روشهای مبارزاتی امام محمدباقر(ع)/ وصیت ده ساله امام 
وجود مبارک تمام ائمه تا حضرت محمدباقر(ع) بر حفاظت از اسلام در برابر انحراف ایستادند و کوششهاى پیشوایان بعدی در مرحله دوم با فعالیت امام باقر(ع) آغاز شد، برترى‏ فعالیت آن بزرگوار این بود که به توده شیعه شکلى تفصیلى و خاص داده و آن ‏را به حرکت درآورد.
امام محمد باقر(ع) فرزند علی بن حسین امام سجاد(ع) اول رجب و یا سوم صفر سال 57 هجری دیده به جهان گشود. مادر گرامی ایشان" فاطمه" دختر امام حسن مجتبی (ع) است، از این رو امام باقر(ع) نخستین علوی و فاطمی به شمار رفته است.

کنیه آن گرامی ابوجعفر و القاب ایشان باقر، شاکر، هادی و امین شبیه( به جهت شباهت آن حضرت به رسول خدا (ص) ) ذکر شده است.

امام باقر(ع) شکافنده دانش ها

امام باقر(ع) را بدین سبب "باقر" نامیدند که ریشه علوم را شناخت، فرع های آن را استخراج و استنباط کرد و زوایای پنهان علوم را آشکار ساخت. وی رشته های علوم قرآن، الهیات، توحید و تفسیر، کلام، سیره، فنون وآداب، فقه و احکام و حدیث را توسعه بخشید از این رو «محمد بن مسلم » گوید: از او30 هزار حدیث استماع کردم، و «جابر جعفی » گفته است: از امام باقر 70 هزار در حدیث دیگر 50 هزار حدیث شنیدم که آنها را بر هیچ کس حدیث نکردم .

همه ائمه تا حضرت باقر بر حفاظت از اسلام در برابر انحراف ایستادند و کوششهاى پیشوایان بعدی در مرحله دوم با فعالیت امام باقر(ع) آغاز شد و برترى‏ فعالیت آن بزرگوار این بود که به توده شیعه شکلى تفصیلى و خاص داده و آن ‏را به حرکت درآورد.

امام باقر(ع) درعصر خود، در مورد علوم اسلامى، مرجع یگانه جهان ‏اسلام بود و علماى عصر او در برابر وجود مقدسش، فروتنى مى‏نمودند و حوزه او پایگاهی براى صدها دانشمند و محدث تربیت شده مکتب ایشان بود.

کلام امام باقر در توصیف شیعیان از جمله رهنمودهایی است که شیعه می تواند در هر زمانی از آن بهره مند شود؛ ایشان در حدیثی می فرمایند:«همانا که شیعه ما، شیعه على، با دست و دل گشاده و از سرگشاده دستى ‏و بى ریایى از ما طرفدارى می کنند و براى زنده نگاهداشتن دین، متحد و پشتیبان ‏ما هستند. اگر خشمگین گردند، ستم نمی کنند و اگر خرسند باشند از اندازه نمى‏گذرند. براى آن کس که همسایه آنان باشد برکت دارند و با هر کس که با آنان ‏مخالف باشد طریق مسالمت پیش می گیرند.»

امام باقر و امام صادق(ع) بنیانگذار دانشگاه اهل البیت

امام محمدباقر در روزگار خود بزرگترین تأثیر علمى و عملى را بر جامعه خویش داشت. حضور در مجامع علمى و تأسیس جلسات فرهنگى یکى از بهترین و ارزنده‏ترین نوع حضور در جامعه و خدمت به اجتماع مسلمانان بوده و هست، زیرا هر گونه تکامل اجتماعى در ابعاد اخلاقى و معنوى و اقتصادى و...منوط به تکامل فکرى و فرهنگى است.

براى تبیین نقش حیاتى امام باقر در جامعه اسلامى، همین نکته کافى است که جمع عالمان بر این عقیده اتفاق دارند که فقیه‏ترین مردم در آغاز سلسله فقیهان شش نفرند و آن شش نفر از اصحاب و شاگردان امام باقر و امام صادق (ع) بشمار مى‏آیند.

محققان بر این عقیده‏اند که امام باقر (ع) و امام صادق (ع) در حقیقت بنیانگذار دانشگاه اهل البیت هستند که حدود 6 هزار رساله علمى از فارغ التحصیلان آن به ثبت رسیده است.

روشهای مبارزاتی امام محمدباقر(ع)

محققان تقیه، ترسیم وظایف حاکم اسلامى، نهى از همکارى با حکومت طاغوت و مبارزه رو در رو را از شیوه‏هاى مبارزاتى امام باقر(ع) برشمردند. در دوران حیات آن حضرت، حاکمان اموى به دلیل تعارضات داخلى از نهضت عظیم علمى آن حضرت غافل بودند، ولى این به معناى در امان بودن آن امام نیست؛ بلکه حجم وسیعى از روایات گویاى اوضاع خشونت ‏آمیز آن دوره، و ظلم و تجاوز حاکمان وقت نسبت ‏به دین، مسلمانان و امام آنان است، به گونه‏اى که امام(ع) بارها تقیه مى‏کرد و سرانجام نیز بر سر تعارضات مبنایى با نظام خلافت ظالمانه، توسط هشام به شهادت رسید.

میزان اهتمام حضرت باقر(ع) به تقیه چنان بود که مى‏فرمود: " التقیة من دینى و دین آبائى ولا ایمان لمن لا تقیة ‏له (26)؛ تقیه از دین من و دین پدران من است و کسى که تقیه ندارد، ایمان ندارد." این امر به دلایل متعددى مانند: حفظ جان نیروهاى خودى، حفظ توان اقتصادى خودی ها، اجراى برنامه‏هاى مهم ‏تر، حفظ ارزش ها و ... صورت مى‏گرفت و امام با رعایت این اصل، حرکت ‏سرى خود در تداوم وظیفه امامت را طى مى‏کرد.

امام باقر مى‏کوشید با تبیین وظایف حاکمان، نوک تیز انتقاد خود را متوجه حاکمان وقت‏ سازد و عدم مشروعیت اقدامات آنان را گوشزد کند. مثلا مى‏فرمود: اسلام بر پنج چیز بنا شده است: نماز، زکات، حج، روزه، ولایت.

روش امام باقر(ع)در برخورد با همسر و خانواده

"حسن زیات بصرى مى‏گوید: من به همراه یکى از دوستانم به منزل امام باقر (ع) رفته، بر او وارد شدیم. برخلاف تصور خویش، آن حضرت را در اتاقى مفروش، آراسته و زینت شده یافتیم و بر دوش وى پارچه‏اى به رنگ گلهاى سرخ مشاهده کردیم.محاسن را قدرى کوتاه کرده و بر چشمان سرمه کشیده بود. (باید توجه داشت که در آن عصر و محیط سرمه کشیدن مردان رایج بوده است).

ما مسائل خود را با آن حضرت در میان گذاشتیم و سؤالهایمان را پرسیدیم و ازجا برخاستیم .هنگام خارج شدن از منزل، امام به من فرمود: همراه با دوستت، فردا هم نزد من بیایید. گفتم بسیار خوب، خواهیم آمد. چون فردا شد، با همان دوستم به خانه امام رفتیم، ولى این بار به اتاقى وارد شدیم که در آن، جز یک حصیر، هیچ امکاناتى نبود و امام پیراهنى خشن بر تن داشت.

در این هنگام امام به رفیق من رو کرد و فرمود: اى برادر بصرى! اتاقى که دیشب مشاهده کردى و در آنجا نزد من آمدى از همسرم بود که تازه با او ازدواج کرده‏ام و در واقع آن اتاق، اتاق او بود و لوازم آن نیز، لوازم و امکاناتى است که او آورده است.
او خودش را براى من آراسته بود و من نیز مى‏بایست عکس العمل مناسبى داشته باشم و خودم را براى او بیارایم و بى‏تفاوت نباشم.امیدوارم از آنچه دیشب مشاهده کردى، به قلبت گمان بد راه نداده باشى."

آنچه از این حدیث استفاده مى‏شود، این است که امام از همسرش انتظار ندارد که چون او بر حصیر بنشیند و لباس خشن بر تن کند. امام با این که در قلمرو اعمال فردى خود، از تجمل پرهیز دارد، ولى در زندگى خانوادگى و حتى اجتماعى، عواطف و نیازهاى روحى همسر و نیز شرایط و مقتضیات زمان را در نظر دارد و تجمل حلال را ممنوع نمى‏شمارد و در مواردى لازم ‏هم مى‏داند.

شهادت امام باقر(ع)/ وصیت امام برای برپایی مراسم ندبه بر ایشان تا 10سال

دوران امامت امام باقر حدود 18 سال بود و در دوران حیات ایشان پنج خلیفه به نامهای ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک،عمربن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک معاصر امام پنجم(ع) بودند که سرانجام ایشان به دست هشام بن عبدالملک مسموم و به شهادت رسیدند.

شهادت امام باقر(ع) به اختلاف در ذی حجه، ربیع الاول، ربیع الاخر سال 114 و 116 نقل شده است اما مشهور آن است که هفتم ذی الحجه سال 114 واقع شده است.

کلینی به سند حسن روایت کرده است که امام محمد باقر(ع) 800 درهم برای تعزیه و ماتم خود وصیت فرمود. موثق از امام جعفر صادق(ع) روایت کرده است که پدرم گفت: ای جعفر! از مال من وقفی بکن برای ندبه کنندگان که 10 سال در منا در موسم حج بر من گریه کنند و رسم ماتم را تجدید کند و بر مظلومیت من زاری کنند.