ماشينهاي پيشگو، ابركامپيوترهايي هستند كه حجم زيادي از اطلاعات را پردازش ميكنند
ماشين پيشگو، آينده را به تصوير ميكشد
جام جم آنلاين: پيشگويي ازجمله موضوعاتي است كه ماهيت آن ريشه در داستانهاي علمي ـ تخيلي دارد، اما حقيقت اين است كه دنيا با سرعتي عجيب و باورنكردني در حال تغيير و تحول است، سرعتي كه حتي شايد اين فرصت را به ما ندهد تا بتوانيم خودمان را با چنين تغييراتي وفق دهيم.
بسياري از مفاهيمي كه براي نخستين بار از طريق فيلمهاي علمي ـ تخيلي قدم به عرصه زندگي ما گذاشتند. امروزه رنگ واقعيت به خود گرفتهاند و بنابراين دور از انتظار نخواهد بود اگر در آيندهاي نهچندان دور دانشمندان بتوانند ايده ساخت ماشينهاي پيشگو را نيز به حقيقت مبدل سازند.
بسياري از محققان بر اين باورند كه با جمعآوري مجموعهاي از اطلاعات و دادههاي ديجيتالي در يك جعبه سياه جادويي از جنس فناوري اطلاعات ميتوان اين جعبه سياه را به يك گوي شيشهاي تبديل كرد كه قدم فراتر از مرزهاي زماني گذاشته و ميتوانيد به كمك آن و از دريچه دنياي ديجيتال، آينده و تحولات آن را رصد كنيد تا ببينيد چه حوادث و اتفاقاتي پيش روي ساكنان اين كره خاكي است.
اما به نظر شما آيا طراحي و ساخت يك سيستم كامپيوتري براي پيشبيني آينده امكانپذير است؟ فكر ميكنيد فناوريهاي ديجيتالي كه امروزه توانستهاند امكانات متنوعي را در زمينههاي مختلف در اختيار ما انسانها قرار دهند قادر به پيشگويي آينده علمي، سياسي، اقتصادي واجتماعي دنيا خواهند بود؟
عبور از مرز زمان
گروهي از محققان موسسه فناوري زوريخ به سرپرستي فيزيكدان سوئيسي، Drik Helbing در تلاش هستند با سرمايهاي معادل يك ميليارد يورو كه دولت فدرال سوئيس در اختيار آنها قرار داده است يك سيستم ابركامپيوتري طراحي كنند كه از آن تحت عنوان گوي شيشهاي ديجيتالي نام برده شده است. يكي از قابليتهاي مهم اين سيستم كه با هدف پيشبيني آينده طراحي ميشود اين است كه تنها محدود به يك حوزه خاص نخواهد شد، بلكه ميتواند با در نظر گرفتن زواياي مختلف دنياي آينده را در قالب يك دنياي حقيقي به تصوير بكشد. بخش اصلي اين پروژه، براساس اطلاعات اقتصادي، حكومتي، سياسي، فرهنگي، پيشرفتهاي به دست آمده در حوزه فناوري، شاخصهاي رشد و توسعه كشاورزي، وضعيت بهداشت و سلامت و ميزان شيوع بيماريهاي واگيردار در سطح جامعه و به كمك روشهاي محاسبات عددي، آنچه را در شرايط كنوني در دنيا وجود دارد، شبيهسازي ميكند. پيشرفتها و نوآوريها در حوزه فناوري ديجيتال زمينه مناسبي را براي همگرايي رشتههاي علمي مختلف به وجود آورده است.
گسترش كاربرد گوشيهاي تلفن همراه ازجمله فناوريهايي است كه شايد بتوان گفت بيشترين تاثير را بر روند كنوني زندگي انسانها داشته است. اين فناوري كه به يكي از نيازهاي ضروري زندگي امروز مبدل شده است ميتواند اطلاعات ارزشمندي را در زمينههاي مختلف از ديدگاههاي افراد تا علاقهمنديها و نظراتشان درباره چيزهاي مختلف در اختيار ما قرار دهند كه بتوان براساس تجزيه و تحليل اين اطلاعات و تركيب آن با مجموعهاي از دادههاي سياسي، اقتصادي، زيستشناختي و ژنتيكي قدم به دنياي جديدي گذاشت. پيشرفتهاي علمي در هر زمينهاي نيازمند وجود شرايط و ابزار لازم براي انجام تحقيقات است و در حقيقت اين ابزارها هستند كه انگيزه لازم براي تحقيق و مطالعه را ايجاد ميكنند. بسياري از محققان بر اين باورند كه ايده ساخت سيستمهاي پيشگوي ديجيتالي تنها در صورتي تحقق مييابد كه بتوان مجموعهاي از اطلاعات در زمينههاي مختلف را در يك جا گردهم آورد.
نكته: ماشينهاي پيشگوي آينده ابركامپيوترهايي هستند كه به روش پردازش موازي و براساس اطلاعات دريافتي از منابع مختلف نظير سياسي، علمي، اقتصادي، فناوري و ساير موضوعات، آينده را حدس مي زنند
در مقابل گروهي ديگر تصور ميكنند بهتر است ابرهاي اطلاعاتي مجزايي در دنياي اينترنت ايجاد كنند و سپس از طريق رابطهايي اين ابرهاي اطلاعاتي را به هم مرتبط سازند. در اين صورت با ايجاد مجموعهاي از دادههاي مختلف با قابليت به اشتراكگذاري افراد بيشتري ميتوانند در به روزرساني دادهها مشاركت داشته باشند و با ايجاد يك فضاي رقابتي از بسياري از قابليتهاي نهفته در اين مجموعه اطلاعاتي استفاده خواهد شد. امروزه در بسياري از زمينههاي تحقيقاتي مدرن از اين شيوه استفاده ميشود كه خوشبختانه نتايج موفقيتآميزي را به همراه داشته است. در سيستمهايي كه قرار است در آينده در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات مورد استفاده قرار گيرند رفتار افراد و واكنش آنها نسبت به هرگونه تغييرات و تحولات ايجاد شده در زمينههاي مختلف كه ميتواند بر علاقهمندي، انگيزه، عقايد و ديدگاههاي آنها تاثيرگذار باشد در محور اصلي قرار ميگيرد؛ چرا كه تحقيقات انجام شده حاكي از آن است كه پيشگويي حوادث آينده از طريق فناوري اطلاعات و ارتباطات تنها در صورتي امكانپذير است كه بتوان تركيبي از علوم كامپيوتري، شناختي، اجتماعي، پيشرفتهاي علمي و همچنين سيستمهاي پيشرفته با قابليت تجزيه و تحليل دادهها را با هم و در قالب يك مجموعه ارتباطي گردهم آورد.
وقتي ابركامپيوترها، پيشگويي ميكنند
در حال حاضر از سيستمهاي ابركامپيوتري مشابه براي پيشبيني حوادث آينده در زمينههاي مختلف استفاده شده است. نتايج به دست آمده از عملكرد اين سيستمها نشان ميدهد از تركيب ابركامپيوترهايي كه براي پيشبيني حوادث آينده از آنها استفاده شده ميتوان براي پيشگويي آنچه در آينده پيشروي ما انسانها خواهد بود، استفاده كرد. در اين ابركامپيوترها علاوه بر مجموعهاي از دادههاي اوليه، خبرهاي مختلف از سراسر دنيا به عنوان يك منبع اطلاعاتي كه ميتواند بر روند تغييرات تاثيرگذار باشد وارد سيستم ميشود. اين كامپيوترها براساس واژههاي كليدي عمل ميكنند كه در خبرها قيد ميشوند. بر اين اساس بيش از 100 تريليون رابطه بين اطلاعات و منابع خبري ايجاد ميشود تا به اين ترتيب از ميان اين ارتباطات، معادلهاي صحيح براي پيشگويي حوادث آينده ايجاد شود. ويژگي اين ابركامپيوترها اين است كه ميتوانند در هر ثانيه يك تريليون واحد اطلاعاتي را پردازش كنند در نسل جديد ابركامپيوترهاي پيشگوآينده، سيستم ذخيرهكننده اطلاعات در قالب يك سيستم مجزا عمل نميكند، بلكه اين سيستم متشكل از مجموعههاي اطلاعاتي در اينترنت است كه در يك فضاي اشتراكي همه افراد ميتوانند به آن دسترسي داشته باشند و هدف اين است كه در اين پروژه دانشمنداني از سراسر دنيا بتوانند مدلها، ايدهها و نظرات خود را با مجريان طرح در ميان بگذارند تا سيستم براساس آخرين تحولات دنيا به روزرساني شود. به اين ترتيب اين ابركامپيوتر با اطمينان بيشتري ميتواند تحولات آينده را پيشبيني كند. اگرچه معمولا احتمال ايجاد خطا در سيستمهاي بسته به مراتب كمتر است، اما در سيستمهاي رايانش ابري، دسترسي به منابع فناوري اطلاعات در زمان تقاضا و براساس ميزان تقاضاي كاربر به گونهاي انعطافپذير و مقياسپذير و از طريق اينترنت امكانپذير است. پيشبيني حوادث آينده مستلزم انجام كارهاي محاسباتي در زمانها و مكانهاي مختلف است و براي اين كه اين پروژه عظيم تحقيقاتي بتواند با مشاركت محققان مختلف انجام شود لازم است زمينه مناسبي فراهم شود تا همه افراد بتوانند بدون نياز به داشتن سختافزارها و نرمافزارهاي اختصاصي كه براي اين كار در نظر گرفته شده است انجام بخشي از اين محاسبات را از طريق ديگري مشابه مشاركت در انجام فعاليتهاي خدماتي عهدهدار شوند و به نظر ميرسد كه ابرهاي كامپيوتري يا همان فناوري رايانش ابري تنها راهكار ممكن براي برآورده ساختن اين نيازها باشد.
پردازش اطلاعات دريافتي به شيوه موازي
بخش اصلي سيستمهاي ديجيتالي پيشگوي حوادث آينده يك ابركامپيوتر است. ابركامپيوترها، كامپيوترهايي هستند كه در زمان معرفي از نظر ظرفيت پردازش و سرعت محاسبه از ديگر ماشينها و سيستمهاي كامپيوتري قويتر باشند. معني كلمه ابركامپيوتر در بازههاي زماني مختلف، متفاوت است. آنچه امروزه از آنها تحت عنوان ابركامپيوترها نام برده ميشود در آينده ديگر كاربردي نخواهند داشت، چراكه ويژگيهاي آنها از نظر ظرفيت پردازش و سرعت محاسبه در يك مقياس زماني سنجيده ميشود. معمولا از اين كامپيوترها براي كارهايي كه مستلزم انجام محاسبات دقيق است استفاده ميشود و به همين علت اين كامپيوتر، براي پيشبيني وضعيت آب و هوا، پيشبيني ميزان شيوع بيماريها در جوامع مختلف و بسياري از فكرهاي تحقيقاتي كه با هدف پيشبيني تغيير و تحولات انجام ميشوند بهترين گزينه ممكن هستند. ماشينهاي پيشگوآينده نيز ابركامپيوترهايي هستند كه به روش پردازش موازي و براساس اطلاعات دريافتي از منابع مختلف كه هريك از آنها حوزههاي مختلفي نظير سياسي، علمي، اقتصادي، كشاورزي، آب و هوا، فناوري و ... را در بر ميگيرد، عمليات محاسباتي مشترك را همزمان براي حجم زيادي از دادهها انجام ميدهند. محققان اميد دارند بتوانند با استفاده از اين روش و براساس آخرين پيشرفتها در زمينه فناوريهاي ديجيتالي كه در مقايسه با ديگر حوزههاي فناوري از پيشرفت قابل ملاحظهاي در سالهاي اخير برخوردار بودهاند، تصويري از دنياي آينده و حوادثي را كه دنيا آبستن آن خواهد بود براي انسانها به تصوير بكشند كه بتواند پاسخگوي بسياري از سوالات ذهني ساكنان زمين باشد. بنابراين دور از انتظار نخواهد بود كه بتوانيم زندگي شخصي اين افراد را نيز در زمينههاي مختلف براساس مدلهاي پيشبيني شده، پيشگويي و براساس آن تصميماتي را اتخاذ كنيم.
Scientific American / مترجم : فرانك فراهاني جم