين بسياري از سوخت‌ها باشد.
نكته: انرژي خورشيدي انرژي پاك، ارزان‌قيمت، در دسترس و پايان‌ناپذيري است كه مي‌تواند براي جلوگيري از افزايش گرماي زمين و كاهش انتشار آلاينده‌ها به كار گرفته شود
بر اساس يك مطالعه كه توسط مركز تحقيقات DLR آلمان براي كشور ايران انجام شده، برآورد شده است در 2000 كيلومتر مربع از عرصه ايران، قابليت بهره‌برداري حدود 60 هزار مگاوات برق از نيروگاه حرارتي خورشيدي وجود دارد. جالب توجه اين كه با افزايش شدت تابش در منطقه، كاهش چشمگيري در هزينه‌هاي برق خورشيدي رخ خواهد داد.
آبگرمكن خورشيدي
از بين انرژي‌هاي نو و تجديدپذير، هيچ انرژي‌اي به اندازه انرژي خورشيدي گستردگي و فراگيري ندارد. از اين‌رو استفاده از آبگرمكن‌هاي خورشيدي نيز اين روزها رو به گسترش است. آبگرمكن‌هاي خورشيدي به 2 دسته كلي ترموسيفوني و پمپ‌دار تقسيم مي‌شوند. آبگرمكن‌هاي ترموسيفوني با استفاده از سيكل طبيعي و بدون پمپ، آب را به درون جمع‌كننده‌هاي خورشيدي به چرخش درمي‌آورند و آن را گرم مي‌كنند. در مقابل آبگرمكن‌هاي پمپ‌دار با استفاده از يك پمپ، آب را به درون كالكتورها (جمع‌كننده‌ها) ارسال مي‌كنند و با چرخش مداوم آن شروع به گرم كردن آب مخزن مي‌كنند. آبگرمكن‌هاي خورشيدي بي‌فشار فاقد فشار آب شهري هستند، زيرا مخازن آنها تحمل فشار آب شهر را ندارد. بنابراين وقتي مصرف‌كننده شير آب گرم را باز مي‌كند فشار آب به مراتب كمتر از فشار آب سرد است كه راهكارهاي فني مربوط در اين زمينه و انتخاب نوع مورد نظر براي مكان مناسب وجود دارد.
بر اين اساس و با دستيابي به دانش فني ساخت اين نوع آبگرمكن‌ها، سازمان انرژي‌هاي نو توانسته است بسياري از استان‌ها مانند سيستان و بلوچستان، سمنان، يزد، اصفهان، خراسان شمالي، رضوي و جنوبي و هرمزگان را به اين نوع آبگرمكن‌ها مجهز كنند.
بر خلاف نيروگاه‌هاي حرارتي خورشيدي، خوشبختانه پتانسيل كشور ما به گونه‌اي است كه استفاده از آبگرمكن‌هاي خورشيدي منحصر به مناطق گرمسير نيست و در همه مناطق قابل استفاده است. همچنين به دليل اين‌كه شدت و ميزان تابش خورشيد در كشور حتي در بخش‌هاي شمال ايران از بسياري از كشورهاي مشابه بيشتر است، از اين رو در تمام نقاط كشور مي‌توان از اين سيستم‌ها استفاده كرد.
مدير دفتر انرژي خورشيدي سازمان انرژي‌هاي نو ايران در ارتباط با راه‌اندازي نيروگاه‌هاي حرارتي خورشيدي در كشور مي‌گويد، بر خلاف آبگرمكن‌هاي خورشيدي، نيروگاه‌هاي حرارتي خورشيدي بايد در مناطق خاصي احداث شوند كه از نظر مدت تابش در شرايط ويژه‌اي باشد كه به گفته وي اين نوع نيروگاه‌ها در استان‌هاي اصفهان، يزد، كرمان و فارس قابل استفاده است.
خانه‌هاي خورشيدي
ايرانيان باستان از انرژي خورشيدي براي كاهش مصرف چوب به عنوان هيزم كه براي گرم كردن خانه‌هاي خود در زمستان از آن استفاده مي‌كردند، بهره مي‌بردند. آنان ساختمان‌ها را به ترتيبي بنا مي‌كردند كه در زمستان نور خورشيد به داخل اتاق‌هاي نشيمن مي‌تابيد، ولي در روزهاي گرم تابستان فضاي اتاق در سايه قرار داشت. در اغلب فرهنگ‌هاي ديگر دنيا نيز مي‌توان نمونه‌هايي از اين قبيل طرح‌ها را مشاهده كرد. در سال‌هاي بين دو جنگ جهاني در اروپا و ايالات متحده طرح‌هاي فراواني در زمينه خانه‌هاي خورشيدي مطرح و آزمايش شد. از آن زمان به بعد تحول خاصي در اين زمينه صورت نگرفت. حدود چند سالي است كه معماران به طور جدي ساخت خانه‌هاي خورشيدي را آغاز كرده‌اند و به دنبال تحول و پيشرفت اين تكنولوژي به نتايج مفيدي نيز دست يافته‌اند، مثلا در ايالات متحده تنها در دهه گذشته حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار خانه خورشيدي ساخته شده است. در اين گونه خانه‌ها سعي مي‌شود از انرژي خورشيد براي روشنايي، تهيه آب گرم بهداشتي، سرمايش و گرمايش ساختمان استفاده شود و با به كار بردن مصالح ساختماني مناسب از اتلاف گرما و انرژي جلوگيري شود.
در ايران نيز پروژه ساخت اولين ساختمان خورشيدي واقع در ضلع شمالي دانشگاه علم و صنعت و به منظور مطالعه و پژوهش در خصوص بهينه‌سازي مصرف انرژي و امكان بررسي روش‌هاي استفاده از انواع انرژي‌هاي تجديدپذير بويژه انرژي خورشيدي اجرا شده است.
حميده سادات هاشمي / جام‌جم