گويجه قلعه مراغه كهن يادگاري از هزاره اول قبل از ميلاد مسيح، گوياي هنر حجاري اورارتويان ايران زمين و فرهنگي به وسعت سه هزار ساله كه در بلنداي كوهي به همين نام آرميده است.

آثار باستاني به يادگار مانده از دوران كهن، نمايي از فرهنگ و تمدن گذشته هر كشور براي نسل هاي حاضر و آينده است تا با بررسي و مطالعه اين آثار به فرهنگ ها و آيين هاي نسل هاي گذشته خود پي ببرند.

در كوه هاي روستاي گويجه قلعه مراغه قلعه اي حجاري شده از سنگ وجود دارد كه احتمال مي رود علت نام گذاري آن از سنگ هاي طبيعي سبز مايل به آبي رنگ در ضلع شمالي قلعه گرفته شده باشد.

اين قلعه داراي بخش هاي مختلفي بوده كه در زمان هاي كهن احتمال مي رود بيشترين كاربرد آن بعد از دوران اورارتويان به عنوان يك دژ دفاعي و نظامي استفاده مي شده است.

اين قلعه در ضلع شرقي ارتفاعات كوه هاي گويجه قلعه واقع شده و داراي صخره هاي طبيعي بوده و از نادرترين قلعه هاي تاريخي آذربايجان شرقي با معماري صخره اي محسوب مي شود.

گويجه قلعه كاملا در دل كوه حجاري شده بطوري كه محوطه آن تماما بر روي صفحه اي از سنگ قرار گرفته و داراي قسمت هاي مختلف شامل آب انبار، راه پله هاي دسترسي، سكوهاي اقامت دخمه و تالار اصلي بوده و هم اكنون هم اين بخش ها قابل رويت است.

از ويژگي هاي منحصر به فرد اين قلعه مورد استفاده قرار گرفتن آن در دوران مختلف تاريخ به ويژه دوره مياني اسلامي بوده كه در اين دوران ابنيه و متعلقاتي نيز به آن اضافه شده و گورستان مربوط به دوره سلجوقي واقع در ضلع جنوب شرقي قلعه از جمله ابنيه هاي اضافه شده بعد از احداث اين قلعه است.

اين قلعه داراي طبقات مختلف به شكل سكو بوده كه به صورت طبقات سنگي از صخره هاي خود قلعه حجاري شده و 30 پله 30 سانتي متري آن نيز توسط حجاران آن زمان از صخره هاي خود قلعه براي اتصال و دسترسي به طبقات فوقاني داراي شيب هاي تند، حجاري شده است.

زاويه تالار قلعه حالت قوسي مانند و سقف آن به صورت مسطح بوده و در گوشه ضلع شمالي آن يك روشنايي به ابعاد 90 در 70 سانتي متر ايجاد شده و احتمال مي رود به عنوان نورگير از آن استفاده مي شد.

در آثار باقيمانده قسمت هاي مختلف قلعه، سوراخ هايي در ورودي اتاقك ها و محل هاي مختلف وجود دارد كه به عنوان پاشنه در، سمت بالاي قرنيز كار شده در بيرون و درون ورودي ديده مي شود.

گويجه قلعه داراي سكوهايي در بيرون قلعه و مشرف به مناظر اطراف و چشم انداز طبيعي بوده و چشم هر بيننده اي را به خود جلب مي كند.

اين قلعه آب انبار بسيار زيبايي را در دل خود از صخره هاي حجاري شده جاداده و براي ذخيره آب مورد نياز به كار مي رفته و هم اكنون نيز در داخل آن آب ذخيره مي شود.

اين آب انبار از دو قسمت تشكيل شده كه اولين محوطه آن به ابعاد 100 در 150 سانتي متر بوده و از يك ورودي ديگر 70 در 100 سانتي متري به صورت طاق مانند مي توان به داخل آن وارد شد.

اين آب انبار بصورت ماهرانه اي در دل صخره اي در ابعاد چهار در شش متر با سقف قوسي مانند حجاري شده و در ضلع شمالي تالار قلعه قرار گرفته است.

طاق نماي موجود در داخل آب انبار اهميت و زيبايي آن را چند برابر كرده و به جرات مي توان گفت يكي از زيباترين آب انبارهاي آذربايحان شرقي محسوب مي شود.

به گفته ي مدير كل اداره ميراث فرهنگي ، گردشگري و صنايع دستي آذربايجان شرقي، در گويجه قلعه فعلا آثار خطي مشاهده نشده و اين قلعه بعد از دوران اورارتويي در ساير ادوار تاريخ بويژه در قرون مياني اسلامي مورد استفاده قرار مي گرفت.

تراب محمدي، مي گويد: در دوره ميانه اسلامي الحاقاتي از جمله سكونتگاه ها ، جايگاه سربازان و گورستان ها به بناي اصلي قلعه اضافه شده است.

قلعه تاريخي گويجه قلعه در 45 كيلومتري جنوب شرقي مراغه و در دهستان قوري چاي بخش سراجوي اين شهرستان واقع شده و در سال 1382 به شماره 10471 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

شهرستان مراغه با حدود 570 اثر تاريخي و تپه هاي شناسايي شده جزو 10 شهر داراي بافت غني تاريخي و فرهنگي در كشور محسوب مي شود كه حدود 200 اثر تاريخي اين شهرستان در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

اين شهرستان با 250 هزار نفر جمعيت در 147 كيلومتري جنوب تبريز مركز آذربايجان شرقي واقع است.