جام جم آنلاين: اين جمله را كه تله‌فيلم‌ها جدي گرفته نمي‌شوند، در سال‌هاي گذشته زياد شنيده‌ايم. حالا هر چقدر از زمان تولد قالبي به نام تلهفيلم در ايران مي‌گذرد، تعريفش واضح‌تر و شفاف‌تر مي‌شود و همچنين طرفداران بيشتري پيدا مي‌كند. هم‌اكنون تعداد بيشتري از دست‌اندركاران سينما جذب فرآيند توليد تلهفيلم شده‌اند. خيلي از بازيگران و فيلمسازان مطرح سينما ترغيب شده‌اند بختشان را در اين حوزه بيازمايند.
برگزاري جشنواره مستقل براي تله‌فيلم‌ها از ديگر اقداماتي است كه مي‌تواند به تقويت ساختار و محتواي توليدات نمايشي تلويزيون كمك كند. 2 سال پيش نخستين جشنواره توليدات تلهفيلم سيما برگزار شد و اكنون در آستانه برگزاري دومين دوره اين ضيافت فرهنگي در قالب جشنواره جام‌جم هستيم. امسال در جشنواره تلويزيوني جام‌جم علاوه بر تله‌فيلم‌ها، توليدات مستند و پويانمايي نيز داوري مي‌شوند. اين جشنواره با هدف شناسايي و معرفي آثار فاخر و ارزشمند تلويزيوني چهارشنبه، هفتم دي سال مصادف با ولادت با سعادت امام محمدباقر(ع) در مركز همايش‌هاي بين‌المللي صدا وسيما برگزار مي‌شود.
بهمن 88 نخستين جشنواره فيلم‌هاي تلويزيوني با گزينش 57 اثر برگزيده از 750 فيلم تلويزيوني توليد و پخش شده از شبكه‌هاي سيما برگزار شد.
خبرها حاكي از آنند كه امسال 33 فيلم تلويزيوني در جشنواره جام‌جم با يكديگر رقابت مي‌كنند که اين فيلم ها از بين 188 آثار ارسالي شبكه‌هاي سراسري، مركز سيمافيلم و مراكز استان‌ها انتخاب شده‌اند.
از اين تعداد 9 فيلم به شبكه یک و 9 فيلم به مركز سيما فيلم تعلق دارند. همچنين از شبكه تهران، 2 فيلم به بخش داوري راه پيدا كرده است و 7 فيلم به شبكه 2 تعلق دارد. سهم شبكه‌هاي 3 و 4 نيز در جشنواره جام‌جم هر كدام 3 فيلم است.
اولين دوره جشنواره، همه تله‌فيلم‌هاي توليد شده را مورد بررسي قرار داد. اما در اين دوره، آثاري كه طي اين 2 سال تهيه شده‌اند مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد.
معاونت سيما در اولين دوره جشنواره چند هدف را از برگزاري آن عنوان كرد كه تقويت ابتكار و خلاقيت دست‌اندركاران فيلم‌هاي تلويزيوني، تشويق و حمايت از توليد اين آثار و بالابردن سطح كيفي آنها از جمله اين اهداف بود.
مديران جشنواره اميدوار بودند از مسير ايجاد رقابت بين فيلمسازان فرصتي مناسب براي تبادل تجربه به وجود آورند و همچنين آثار فاخر و ارزشمند را براي حضور در جشنواره‌ها شناسايي كنند.
چندي پيش نادر مقدس در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم پيشنهاد كرد جشنواره‌اي جداگانه و مستقل براي فيلم‌هاي تلويزيوني در نظر گرفته شود.
اين كارگردان كه تله‌فيلم‌هايي چون دست عشق، شب باراني، پيچ تند، شهر فرشتگان و بانو را در كارنامه دارد، گفت: تله‌فيلم‌ها بايد در سينما نمايش داده شوند. اين اقدام باعث مي‌شود حرفه‌اي‌هاي سينما و تلويزيون به انجام كارهاي بزرگ‌‌تر تشويق شوند. تلهفيلم بايد اين خاصيت را داشته باشد تا بتواند مخاطب را به صورت جداگانه به خود جذب كند و به سينما بكشاند. اين اتفاقي است كه در سراسر دنيا مي‌افتد.
در ارتباط با اين جشنواره به سراغ 2 نفر از سازندگان فيلم‌هاي تلويزيوني رفتيم و از آنها پرسيديم برگزاري اين جشنواره تا چه اندازه مي‌تواند در ارتقاي سطح كيفيت فيلم‌هاي تلويزيوني موثر باشد. سوال بعدي اين بود كه داوران بايد تله‌فيلم‌ها را با چه معيار و ملاكي مورد ارزيابي قرار بدهند.
نگران نمره دادن به محتواي فيلم‌ها هستم
حجت قاسم‌زاده اصل، يكي از فعالان توليد تلهفيلم است. يك داستان كوتاه و چند داستان ديگر، تباهي، قصه‌ها و واقعيت، ژرفا، تردستي 101 راه براي ذله كردن پدر و مادرها، از شنبه تا پنجشنبه، تنهايي و كسوف كارهايي هستند كه او غالبا نويسندگي و كارگرداني آنها را به عهده داشته است.
يكي از ساخته‌هاي اين كارگردان با عنوان تنهايي در اولين دوره جشنواره تلهفيلم در 6 رشته نامزد شد و 4 جايزه جشنواره را كسب كرد. شهاب حسيني، رويا تيموريان و لاله اسكندري بازيگراني بودند كه با فيلم تنهايي برنده جايزه شدند.
قاسم‌زاده اصل در گفت‌وگو با جام با بيان اين كه برگزاري اين جشنواره‌ها بسيار ضرورت دارد، مي‌گويد: هر سال حجم زيادي از تلهفيلم توليد مي‌شود. آنتن تلويزيون مثل اژدهايي مي‌ماند كه كارها را مي‌بلعد. بايد جايي باشد كه فيلم‌ها را ارزيابي كند. وقتي سازندگان بدانند كارهايشان ارزيابي مي‌شود با انگيزه بيشتري كار مي‌كنند.
او به جشنواره فيلم فجر سال گذشته اشاره مي‌كند كه در آن فيلم‌هاي ويدئويي به صورت مستقل داوري شد. اين كارگردان توضيح مي‌دهد: آنجا همه فيلم‌ها را كنار هم نمايش مي‌دهند كه كار عجيب و غريبي است. توليدات ميلياردي سينمايي را نمي‌توان كنار تله‌فيلم‌هاي با هزينه 100 ميليون تومان قرار داد. بيننده‌اي كه به سينماهاي جشنواره مي‌آيد با انگيزه ديدن فيلم سينمايي وارد سالن مي‌شود نه ديدن تلهفيلم.
تلويزيون به عنوان متولي تلهفيلم و سفارش‌دهنده آن بايد تمام سازندگان فيلم‌هاي تلويزيوني را در يك جشنواره كنار هم جمع كند. بنابراين تلويزيون بهتر از وزارت ارشاد مي‌تواند درباره تله‌فيلم‌ها جشنواره برگزار كند.
قاسم‌زاده اصل با بيان اين كه تلهفيلم قصه‌ها و واقعيت‌ها بيش از 10 بار از تلويزيون پخش شده است، تاكيد مي‌كند: بودجه اين كار با بودجه فيلمي كه يك بار پخش شده يكسان است. افرادي هستند با دقت و وسواس تلهفيلم مي‌سازند، اما پولي كه دريافت مي‌كنند با بقيه يكسان است. خوبي جشنواره اين است كه آنجا تله‌فيلم‌هاي خوب دوباره ديده مي‌شوند.
نكته: برگزاري جشنواره مستقل براي تله‌فيلم‌ها مي‌تواند به تقويت ساختار و محتواي توليدات نمايشي تلويزيون كمك كند. 2 سال پيش نخستين جشنواره توليدات تلهفيلم سيما برگزار شد و اكنون در آستانه برگزاري دومين دوره اين جشنواره هستيم
اين كارگردان در پاسخ به اين سوال كه معيار ارزيابي داوران جشنواره بايد چگونه باشد، مي‌گويد: من نگران اين هستم كه به فيلم‌ها نگاه محتوايي بشود، يعني بيايند به محتواي تلهفيلم نمره بدهند. همه فيلم‌ها محتواي قابل تاييدي داشته‌اند كه روي آنتن رفته‌اند. برخي فيلم‌ها محتواي سفارشي و مناسبتي دارند و شانس برنده شدنشان بيشتر است. اما به نظر من كيفيت فيلم بايد مورد ارزيابي قرار بگيرد.
ما سازندگان تلهفيلم در شرايط سختي كار مي‌كنيم. بعضي‌ها 10 روزه تلهفيلم مي‌سازند، اما بعضي‌ها با زمان بيشتر كار مي‌كنند و كيفيت كارشان هم مقبول‌تر است. نشانه‌اش هم اين است كه فيلمشان چند بار پخش شده است، چون مخاطب فيلم را دوست داشته است.
جشنواره بايد به دنبال جواب يك سوال باشد
اسماعيل عفيفه، تهيه‌كننده تلهفيلم «مراسم آبرومندانه» برگزاري اين جشنواره را موفق ارزيابي مي‌كند.
او مي‌گويد: اگر جشنواره كمك كند، كيفيت تله‌فيلم‌ها بالا برود برگزاريش اتفاق خوبي است. جشنواره بايد يك تعريف درست داشته باشد. اين‌طوري نباشد كه 4 نفر را دعوت كنند و جايزه بدهند و بروند. بايد به دنبال جواب يك سوال باشند. بايد چه كار كنيم كه نقطه‌ضعف‌هاي تله‌فيلم‌ها برطرف بشود. چگونه مي‌توانيم به تله‌فيلم‌هاي خوب و با كيفيت نزديك بشويم. جشنواره بايد آسيب‌شناسي تلهفيلم را در دستور كار قرار دهد. بايد روي كل قضيه يك تامل تئوريك بشود.
اين تهيه‌كننده با بيان اين كه بعضي تله‌فيلم‌ها شبيه شوخي هستند، مي‌گويد: بعضا مي‌بينيم يك هيات چند نفره جمع شده‌اند و براي اين كه دور هم باشند، فيلمي هم ساخته‌اند. مساله اساسي اين است كه تلهفيلم در تلويزيون تعريف نشده است. گاهي فيلمنامه‌اي را تصويب مي‌كنند كه فيلمش يك بيگ پروداكشن (توليد عظيم) است. بدون اين كه فكر كنند امكان توليد دارد يا خير. گاهي هم كار را ساده مي‌گيرند و به چند تازه كار مي‌سپارند. برخي از تله‌فيلم‌ها اشكال فني دارند. صدا و تصويرش درست گرفته نشده است.
او با اشاره به رقابت تلهفيلم در جشنواره فجر تصريح مي‌كند: جشنواره فيلم فجر هم در حاشيه‌اش به فيلم‌هاي ويدئويي جايزه مي‌دهد. خاصيت اين كار اين است كه سينماگران كار بلد شناسايي مي‌شوند و اين حداقل فايده برگزاري جشنواره است.
تلهفيلم، كم‌كم در حال جدي گرفته شدن است
هادي مقدم‌دوست، نويسنده فيلمنامه تلهفيلم «فريدون مهربان است» برگزاري يك جشنواره مستقل براي ايجاد رقابت بين تله‌فيلم‌ها را ضروري مي‌داند و مي‌گويد: جشنواره‌ها بخشي از يك چرخه كامل توليد هستند كه اگر واقعا چرخه كامل باشد برگزاري جشنواره ضروري است و نبودنش باعث نقص در چرخه مي‌شود. تله‌فيلم‌هاي ايراني در يك چرخه توليدي سالم و صحيح از توليد تا عرضه قرار گرفته‌اند و براي بالا رفتن كيفيت آنها اين جشنواره واقعا ضروري به نظر مي‌رسد. بنده شخصا با اين جشنواره خيلي موافقم و اصلا عقيده دارم تاكنون جاي اين جشنواره خالي بود و نبود آن يك نقص محسوب مي‌شد.
اين فيلمنامه‌نويس ادامه مي‌دهد: بي‌ترديد اين جشنواره باعث افزايش كيفيت محتوايي و ساختاري تله‌فيلم‌ها خواهد شد. در ضمن اين جشنواره به عنوان يك همايش سالانه باعث وحدت بيشتر و هم جهتي راهبردي دست‌اندركاران تله‌فيلم‌ها خواهد شد.
نويسنده فيلمنامه سريال «وضعيت سفيد» در پاسخ به اين سوال كه مشكلات تله‌فيلم‌ها چه اندازه‌اش به فيلمنامه برمي‌گردد، توضيح مي‌دهد: به نظرم تصور سطحي و غلطي كه راجع به تلهفيلم وجود دارد بيش از عوامل ديگر به كيفيت تله‌فيلم‌ها ضربه زده است.
اين تصور غلط اين است كه تلهفيلم زنگ تفريح فيلمسازي يا جايي براي تامين معاش يا از اين حرف‌هاست. همين تصور باعث مي‌شود فيلمنامه‌ها كم‌مايه نوشته شوند يا توليد جدي تلهفيلم دست‌كم گرفته شود. به گمان بنده بايد اين تصور با تدابير عملي و نظارتي و تشويقي و ايجاد فضاي همدلانه رفته‌رفته زدوده شود.
به گفته هادي مقدم‌دوست تلهفيلم از سوي اصناف و فيلمسازان كم‌كم در حال جدي گرفته شدن است.
او در اين ارتباط مي‌گويد: اوايل وضعيت تلهفيلم مثل حالا نبود. با تلهفيلم برخورد درستي نمي‌شد و مدام با سينما مقايسه مي‌شد. به نظر مي‌آمد تلهفيلم جايي براي ساختن نمونه كار سينما يا جايي براي اسم در كردن يا جايي براي معاش فيلمسازاني است كه نمي‌توانند فيلم سينمايي بسازند. اينها واقعياتي است كه وجود داشت و هنوز كمابيش وجود دارد. همين تصورات به كيفيت تله‌فيلم‌ها لطمه مي‌زند. تلهفيلم، فيلمي است كه ميليون‌ها نفر از هموطنان ما آنها را مي‌بينند و بايد آن را جدي گرفت.
احسان رحيم‌زاده / گروه راديو و تلويزيون