اقتصاد نامطمئن اروپا سينماي كشورهاي قاره سبز را تهديد مي‌کند
بحران اقتصادي به سينما رسيد
جام جم آنلاين: اين روزها خبرهاي خوبي از بازار اقتصادي قاره سبز نمي‌رسد. در وضعيتي كه اقتصاد اروپا در شرايط نامطمئن قرار دارد، اين پرسش مطرح مي‌شود كه صنعت سينماي كشورهاي اين قاره چه شرايطي را طي مي‌كنند و با چه موضوعاتي رودررو هستند؟

طرح اين پرسش نشريه قديمي ورايتي را به فكر تهيه گزارشي از وضعيت سينماي 4 كشور اروپايي انداخت، اين كشورها مي‌توانند نمونه‌اي از بقيه كشورهاي قاره باشند و مشت نمونه خروار.

كشورهايي كه در گزارش مورد بحث و بررسي قرار گرفته‌اند، نسبت به يكديگر تفاوت‌هاي آشكار فرهنگي، اقتصادي و سياسي دارند. به همين دليل، اين گزارش موفق مي‌شود تصويري نسبتا دقيق و در عين حال متفاوت از كشورهايي ارائه كند كه اگرچه در نزديكي يكديگر قرار دارند، ولي تفاوت‌هاي آشكاري با هم دارند.

يونان

فيلمسازان يوناني تلاش دارند با وجود بحران شديد اقتصادي كشور و مشكلات ناشي از آن، به كار و فعاليت حرفه‌اي خود ادامه دهند. در همين رابطه، خبر مي‌رسد مركز فيلم يونان ـ مهم‌ترين مركز مربوط به توليد و توزيع محصولات سينمايي ـ قصد تمركز روي موضوع بدهي‌هاي اهالي سينما را دارد. هنرمندان سينماي يونان طبق يك سنت ديرينه براي توليد فيلم‌هاي خود، وام‌هايي از منابع دولتي و بخش خصوصي مي‌گيرند و حالا كه كشور با شديدترين بحران اقتصادي خود روبه‌روست، براي بازپرداخت آنها مشكلات زيادي دارد. در حقيقت، سقوط اقتصادي دولت وقت و تبعات ناشي از آن، گريبان صنعت سينماي يونان را نيز (مثل ديگر واحدهاي توليدي كشور) گرفته است. دولت ژرژ پاپاندرائو اگرچه مسوول اصلي بحران اقتصادي اخير يونان نيست، ولي به عنوان مسبب اصلي اين اتفاق شناخته شده است. سوالي كه تحليلگران اقتصادي مي‌پرسند اين است كه آيا تغيير دولت او با يك دولت ديگر، مي‌تواند كشور را از سقوط اقتصادي نجات دهد؟ طبيعي است كه صنعت سينماي يونان هم به عنوان بخشي از جامعه پويايي كشور نمي‌تواند خود را از تاثيرات مربوط به اين بحران دور و مصون نگه دارد.

مركز فيلم يونان بر اين باور است كه تقبل پرداخت بدهي صنعت سينماي كشور به طلبكاران آن، يكي از راه‌هاي مهم كمك به هنرمندان است، اما گزارش‌هاي اقتصادي جديدي كه از سوي مسوولان رسمي منتشر شده، دلالت بر آن دارد كه منبع مالي خوب و موثقي در دست دولت وجود ندارد كه بتواند بدهي‌هاي سازمان‌ها و گروه‌هاي مختلف فعال اقتصادي كشور را پرداخت كند، حداقل اين است كه در يك آينده نزديك چنين اتفاقي رخ نخواهد داد. در برخي كشورهاي اروپاي شرقي (همچون روماني)‌ كه پيدا كردن سرمايه‌هاي عمومي و دولتي راحت‌تر است و فيلمسازان با موانع كمتري روبه‌رو مي‌شوند، هنرمندان متوجه اين نكته شده‌اند كه مي‌توانند روي حمايت نيروهاي بخش خصوصي حساب كنند. حال اين پرسش مطرح است كه آيا مي‌توان چنين نسخه‌اي را براي يونان امروزي هم تجويز كرد؟ آلكساندرو سالومن كه با فيلم مستند تحسين شده خود «كاپيتاليسم:فرمول پيشرفته ما» مورد توجه بسياري از صاحب‌نظران قرار گرفته است، مي‌گويد: «اگر ما براساس برنامه فعلي ـ كه سال‌هاست جريان دارد‌ ـ جلو برويم،‌ حتما نابود خواهيم شد.» اين خانم تهيه‌كننده و فيلمساز همكاران سينمايي‌اش را نصيحت مي‌كند كه قدم‌هاي بزرگ‌تري بردارند و با ريسك‌هايي كه مي‌كنند، راه‌هاي تازه‌اي براي حل مشكلات خود پيدا كنند.

به گفته سالومن ـ كه همكاري نزديكي با صنعت سينماي اروپاي شرقي دارد‌ـ در كشور روماني يك كمك مالي سالانه 3 ميليون دلاري وجود دارد كه از سوي دولت در اختيار هنرمندان قرار مي‌گيرد. البته حتي در روماني هم تا چند سال قبل، وضعيت خيلي بهتر از اين بود و اين رقم به حدود 9 ميليون دلار مي‌رسيد. با اين حال،‌ پرداخت‌هاي دولتي هميشه ديرهنگام بوده است و هنرمندان براي دريافت كمك‌هاي مالي بايد مدت‌ها در صفي طولاني به انتظار بنشينند. همين مساله اهالي سينماي كشور را جذب دريافت حمايت‌هاي مالي از منابع غير دولتي و بخش خصوصي كرده است. البته دريافت اين كمك‌هاي مالي هم چندان راحت نيست. ولي هنرمندان كشورهاي اروپاي شرقي هم در حال پيدا كردن اين حاميان پولدار خود هستند و مي‌توانند راه رسيدن به آنها را به همكاران يوناني خود هم نشان دهند.

فرانسه

بازار اكران عمومي فيلم‌هاي فرانسوي در داخل اين كشور اروپايي گرم است و هر هفته يك يا 2 فيلم جديد فرانسوي همزمان با نمايش عمومي در سالن‌ سينماها، با فروش خوب و بالاي خود، صدرنشين جدول هفتگي نمايش فيلم‌ها مي‌شوند. گرماي جدول گيشه نمايش باعث شده تا اهالي صنعت سينماي فرانسه خود را با كلماتي مثل بحران و مشكلات اقتصادي بيگانه بدانند. واقعيت امر هم اين است كه بر خلاف يونان، اقتصاد فرانسه هنوز درگير يك بحران مالي شديد نشده و به صورت طبيعي ، صنعت سينماي آن هم در حال طي كردن روزهاي خوب خود است. سينماي فرانسه از دير باز بين كشورهاي اروپايي از وضعيت و موقعيت ممتازي برخوردار بوده و استقبال تماشاگران از فيلم‌هاي بومي هميشه خوب و قابل ذكر بوده است. به گفته منتقدان سينمايي در طول دهه‌هاي گذشته محصولات فرانسوي، رقيب سرسخت توليدات پرسروصداي هاليوودي در جدول گيشه نمايش بوده و بين 10 فيلم اين جدول، حداقل 5 محصول فرانسوي با قدرت تمام خود را به رخ مي‌كشد.

نكته: فیلمسازان روسي با سختي بسيار براي فيلم‌هاي خود سرمايه پيدا مي‌كنند اين فيلم‌ها را به سختي جلوي دوربين مي‌برند و آماده نمايش مي‌كنند و پس از آن بايد بكوشند براي آنها يك سالن نمايش پيدا كنند
به گفته تحليلگران اقتصادي فرانسه،‌ سينماي اين كشور امسال يكي از بهترين سال‌هاي اقتصادي خود را در جدول گيشه نمايش طي مي‌كند. اين شايد دليل خوبي براي فعاليت بيشتر دست‌اندركاران سينمايي كشور باشد. هم‌اكنون صنعت سينماي فرانسه در حال توليد بيش از 70 فيلم سينمايي است.

آلمان

صنعت سينماي آلمان اين روزها دليل خوبي براي جشن گرفتن و شادماني دارد. دليل اصلي اين شادماني قرارداد همكاري تازه‌اي است كه بين وزارت دارايي آلمان و صنعت سينمايي كشور بسته شده و مضمون اصلي آن درباره بودجه عمومي سال 2013 اين كشور اروپايي است. طبق اين قرارداد جديد، دولت آلمان متعهد شده كه سرمايه لازم را در اختيار هنرمندان آلماني بگذارد تا آنها بتوانند به كمك آن، فيلم‌هاي جديدشان را جلوي دوربين ببرند. رقم دقيق اين كمك‌هاي مالي فاش نشده، ولي رسانه‌هاي گروهي مي‌گويند كل حمايت‌ها و مشوق‌هاي مالي دولتي به فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري در سال 2012 حدود 5‌/‌1 ميليارد دلار خواهد بود. اين رقم حكايت از يك رشد 6 درصدي نسبت به سال قبل از آن مي‌‌كند. دست‌اندركاران سينمايي اميدوارند براي سال آينده ميلادي رقم بيشتري شامل حال آنان شود. بنياد فيلم آلمان كه نهادي دولتي است و كمك‌هاي مالي به فيلمسازان و تهيه‌كنندگان بومي مي‌كند، در سال‌هاي قبل حدود 80 ميليون دلار را سالانه در اختيار هنرمندان قرار داده است. مدتي قبل از سوي دفتر رسانه و فرهنگ آلمان (وابسته به وزارت فرهنگ)‌ اعلام شد رقمي حدود 6 ميليون دلار در سال جديد ميلادي صرف ديجيتالي كردن سالن‌هاي سينماها خواهد شد.

روسيه

روسيه كه زماني با نام اتحاد جماهير شوروي تامين‌كننده خوراك تمام سينماهاي كشور بود و فيلم‌هاي خارجي (بويژه آمريكايي)‌ امكان نمايش عمومي بسيار محدودي در آنها داشتند، اين روزها از هر سو با مشكل روبه‌روست. صنعت سينماي روسيه پس از فروپاشي شوروي با فراز و نشيب‌هاي زيادي مواجه بوده است و هنوز هم در حال كسب تجربيات تازه است. رسانه‌هاي گروهي كشور مي‌نويسند هنرمندان روسي با سختي بسيار براي فيلم‌هاي خود سرمايه پيدا مي‌كنند، اين فيلم‌ها را به سختي جلوي دوربين مي‌برند و آماده نمايش مي‌كنند و پس از آن بايد بكوشند براي آنها يك سالن نمايش پيدا كنند. هنرمندان سينماي روسيه در دهه‌هاي گذشته هم دست به توليد محصولات مشترك با همكاران خارجي خود زده‌اند. اما گفته مي‌شود دور جديد همكاري‌هاي مشترك آنها با همتايان بين‌المللي خود، شكل و شمايل تازه‌اي خواهد داشت و نسبت به گذشته، تفاوت‌هاي زيادي دارد. صنعت سينماي روسيه حساب ويژه‌اي روي كنوانسيون جديد اروپا (كه بخش مهمي از آن اختصاص به توليد محصولات مشترك سينمايي اروپايي دارد)‌ باز كرده است. طبق مفاد اين كنوانسيون، هنرمندان اروپايي مي‌توانند به طور مستقل و بدون دخالت دولت‌هاي خود، دست به تنظيم قراردادهاي همكاري مشترك با يكديگر بزنند، اما اين‌گونه قراردادها شامل كمك‌هاي مالي احتمالي دولتي به آنها نمي‌شود. هنرمندان سينماي روسيه بر اين باورند كه رشد و ترقي سينماي بومي در گرو همكاري با هنرمندان خارجي و دستيابي به بازار بين‌المللي توليد و نمايش فيلم است. سينماهاي روسيه سال قبل يك فروش يك ميليارد دلاري را تجربه كردند و فقط حدود 20 درصد آن اختصاص به محصولات داخلي دارد. هنرمندان روسي كه خواهان سهم بسيار بيشتر و بالاتري در جدول گيشه نمايش سينماهاي كشور خود هستند بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه دستيابي به چنين خواسته بزرگي، تلاش و كوشش بيشتري را از جانب آنها مي‌طلبد.

ورايتي / مترجم: كيكاووس زياري