آلودگي صوتي در كلانشهرها بتدريج در رده معضلاتي مانند ترافيك و آلودگي هوا قرار مي‌گيرد .
سوهان روح شهروندان
جام جم آنلاين: نيمروزي پاييزي در يكي از خيابان‌هاي شهرمان: بوق بنزي روي پيكان مدل 61 بسته، يك سيستم پخش صوتي ميليوني روي آن نصب كرده، ارتفاع خودرو را با برداشتن بخشي از كمك فنرها پايين آورده است تا زمين و زمان توجه‌شان به اين اعجوبه خودروسازي جهان جلب شود!

از صبح تا شب با بالا و پايين كردن خيابان‌هاي شهر، همه را با آن اصوات ناهنجار بهره‌مند مي‌كند! حتي از جلوي مامور راهنمايي و رانندگي هم رد مي‌شود، نه معاينه فني دارد و نه مقررات را رعايت مي‌كند، اما با آن بوق بنزي و سيستم صوتي‌اش، بقيه رانندگان را عاصي كرده است. هر بوق او سوهاني است كه براعصاب شهروندان اين شهر كشيده مي‌شود، بدون اين‌كه نگراني از مجازات آن داشته باشد!

رشد بي‌رويه جمعيت در كنار توسعه صنعتي كلانشهرها، مشكلات عديده‌اي براي شهرنشينان به ارمغان آورده كه آلودگي صوتي يك مورد ازمهم ترين معضلات زيستي به شمارمي رود.

سروصداي زياد و در واقع همان آلودگي صوتي طولاني‌مدت، قدرت شنوايي را چنان تدريجي و بدون درد و رنج از بين مي‌برد كه شما متوجه اين زوال تدريجي نخواهيد شد. هرچند طي سال‌هاي اخير با به صدا درآمدن زنگ خطر، اثرات مخرب آلودگي صوتي بر زندگي ساكنان كلانشهرها، حساسيت‌ها توسط دولت و مسوولان شهري برانگيخته و برنامه‌ها و طرح‌هاي متعددي براي انتقال مشاغل و صنايعي كه حضور آنها در سطح شهر موجب بروز آلودگي صوتي مي‌شود، ارائه شده، اما بيم آن مي‌رود در صورت عدم چاره‌انديشي موثر در آينده‌اي نه‌چندان دور، اين مساله همرديف با معضلات لاينحل ديگري مانند ترافيك و آلودگي هوا در كلانشهرهاي كشور قرار گيرد.

مراكز درماني روي مرز آلودگي

بررسي‌ها نشان مي‌دهد مراكز آموزشي كلانشهرها از گزينه‌هاي اصلي در معرض آلودگي صوتي هستند. مراكز درماني و بيمارستان‌هاي تهران نيز از اين قاعده مستثنا نيستند؛ به‌طوري‌كه 95 درصد آنها در معرض آلودگي صوتي بيش از حد مجاز قرار دارند.

تعداد مراكز آموزشي در مجاورت آلودگي صوتي بيش از حد مجاز در مناطق مختلف نيز متفاوت است، اما در تمام مناطق اكثر مراكز آموزشي با مشكل آلودگي صوتي بيش از حد مجاز دست به گريبان‌اند. تحقيقات انجام شده در شركت كنترل كيفيت هواي تهران بيانگر اين است كه حدود 671 مركز آموزشي شهر تهران در معرض آلودگي صوتي غيرمجاز هستند.

علاوه بر اين، در مناطق و محدوده‌هاي نزديك بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي پرتردد آلودگي صوتي بالاتر از حد استاندارد است و به همين دليل اكثر نقاط شهر از نظر آلودگي صوتي در وضعيت ناسالم قرار دارند.

اختلالات عصبي، پيامد آلودگي صوتي

كارشناسان معتقدند اگرچه ممكن است ساكنان منازل حاشيه اتوبان‌ها و اماكن پرسروصدا از روي عادت، مشكل زيادي براي خوابيدن نداشته باشند، ولي به طور يقين آلودگي صوتي اثرات نامطلوبي روي جسم و روح فرد مي‌گذارد.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد 22 درصد افراد ساكن در اطراف فرودگاه به خاطرآلودگي صوتي ناشي از پرواز و فرود هواپيماها دچار اختلال خواب شده و در صورت مواجهه با سطح زيادتري از سروصدا تا حدود 50 درصد دچاراختلال در خواب مي‌شوند.

زندگي در محدوده فرودگاه‌ها حداقل تا 5 سال افراد را با فشارخون بالا، اختلالات عصبي‌ و كاهش زمان خواب مواجه كرده و بروز اضطراب‌هاي ناخواسته را در پي دارد.

تحقيقات كارشناسان از واقعيت تلخ ديگري نيز پرده برمي‌دارد، اين‌كه آلودگي صوتي نه فقط موجب عدم‌تمركز حواس فرد شده بلكه زندگي در محيط‌هاي پرسروصدا احتمال بروز انواع بيماري‌هاي قلبي و عروقي را افزايش مي‌دهد.

ديوارهاي صوتي آمدند

كارشناسان معتقدند نصب ديوارهاي صوتي اطراف بزرگراه‌‌ها مي‌تواند تا حدودي به كاهش ميزان آلودگي صوتي كمك كند.

از سال 78 با راه‌اندازي واحد صوت در شركت كنترل كيفيت هواي تهران، ماموريت جديد كارشناسان اين شركت هم براي سنجش وضعيت آلودگي صوتي شهر تهران و شناسايي و استخراج نقاط بحراني آغاز شد و از سال 84 برنامه‌ريزي‌ها براي يافتن راهكارهاي كنترل آلودگي‌هاي صوتي در دستور كار قرار گرفت.

نكته: سال گذشته شوراي شهر، شهرداري تهران را موظف به تهيه طرح جامع كاهش آلودگي صوتي كرد تا بر مبناي آن مشخص شود طي سال‌هاي آينده چه راهكارها و طرح‌هايي براي كاهش آلودگي‌صوتي پايتخت بايد اجرايي شود
مدير بخش سنجش صوت شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم»، نصب ديوارهاي صوتي را در شرايط فعلي بهترين راهكار براي كاهش اثرات مخرب آلودگي صوتي در كلانشهرها و از جمله پايتخت مي‌داند و مي‌گويد: هرچند نصب ديوارهاي صوتي هزينه‌بر است اما به هر حال راهكاري است كه سال‌هاست در كشورهايي همچون آلمان و هلند و بسياري از كشورهاي ديگر كه با معضل آلودگي صوتي مواجه بودند، اجرايي شده است.

به گفته حسين مهرآوران، اولين نمونه ديوارهاي صوتي به‌طور غيرشفاف و از جنس بتن يا آجري بودند كه در پايانه اتوبوس‌هاي پارك وي واقع در تقاطع چمران ـ وليعصر نصب شدند اما از آنجا كه نصب اين ديوارهاي بتني از لحاظ زيبايي شناختي به شهر آسيب مي‌زد از اين پس قرار شد اگر ديوار صوتي هم در شهر نصب مي‌شود ديوارهاي شفاف باشد.

دومين ديوار صوتي نيز سال 89 در منطقه 2 شهرداري تهران واقع در بزرگراه چمران به سمت گيشا با ارتفاع 5‌/‌5 متر و طول 600 متر نصب شده است.

اين‌طور كه اين مقام مسوول در شركت كنترل كيفيت هوا مي‌گويد: اولويت بعدي، نصب ديوار صوتي در بزرگراه كردستان است كه 600 متر طول و 5‌/‌5 متر ارتفاع دارد و هم اكنون مراحل مناقصه آن به اتمام رسيده و در صورتي كه اعتبار آن هرچه سريع‌تر تامين شود، عمليات اجرايي آن آغاز خواهد شد.

به گفته مهرآوران، در بزرگراه همت حدفاصل مدرس تا شيخ فضل‌الله معضل آلودگي صوتي به عنوان يكي از نقاطي كه در معرض آلودگي صوتي بالايي قرار دارد، اولويت بعدي براي نصب ديوار صوتي است.

مهرآوران به نكته مهمي هم اشاره مي‌كند: شايد اين‌كه جنس اين ديوارهاي صوتي بتني باشد يا سيماني و اين‌كه براحتي تخريب نشوند و راحت بتوان آنها را تميز كرد، جزو نكات مهمي باشد كه در نصب اين ديوارها بايد حتما مد نظر قرار گيرد اما نكته اصلي اين است كه ديوارهاي صوتي نبايد هيچ درز و شكافي داشته باشند تا بتوانند تاثير‌گذاري لازم براي كاهش آلودگي صوتي محدوده مذكور را داشته باشند.

وي تصريح مي‌كند: يك ديوار صوتي با شرايطي كه گفته شد، تا 15 دسي بل معادل 85 درصد در كاهش آلودگي صوتي موثر است.

طرح جامع كاهش آلودگي صوتي

سال گذشته شوراي شهر، شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران را موظف به تهيه طرح جامع كاهش آلودگي صوتي شهر تهران كرد تا بر مبناي آن مشخص شود طي سال‌هاي آينده چه راهكارها و طرح‌هايي براي كاهش آلودگي صوتي پايتخت بايد اجرايي شود.

به گفته مديربخش سنجش صوت شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران، سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان استاندارد، وزارت بهداشت، وزارت صنايع و پليس راهور ديگر سازمان‌هايي هستند كه موظفند در اين پروژه با شهرداري تهران همكاري كنند و البته نمايندگان اين دستگاه‌ها در جلسات كارشناسي كه طي اين مدت تا زمان تدوين نهايي طرح تشكيل مي‌شوند، حضور دارند.

در اين طرح وظايف هر سازمان و وزارتخانه به روشني تعيين شده است، اين‌كه هم‌اكنون شرايط چگونه است و تا 10 سال آينده بايد به كجا برسيم؟

اين‌طور كه مهرآوران مي‌گويد: كارشناسان شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران 6 ماه ديگر فرصت دارند روي اين طرح جامع آلودگي صوتي پايتخت كار كنند و پس از اتمام آن را به شوراي اسلامي شهر تهران ارسال كنند تا پس از تصويب اين پيشنهاد براي بررسي و تصويب نهايي به هيات دولت ارسال شود و پس از آن، اين طرح براي شهرداري و ديگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌هاي مذكور براي اجرايي شدن ابلاغ خواهد شد.

اگر پيش‌بيني‌ها درست از آب در بيايد، طرح جامع آلودگي صوتي شهر تهران از نيمه دوم سال 91 اجرايي خواهد شد و يك برنامه‌ريزي 10 ساله براي آن در نظر گرفته شده است.

هر چند حساسيت شهروندان به مشكل آلودگي صوتي و اثرات مخرب آن بر جسم و روح ساكنان كلانشهرها هنوز در مقايسه با معضلات ديگر شهري همچون ترافيك و آلودگي صوتي برانگيخته نشده، اما با توجه به اين اصل كه پيشگيري بهتر از درمان است، ضروري است مسوولان پيش از اين‌كه آلودگي صوتي نيز به معضل لاينحلي تبديل شود، از هم‌اكنون راهكارهاي موثري براي كنترل مشكل آلودگي صوتي بويژه در كلانشهرها به اجرا درآورند.

پوران محمدي ‌/‌ گروه جامعه