جام جم آنلاين: شايد هيچ كس به اندازه آنها در بحراني شدن آلودگي هواي شهرشان مقصر نباشد؛ مالكان خودروهايي كه قانون را زير پا مي‌گذارند، جريمه پليس را به جان مي‌خرند، با دود سياه و غليظ متصاعد شده از اگزوز خودرويشان به آلودگي هواي شهر دامن مي‌زنند اما ترجيح مي‌دهند گذرشان به مراكز معاينه فني خودرو نيفتد چون خوب مي‌دانند. تا زماني كه مشكل آلايندگي خودرويشان را برطرف نكنند از برگه معاينه فني خبري نيست.

بيشتر آنها مالكان خودروهاي شخصي فرسوده هستند، همان‌هايي كه به قول خودشان آهي در بساط ندارند كه بخواهند چهارچرخه زهوار دررفته‌شان را با خودروي نويي هرچند ارزان‌قيمت عوض كنند، از طرفي خرج كردن براي رفع عيب و ايرادات خودرويشان را ريختن پول داخل جوي آب مي‌دانند، پس ترجيح مي‌دهند با همين اتول قراضه‌شان خيابان‌هاي شهر را بالا و پايين كنند چون معتقدند به هر حال هرچه باشد اسمش خودروي شخصي است و از ايستادن گوشه خيابان به انتظار اتوبوس و تاكسي بهتر است.

آمارها مي‌گويند مالكان 5‌/‌1 ميليون خودرو در تهران با واژه معاينه فني بيگانه‌اند، همان‌هايي كه نه اجبار قانوني و نه نگراني از جريمه پليس هنوز نتوانسته پايشان را به مراكز معاينه فني باز كند، اين درحالي است كه به استناد همين آمارها 80 درصد آلودگي هواي كلانشهر تهران ناشي از آلاينده‌هاي وسايل نقليه است. هرچند بحراني شدن وضعيت آلودگي هوا در اكثر كلانشهرهاي كشور (بويژه تهران) و معطوف شدن توجه‌ها به تبعات اين معضل، مسوولان شهري را برآن داشت كه طي سال‌هاي اخير راهكارهاي پيشگيرانه و كنترلي براي مقابله با اين معضل را با جديت بيشتري دنبال كنند اما تردد 5‌/‌1 ميليون خودرو بدون معاينه فني در تهران تصوير چندان رضايت بخشي را از وضعيت موجود پيش‌رو نمي‌گذارد.

معاينه فني به زور جريمه

آبان ماه سال 87 هنگامي كه وضعيت آلودگي هواي پايتخت در شرايط هشدار قرار گرفت، مسوولان ستاد آلودگي هواي تهران به فكر چاره‌انديشي در اين زمينه افتادند، به‌طوري كه رئيس پليس راهنمايي و رانندگي ناجا از برخورد جدي با خودروهاي فاقد معاينه فني خبر داد و اين مساله موجب شد يكباره انبوهي از خودروها به سوي مراكز معاينه فني خودرو سرازير و صف‌هاي كيلومتري مقابل اين مراكز تشكيل شود.

نكته جالب اين‌كه چند سال قبل از اجراي چنين تصميمي مسوولان ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران همواره از خالي بودن روزانه گاه تا 80 درصد ظرفيت مراكز معاينه فني خودروها گلايه داشتند اما با تصميم پليس مبني بر اجباري شدن معاينه فني خودروها به يكباره جهشي در مراكز خودروها به مراكز معاينه فني به‌وجود آمد.

در واقع اگر بخواهيم منصفانه به قضيه نگاه كنيم آنچه درحال حاضر پاي بسياري از شهروندان را به مراكز معاينه فني كشانده است اجبار قانوني و نگراني از جريمه شدن توسط پليس است و اين واقعيت تلخ كه اگر همين اجبار قانوني نباشد شايد آمار خودروهاي مراجعه‌كننده به مراكز معاينه فني نسبت به شرايط فعلي كاهش چشمگيري پيدا كند.

كاهش سالانه 182 هزار تن آلاينده

خسارت ساليانه 12 هزار ميليارد توماني آلودگي هوا به كشور، سهم 80 درصدي خودروها و موتورسيكلت‌ها در آلودگي هوا، وجود هزاران دستگاه خودروي فرسوده داراي آلايندگي بالا، مرگ سالانه 5 هزار نفر بر اثر بيماري‌هاي مرتبط با آلودگي هوا كه 4 هزار نفر از آنها شهروندان تهراني هستند، فاصله گرفتن خودروهاي توليد داخل از استانداردهاي زيست محيطي و آلايندگي بالاي اين خودروها و... درحالي زنگ خطر بحراني شدن آلودگي هوا براي ساكنان كلانشهرها را به صدا درآورده كه متاسفانه همزمان با آن طرح‌ها و گزينه‌هايي كه به عنوان راهكارهاي كنترل آلودگي هوا مطرح است در اين سال‌ها آنچنان كه بايد جدي گرفته نشده است.

نكته: تصويب قانون معافيت 5 ساله خودروهاي نو از انجام معاينه فني آن هم در شرايطي كه خودروهاي داخلي در آلودگي هوا سهمي 80 درصدي دارند و كلانشهرهاي ما بويژه پايتخت با بحران آلودگي هم مواجه است طرحي غيركارشناسانه است
وجود صدها هزار دستگاه خودرو فرسوده و قديمي كه فاقد استانداردهاي لازم زيست محيطي هستند، كلانشهرها و بخصوص پايتخت را براي داشتن هوايي سالم با بحران مواجه ساخته است و در اين ميان خودروها در حالي مقصر رديف اول شناخته شده‌اند كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد معاينه فني تمام خودروهاي پايتخت موجب كاهش سالانه 182 هزار تن آلاينده هوا ازجمله مونوكسيدكربن و هيدروكربن خام موجود در هوا مي‌شود. اما اين تنها مزيت معاينه فني خودروها براي يك شهر و شهروندان آن نيست زيرا آمارها نشان مي‌دهد با مراجعه يك ميليون و 100 هزار دستگاه خودرو هر ساله به مراكز معاينه فني حدود 172 ميليون ليتر در مصرف بنزين صرفه‌جويي مي‌شود.

نگراني از يك قانون

براساس قانون قبلي خودروهاي نو تا 2 سال پس از تاريخ توليد نيازي به دريافت برگه معاينه فني نداشتند اما با تصويب و اجراي قانون جديد اخذ جرائم رانندگي در كشور، خودروهاي نو تا 5 سال از دريافت معاينه فني معاف شده‌اند؛ موضوعي كه موجب اعتراض مسوولان محيط زيست و ديگر كارشناسان و فعالان مرتبط با اين حوزه شده است.

آنها مي‌گويند هم‌‌اكنون در بسياري از كشورهاي اروپايي كه هم كيفيت خودروهاي توليدي قابل مقايسه با خودروهاي داخلي ما نيست و هم اين كشورها مانند كلانشهر تهران با معضل آلودگي هوا دست و پنجه نرم نمي‌كنند براساس قانون خودروهاي نو تا يكسال پس از توليد موظف به انجام مجدد معاينه فني هستند، بنابراين تصويب قانون معافيت 5ساله خودروهاي نو از انجام معاينه فني آن هم در شرايطي كه خودروهاي داخلي در آلودگي هوا سهمي 80 درصدي دارند و كلانشهرهاي ما بويژه پايتخت با بحران آلودگي هم مواجه است طرحي غيركارشناسانه است. مديرعامل ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران نيز در حالي كه معاينه فني خودروها را يكي از محورهاي اصلي طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران مي‌داند، معتقد است: افزايش زمان معاينه فني خودروها از 2 به 5 سال براساس قانون جديد راهنمايي و رانندگي در تشديد آلودگي هواي كلانشهرها بويژه تهران تاثير جدي خواهد داشت.

اما اين فقط مسوولان شهرداري تهران نيستند كه نسبت به اين موضوع اعتراض دارند به‌طوري كه مديركل دفتر پايش فراگير سازمان حفاظت محيط زيست نيز با اشاره به اين‌كه 80 درصد آلودگي هواي كلانشهرها از تردد خودروها ناشي مي‌شود از افزايش زمان معاينه فني خودرو از 2 به 5 سال انتقاد كرده و به صراحت مي‌گويد كه اين مصوبه يك مصوبه زيست‌محيطي نيست.

پوران محمدي ‌/‌ گروه جامعه