جام جم آنلاين: كشور چين كم‌كم درحال تبديل شدن به غول اقتصادي دنياست و ديگر جايي روي سياره زمين را نمي‌توان يافت كه اثري از محصولات چيني در آنجا نباشد. كشور چين كه طي سال‌هاي اخير شتاب روزافزوني درتوليد داشته، بازارهاي بسياري از كشورهاي دنيا را از آن خود كرده است.
چيني‌ها كه تا به امروز در توليد خودرو حتي در كشورهاي همسايه خود چندان شناخته شده نبوده‌اند، در سال‌هاي اخير با سرمايه‌گذاري‌هاي عظيمي كه در اين بخش داشته‌اند پيشرفت‌هاي قابل‌ملاحظه‌اي كرده‌اند و با ادامه روند كنوني و براساس پيش‌بيني‌هاي انجام شده تا 40 سال آينده چين قادر به توليد يك ميليارد خودرو در سال خواهد بود. اما فكر مي‌كنيد خودروهاي چيني چه ويژگي‌هايي خواهند داشت؟ آينده خودروسازي در چين چگونه است؟ و آيا آنها در توليد خودرو و در رقابت با غول‌هاي خودروسازي جهان موفق خواهند بود؟
درست در مقابل در ورودي كارخانه توليد اتومبيل بريليانس در حاشيه شهر صنعتي شن يانگ در شمال شرقي چين، رديف‌هايي از ميني‌بوس‌هاي سفيد رنگ مارشال را مي‌بينيم كه دركنار هم صف‌آرايي كرده‌اند. اين مجموعه توليدي شامل كارگاه‌هاي مونتاژ، ستادهاي كمكي، خوابگاه‌هاي كارگران و پاركينگ موقت براي محصولات شركت است. در يكي از كارگاه‌هاي توليدي كم‌نور و غارمانند، كارگراني را مي‌بينيم كه با لباس‌هاي زرد مايل به قهوه‌اي و كلاه‌هاي آبي‌رنگ مشغول مونتاژ بدنه اصلي ميني‌بوس‌هاي جديد هستند و همگي با تكرار يك وظيفه خاص، كاري انجام مي‌دهند. دود ناشي از ابزارهاي جوشكاري و بوي گاز و پلاستيك فضاي كارگاه را پركرده است. در محوطه بيروني كارگاه، هر جا را كه نگاه مي‌كني، پر است از لوگوهاي بيضي شكل با آرم بريليانس كه تا حدودي شبيه به آرم شركت عظيم خودروسازي تويوتاست. شكل اين آرم شايد به نوعي به دليل تجليل از شركت ماموت است كه با همكاري‌هاي خود، كمك‌هاي زيادي را به شركت بريليانس كرده است. اين كارگاه نمايي كوچك از صنايع رو به رشد خودروسازي در كشور چين است. در حال حاضر با سرمايه‌گذاري‌هاي به عمل آمده، چيني‌ها سالانه حدود 8000 ميني‌بوس جين بي و گرانس را با كپي‌برداري ميني‌بوس‌هاي هايس و گرانوياي شركت تويوتا و تحت ليسانس اين شركت ژاپني توليد مي‌كنند و به فروش مي‌رسانند.
يكي از مسوولان اين شركت خودروساز چيني مي‌گويد: «در ابتدا ما توانايي توسعه و بهبود كيفيت خودروهاي خود را به تنهايي نداشتيم، اما اكنون فقط موتورهاي خودروهايمان را از شركت تويوتا مي‌خريم. ما از 2 نوع موتور در توليداتمان استفاده مي‌كنيم؛ يكي موتورهاي ساخت شركت تويوتا و ديگري موتورهايي كه ساخت شركت خودمان است. البته همه چيز به انتخاب مشتريان بستگي دارد. اگر مشتريان ما خودروهاي با موتورساخت شركت تويوتا را خواسته باشند ما همان را اجرا مي‌كنيم و اگر از موتورهاي چيني استقبال كنند نيز همان را روي خودرو نصب مي‌كنيم.»
كشور چين از سال 1994 تلاش‌هاي برنامه‌ريزي شده‌اي را براي توليد خودرو و وسايل نقليه آغاز كرده است. اين جريان صنعتي كه صنعت پايه ملي نام گرفت، ادامه يافت. در آن زمان شركت هوآچن كه شركت بريليانس زيرمجموعه آن بود حدود 35000 نفر را استخدام و كار توليد خودرو در چين را آغاز كرد. ديري نپاييد كه خريد 14 ميليون وسيله نقليه در يك سال توسط مشتريان چيني، فرصت خوبي را براي خودروسازان بومي و جهاني پديد آورد، چنان كه شركت جنرال موتورز براي اولين بار در سال 2009 بيشترين خودروهاي خود را به جاي آمريكا در چين به فروش رساند.
در همين دوره زماني بود كه كشور چين، سرمايه‌گذاري عظيمي را براي راه سازي و ساخت پروژه‌هاي زيربنايي آغاز كرد. جاده‌ها، تونل‌ها و پل‌ها يكي پس از ديگري ساخته شدند. در همان دوران، بزرگراهي 4 بانده كه به سمت شمالي‌ترين قسمت كشور ساخته شده بود تنها براي عبور كاميون‌ها و خودروهاي سواري رسمي و دولتي بود. اما طي ساليان بعد اين بزرگراه نيز مانند ديگر بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي شهرهاي بزرگ چين با ورود انواع خودروهاي سواري شخصي هر روز شلوغ و شلوغ‌تر شدند و همين امر دليلي برآغاز ساخت دور تازه‌اي از ساخت و سازهاي زيربنايي در صنعت حمل و نقل چين شد. پكن از سال 1360 خورشيدي دور تازه‌اي از ساخت جاده‌ها و راه‌هاي ارتباطي را آغاز كرد. تا امروز تنها حدود 187 كيلومتر جاده در اطراف پايتخت كشيده شده است. به‌رغم تمام اين ساخت و سازها صف‌هاي طولاني ترافيك كه كيلومترها طول دارند، افزايش آلودگي شهري و بالارفتن قيمت سوخت از نتايج افزايش ورود خودرو به جاده‌ها بود. با بروز اين مشكلات و براي جلوگيري از معضل ترافيك، آلودگي هوا و كمبود سوخت، مقامات شهر پكن با تشويق مردم به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومي مانند مترو و ايجاد محدوديت ثبت پلاك وسايل نقليه جديد كه به طور متوسط روزانه حدود 24000 خودروي جديد را شامل مي‌شود، درصدد رفع اين معضلات و مشكلات برآمده‌اند.
با توجه به اين مشكلات، سوالي كه مطرح مي‌شود اين است كه آيا چين و كشوري مانند هندوستان با اين حجم عظيم جمعيتي، قادرخواهند بود در آينده درصنعت خودروسازي عملكرد بهتري داشته باشند؟ آيا آنان از الگوهاي بومي توليد بهره خواهند برد يا الگوي آمريكايي ـ اروپايي را دنبال خواهند كرد؟
گفتني است سال 2010 در حدود يك ميليارد و 200 ميليون دستگاه انواع خودرو در جهان توليد شد كه از اين ميزان 200 ميليون در كشور چين توليد شده است. اين درحالي است كه براساس پيش‌بيني‌هاي انجام شده طي دهه‌هاي آينده چين به تنهايي توانايي لازم براي توليد يك ميليارد خودرو در سال را خواهد داشت. اما سوالي كه ذهن كارشناسان را به خود مشغول كرده است اين كه آيا خودروسازان چيني مي‌توانند با فناوري‌هاي روز جهان همگام شوند و در آينده خودروهاي پاك را روانه بازار كنند، يا اين‌كه اين كشور همچنان در باتلاق آلودگي هوا، ترافيك و معضلات شهري ناشي از آن دست و پا خواهد زد؟
به گفته مسوولان و كارشناسان چيني، بازار جهاني گرايش زيادي به سمت خودروهاي ارزان‌تر و كوچكتر دارد و نه تنها درچين و هند كه در ديگر نقاط جهان نيز چنين خواهد بود. در سال‌هاي اخير چين با رشد 70 درصدي در فروش خودرو مواجه بوده است. به گفته توليدكنندگان چيني با اين‌كه خودروسازان اين كشور چيني با مشكلات زيادي در مواد اوليه مواجهند، اما هدف همه آنها تنها افزايش توليد است؛ سياستي كه سال‌هاست در اقتصاد چين حرف اول را مي‌زند.
مشكل سوخت در چين
با آن كه استخراج و بهره‌برداري صنعتي از نفت اندكي بيش از100 سال است كه باب شده، اما انسان در همين مدت كوتاه حدود يك تريليون بشكه نفت توليد كرده است و از اين ميزان، نيمي از آن يعني حدود 86 ميليون بشكه در روز درسراسر جهان توسط وسايل نقليه دود مي‌شود. براساس آمارهاي موجود، تقاضاي چين براي نفت بين سال‌هاي 2000 تا 2007 برابر با كل توليد نفت كشور عربستان كه خود از بزرگ‌ترين توليد كنندگان نفت است، بوده و حدود يك‌سوم از وارادات نفت اين كشور از منطقه خليج فارس تأمين مي‌شود. براساس اعلام آژانس بين‌المللي انرژي، از كل ميزان واردات چين 55 درصد از آن را واردات نفت تشكيل مي‌دهد كه حدود 8 ميليون بشكه درروز است.
نكته: 200 میلیون دستگاه از یک میلیارد و 200 میلیون خودرویی که در سال گذشته در جهان تولید شده است، ساخت یکی از ده‌ها کارخانه خودروسازی کشور چین است
قيمت هر ليتر بنزين در پكن حدود 4500 تومان است كه البته اين قيمت به دليل نوسانات بازار نفت و كاهش ارزش پول ملي روزانه تغيير مي‌كند. با ادامه روند كنوني و وابستگي چين به نفت، اين كشور احتمالا در آينده‌اي نزديك با كمبود و معضل سوخت مواجه خواهد شد. به همين دليل شركت ملي نفت در چين، براي اطمينان از تأمين مواد اوليه صنايع اين كشور، در حال حاضر در حوزه‌هاي نفتي زيادي در سراسر جهان سرمايه‌گذاري كرده، لذا دولت چين در تلاش است تا ميزان ذخاير نفتي و استراتژيك خود را به ارزش 20 روز واردات كه برابر با ارزش 90روز ذخاير همه كشورهاي عضو آژانس بين‌المللي انرژي است، برساند و اين سياست دولت چين در واقع به نوعي ايجاد يك كنسرسيوم نفتي ضد اوپك است. البته هنوز هم آژانس بين‌المللي انرژي (IEA) با ذخايري كه دارد، قادر است روزانه حدود 4 ميليون بشكه نفت اضافه را به بازار عرضه كند.
شايد برخلاف ادعاهاي مطرح شده، هنوز نفت زيادي براي استخراج وجود داشته باشد، همچنين سوخت‌هاي فسيلي ديگري نيز كه مي‌توان آنها را تبديل به سوخت‌هاي مايع كرد. چين خود درحال حاضر يك كارخانه تبديل زغال سنگ به سوخت مايع دارد كه ممكن است در آينده تعداد آنها را افزايش دهد. اين كشور با اين راهكارها شايد بتواند معضل كمبود سوخت خود را جبران كند ولي برمعضل آلودگي هوا و افزايش گازهاي گلخانه‌اي چگونه غلبه خواهد كرد.
چين و آينده خودروهاي الكتريكي
با توجه به مشكلات كمبود سوخت و آلودگي‌هاي زيست‌محيطي، كشور چين برآن شده تا با گسترش صنايع پاك بتواند تا حدودي از حجم اين مشكلات بكاهد. شركت‌هاي چيني درحال حاضر حدود 120 ميليون دوچرخه الكتريكي و برقي توليد مي‌كنند؛ دوچرخه‌هايي با يك موتور الكتريكي و يك باتري قابل شارژ كه روي آن متصل است و با برنامه‌ها و سياست‌هايي كه پيش رو دارند درصدد افزايش اين تعداد و همچنين ورود به عرصه توليد خودروهاي برقي هستند.
به گفته يكي از مقامات چيني، مهم‌ترين راهكار براي غلبه برمشكلات مربوط به سوخت‌هاي فسيلي و خودروهاي بنزيني، كاهش واردات نفت و همچنين افزايش صادرات خودروهاي پاك، گسترش صنايع سبز و بهره‌گيري از انرژي‌هاي پاك است. كشور چين درخصوص همين سياست در سال گذشته توانسته است حدود 40 هزار خودروي پاك صادر كند.
مقامات چيني براين باورند كه در آينده خودروهاي الكتريكي چين، دنيا را قبضه خواهد كرد، چرا كه با حذف ماليات (15 ميليارد دلار) و سرمايه‌گذاري دولت در اين بخش، چيني‌ها قادر خواهند بود تا 5 سال آينده حدود يك ميليون خودروي الكتريكي و هيبريدي توليد كنند. در ادامه اين سياست‌ها، به برخي خودروسازان مانند گروه خودروسازي FAW و خودروسازي Dongfeng دستورداده شده تا خطوط توليد خودروهاي پاك را راه‌اندازي كنند. همچنين دولت براي حمايت از آنها ميليون‌ها يوآن يارانه در نظر گرفته است.
به گفته يكي از خودروسازان چيني، علاوه بر اين‌كه هنوز مشتريان به خودروهاي هيبريدي اعتماد ندارند، گران‌تر بودن خودروهاي هيبريدي به دليل وجود هر دو نوع موتور برقي و بنزيني مشتريان را براي خريد اين اتومبيل‌ها مردد كرده است. با توجه به قيمت بالاي اين خودروها و عدم تمايل مشتريان به خريد آن، دولت چين براي تشويق خريداران، هم اكنون اقدام به پرداخت 60 هزار يوآن يارانه به خريداران خودروهاي هيبريدي در 5 شهر بزرگ اين كشور كرده است.
براساس آمارهاي موجود تاكنون 400 خودروي هيبريدي به عنوان تاكسي درشهر داليان چين توسط دولت خريداري شده است.
با توجه به اين مشكلات، خودروسازان چيني تلاش مي‌كنند با توليد وسايل نقليه عمومي هيبربدي مانند اتوبوس، ميني بوس و تاكسي‌هاي برقي و هيبريدي بتوانند به خط توليد اين گونه خودروها رونق دهند، چرا كه اين توليدات توسط دولت خريداري مي‌شود. درحال حاضر در چين تنها يك تا2 درصد از خريداران مشتاق خريد خودروهاي برقي و هيبريدي هستند و اغلب خريداران و مصرف‌كنندگان حاضر به پرداخت پول براي اين خودروها و حفظ محيط زيست نيستند و تحقق اين هدف، راه درازي درپيش خواهد داشت.
scientificamerican / آزاده سيدميرزايي جهقي