صلح امام حسن(ع) زمينه‌ انقلاب سرخ حسينی را فراهم كرد و اين نرمش قهرمانانه در كنار آن جنبش ظلم‌ستيزانه، انقلاب علمی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را بنا كرد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، تاريخ شهادت سبط اكبر، حضرت امام حسن مجتبی(ع) مورد اختلاف علمای شيعه در طول تاريخ بوده است. كسانی چون شيخ مفيد، كاشف‌الغطاء و... تاريخ شهادت ايشان را روز هفتم ماه صفر و بسياری ديگر آن را 28 اين ماه دانسته‌اند.

در حالی‌كه در تقويم رسمی كشور و نيز در رسانه ملی روز هفتم صفر را مصادف با ميلاد امام موسی‌بن‌جعفر(ع) تلقی می‌كنند و در بسياری از محافل در تهران به جشن و سرور ميلاد امام موسی بن جعفر(ع) می‌پردازند، بسياری از علمای اعلام و مراجع عظام در قم روز هفتم ماه صفر را به عنوان روز شهادت امام حسن مجتبی(ع) روز حزن و اندوه شمرده و اقامه عزا می‌كنند.

در قم از ديرباز رسم بر اين بوده كه در روز هفتم صفر، گذشته از گرامی‌داشت روز ولادت امام موسی كاظم(ع)، برای شهادت امام حسن مجتبی(ع) نيز مراسمی برای ذكر مصيبت آن حضرت(ع) برگزار می‌شود، بازار به صورت نيمه تعطيل درمی‌آيد و برخی از اماكن و معابر سياهپوش می‌شود و هيئاتی برای عزاداری به راه می‌افتد و همه اين شواهد نشان می‌دهد كه قول نخست مبنی بر شهادت امام(ع) در روز هفتم صفر قولی قابل اعتنا و ريشه‌دار است و روز 28 صفر نيز طبق قولی مصادف با روز شهادت ايشان ذكر شده است.

بسياری از علماء با استناد به اقوال بزرگانی چون شيخ مفيد، كاشف‌الغطاء و...، روز هفتم صفر را روز شهادت امام حسن مجتبی(ع) می‌دانند و برآنند كه به مقتضای قرار گرفتن اين روز در ماه صفر، كه ماه حزن اهل بيت(ع) و كاروان داغدار و مصيبت‌زده حضرت سيدالشهداء(ع) است، بايد به مصداق تعظيم شعائر الهی مجلس عزا برپا شود و هم‌زمانی اين مناسبت با ميلاد امام كاظم‌(ع) در اين روز نبايد مانع برقراری مجالس روضه وعزا شود.

امام حسن مجتبی(ع) اولين فرزند امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س) است كه در نيمه ماه رمضان سوم هجری،در مدينه به دنيا آمد. با آن‌كه تنها هفت سال حضور حضرت رسول(ص) را درك كرد، ولی در همين مدت، مورد عنايت بسيار آن حضرت بود و استفاده‏های علمی و تربيتی فراوانی از وجود فخر كائنات برد.

محبت پيامبر(ص) به ايشان بسيار زياد بود و آن حضرت(ص) گاه نوه خود را در حوادث بزرگی چون بيعت رضوان و مباهله با مسيحيان نجران شركت داد. همچنين آيات چندی در قرآن مانند همانند آيه تطهير، آيه ذوی‌القربی و آيه اولی‌الامربه صورت توصيف و بدون ذكر نام، در شأن اهل بيت(ع) نازل شده كه وجود مبارك امام مجتبی(ع) را نيز شامل می‌شود.

ابن‌عباس روايت كرده كه پيامبر(ص) فرمودند: «آن‌گاه كه فرزندم حسن مجتبی(ع) را با زهر شهيد كنند، تمام ساكنان آسمان و زمين بر او سوگوار می‌شوند... و هركس كه مرقد او را در بقيع زيارت كند، قدم‌های او در پل صراط، در روزی كه قدم‌ها بر آن لرزان شوند، از لغزش در امان خواهد ماند
امام(ع) در دوران پيش از خلافت پدر، در خدمت ايشان بود و همراه آن حضرت(ع) در برخی از فعاليت‌های اجتماعی همچون شركت در شورای شش نفره تعيين خليفه پس از عمر و شركت در بدرقه ابوذر به هنگام تبعيد شركت كرده بود و گاه نيز برخی از مأموريت‌های مهم را از طرف پدر عهده‌دار همانند آب‌رسانی به منزل عثمان در حال محاصره بوده است.

ايشان در دوران خلافت امام علی(ع) از آغاز بيعت مردم با ايشان تا لحظه شهادت آن حضرت(ع) نيرومندترين بازوی پدر بود. در ماجرای بيعت و در جنگ‌های جمل ، صفين و نهروان حضوری جدی داشت. پيش از جنگ جمل نيز به همراه عمار ياسر و قيس بن سعد به كوفه رفت و با سركوب فتنه‌ ابوموسی اشعری ، مردم را به جنگ با مردم بصره فرا خواند.

امام حسن مجتبی(ع) پس از شهادت پدر، به جانشينی و وصايت ايشان رسيد و پس از دوران كوتاه و چندماهه خلافت ظاهری، با توجه به شرايط پيش آمده برای ايشان به صلح با معاويه تن در داد. صلح آن حضرت در حقيقت انقلاب سبزی بود كه زمينه انقلاب سرخ حسينی را فراهم كرد و اين نرمش قهرمانانه در كنار آن جنبش ظلم‌ستيزانه، پايه‌ريز انقلاب علمی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شد.

امام پس از صلح با معاويه به تربيت شيعيان مخلص و تفسير صحيح اسلام پرداخت و عملكرد ايشان پس از صلح چنان استوار و مستكم بود كه معاويه ناچار در انديشه شهادت ايشان افتاد. حكومت اموی پس از تحميل صلح بر امام(ع) گرچه به بسياری از آمال خود رسيده بود، ولی همچنان وجود ايشان را مانع تحقق برخی از اهداف خود می‌دانست. از جمله اهداف معاويه تعيين جانشين برای خود بر خلاف مفاد صلح‌نامه بود. وی از اجرای اين تصميم، وحشت داشت و می‌دانست كه چنين حركتی، بدون شك مخالفت شديد امام(ع) را برخواهد انگيخت و از همين روی برآن شد تا از هر راه ممكن ايشان را به شهادت برساند.

معاويه پس از بررسی‌های بسيار، جعده همسر امام(ع) را مناسب‌ترين فرد برای تحقق هدف پليد خود ديد و به صورت محرمانه و با ارسال صدهزار درهم به جعده، به وی قول داد كه اگر امام(ع) را به شهادت برساند، او را به همسری يزيد درخواهد آورد. جعده آن حضرت(ع) را به واسطه زهر مسموم كرد و طولی نكشيد كه بر اثر آن، امام(ع) در روز هفتم يا بيست‌و‌هشتم ماه صفر سال 50 هجری به شهادت رسيدند.

در آثار و منابع شيعه فضايل و آثار بسياری برای گريه بر مصيبت امام حسن مجتبی(ع) برشمرده‌اند. ابن‌عباس روايت كرده كه پيامبر(ص) فرمودند: «آن‌گاه كه فرزندم حسن مجتبی(ع) را با زهر شهيد كنند، تمام ساكنان آسمان و زمين بر او سوگوار می‌شوند. بدانيد سوگواری و گريه بر مصيبت‌های فرزندم حسن(ع) بسيار فضيلت دارد. هركس در مصيبت او گريه كند، چشمان او در روزی كه همه ديده‌ها نابينا شوند، روشن و بينا خواهد شد و دل او، در روزی كه تمام دل‌ها اندوهناك شوند، از غبار اندوه پاك خواهد شد و هركس كه مرقد او را در بقيع زيارت كند، قدم‌های او در پل صراط، در روزی كه قدم‌ها بر آن لرزان شوند، از لغزش در امان خواهد ماند».

امام حسن(ع) شبيه‌ترين افراد به پيامبر اكرم(ص) بوده و همگان از دوست و دشمن به گذشت و احسان ايشان، حلم بی‌‌پايان، علم فراوان، جود و عبادت، زهد و بلاغت، تواضع و شجاعت آن حضرت(ع) معترف بوده‌اند.