500 ميليون نفر در جهان هپاتيت دارند و اين يعني از هر 12 نفر يك نفر به اين بيماري مبتلاست
ممكن است شما نفر دوازدهم باشيد
جام جم آنلاين: بر‌آورد مي‌شود بيش از 2 ميليارد نفر در جهان در معرض ويروس بيماري هپاتيت B يا C قرار دارند. هپاتيتB يا C اگر بدون درمان رها شود، مي‌تواند منجر به نارسايي كبد يا سرطان كبد شود. هر سال 5‌/‌1 ميليون نفر بر اثر بيماري هپاتيت B يا C جان خود را از دست مي‌دهند.

سالانه حدود 50 ميليون نفر به تعداد افراد آلوده در دنيا افزوده مي‌شود. بيشتر مبتلايان در كشور پهناور چين و تايوان به سر مي‌برند. شيوع اين بيماري در برخي از نواحي آسيا و آفريقا بسيار بالاست و حتي به 20 درصد نيز مي‌رسد.

هپاتيت، يرقان، زردي يا هر چيز ديگري كه آن را بناميم يكي از مشكلات عمده سلامت در جهان است، اين بيماري موجب التهاب و تورم كبد مي‌شود. هپاتيت ويروسي در اثر ويروس‌هاي مختلفي ايجاد مي‏شود كه منجر به تورم و گاهي از بين رفتن كبد مي‏شوند. بسياري بلاي قرن را هپاتيت مي‌دانند، نه ايدز.

اوايل پيروزي انقلاب اسلامي ميزان ابتلا به هپاتيت B در ايران بيش از 5 درصد بود، در ايران طبق آمارهاي موجود تا 10 سال پيش در منطقه با شيوع متوسط قرار داشت و حداقل 3 درصد ابتلا به هپاتيت در كشور ديده مي‌شد. ولي پس از انجام واكسيناسيون در حال حاضر به حدود 2 درصد رسيده‌ است.

البته در برخي از استان‌ها مانند تهران اين رقم به زير 2‌/‌1 كاهش يافته است و اميدواريم اين ميزان به زير 2 درصد در كل كشور كاهش يابد، هرچند‌ هنوز نيز در برخي از مناطق كشور از جمله گلستان و سيستان و بلوچستان شيوع اين نوع هپاتيت هنوز به 5 درصد مي‌رسد.

احتمالا تا 10 سال آينده ايران نيز از جمله كشورهاي با شيوع كم هپاتيت B به شمار خواهد آمد. برآورد مي‌شود در كشور سالانه بيش از 5 هزار نفر بر اثر اين بيماري فوت مي‌كنند. 200 ميليون ناقل هپاتيت Cدر جهان وجود دارد و با توجه به اين كه رفتارهاي خطرساز و اعتياد تزريقي در دنيا روند رو به رشدي دارد، تعداد مبتلايان به هپاتيت C نيز در حال افزايش است. در حال حاضر حدود 200 هزار بيمار هپاتيت C در ايران شناسايي شده‌اند.

هپاتيت و زندان‌ها

دلايلي كه زندانيان به علت آنها در زندان به سر مي‌برند، اغلب همان رفتارهاي پرخطري هستند كه فرد را در معرض ابتلا به بيماري‌هاي عفوني خطرناكي چون ايدز و هپاتيت قرار مي‌دهند. اعتياد تزريقي، بي‌بند و باري جنسي، خشونت و... از جمله اين عوامل است. از سوي ديگر، محيط زندان براي بسياري از افراد، نخستين فرصت زندگي براي آشنايي با اعمال خلافي چون اعتياد و... محسوب مي‌شود.

با وجود تمام ممنوعيت‌ها و مراقبت‌ها ديده مي‌شود كه رفتارهاي پرخطري چون اعتياد تزريقي، اشتراك سرنگ، خالكوبي و... در بين زندانيان از شيوع بالايي برخوردار است.

يك فرد معتاد زنداني نه‌تنها خود در معرض آلودگي به بيماري‌هاي خطرناكي چون ايدز و هپاتيت قرار دارد، بلكه مي‌تواند به عنوان يك ناقل عمل كرده و عوامل عفوني خطرناك را به داخل انتقال دهد.

در سال 79 در زندان‌هاي كشور ايران اپيدمي هپاتيت C در حدود 20 درصد بود كه با توزيع سرنگ يكبار مصرف در بين زندانيان و تغيير اعتياد آنها از تزريقي به خوراكي، اين بيماري كاهش يافت به گونه‌اي كه در سال 84 حدود 5 درصد از معتادان تزريقي به هپاتيت C مبتلا بوده‌اند. از سوي ديگر، زندان‌ها، ديگر چهارديواري‌هاي بلند و جدا از جامعه به شمار نمي‌روند. خيلي از زنداني‌ها دوره حبس كوتاه دارند و بسياري از آنها در دوران مرخصي‌يا پس از آزادي به جامعه بازمي‌گردند و با جامعه در ارتباط هستند.

هپاتيت بدون علائم

بيماري هپاتيت B به شكلي است كه برخي افراد تبديل به ناقل سالم يا غيرسالم هپاتيت B مي‌شوند. اين افراد در حين اهداي خون يا در يك آزمايش خون قبل از ازدواج يا حاملگي متوجه مي‌شوند كه عامل هپاتيت B در بدنشان مثبت هست. اين افراد لازم است كه هر 6 ماه يكبار به پزشك مراجعه بكنند تا آنزيم‌هاي كبدي آنها چك بشود. اگر آنزيم‌هاي كبدي آنها بيش از 2 يا 3 برابر ميزان طبيعي شد، پزشك كبد آنها را بررسي ويروسي مي‌كند تا ميزان ويروس مشخص شود. اگر ميزان ويروس در حد بالايي باشد كه باعث ضايعات كبدي شود پزشك به آنها داروي خوراكي هپاتيت B مي‌دهد. مدت درمان 5 سال طول مي‌كشد، ولي ويروس را مهار مي‌كند و نمي‌گذارد كه منجر به آسيب كبدي و كم‌كاري كبد يا سرطان كبد ‌‌شود. اگر آنزيم‌هاي كبدي بالا نبود لزومي به درمان نيست. ولي بايد هر 6 ماه چك بشوند. در مورد بچه‌دار شدن اين افراد با فرد عادي هيچ فرقي ندارند. فقط اطرافيان نزديك او بايد واكسن هپاتيت B را بزنند. برآورد مي‌شود 2 ميليون نفر در ايران اين مشكل را دارند، خيلي از اين افراد بيماري خودشان را مي‌دانند، ولي متاسفانه آن را كتمان مي‌كنند و حتي به پزشك هم مراجعه نمي‌كنند.

سوزن‌هاي مرگبار

قديم‌‌ها اصطلاح بكش و خوشگلم كن مد بود. انجام تاتو مصداق واقعي اين اصطلاح است كه مي‌توان آن را به راحتي زيباشدن به قيمت مردن ناميد. ويروس هپاتيت بسيار راحت منتقل مي‌شود. حتي يك سوزن خالكوبي هم براي انتقال اين ويروس كافي است. تنها كافي است وسايل تاتو به شكل صحيح و اصولي ضدعفوني نشوند.

ويروس هپاتيت B در خارج از بدن انسان در برابر حرارت، رطوبت و عوامل شيميايي بسيار مقاوم است.

نكته: 200 ميليون ناقل هپاتيت C در جهان وجود دارد و با توجه به اين كه رفتارهاي خطرساز و اعتياد تزريقي در دنيا روند رو به رشدي دارد، تعداد مبتلايان به هپاتيت C نيز در حال افزايش است. در‌حال‌حاضر حدود 200 هزار بيمار هپاتيت C در ايران شناسايي شده‌اند
اين ويروس‌ در حرارت 20- درجه تا 15 سال، در حرارت اتاق تا 6 ماه و در يك ليوان خشك تا 4 هفته زنده مي‌ماند؛ اما پس از جوشاندن در 100 درجه سانتيگراد به مدت 5 دقيقه از بين مي‌رود. متاسفانه كساني كه به انجام تاتو مبادرت مي‌كنند يا براي اين كار كم تعليم ديده‌اند يا اصلا تعليم نديده‌اند و اغلب نمي‌دانند چطور وسايل خود را ضدعفوني كنند و بهداشتي نگه دارند تا از انتقال بيماري‌هاي خوني مانند هپاتيت جلوگيري كنند. خالكوبي شاهراهي براي ابتلا به هپاتيت B و C محسوب مي‌شود. تحقيقات نشان داده مردمي كه در سالن‌هاي تبليغاتي، خالكوبي كرده‌اند 9 ‌بار بيشتر از مردمي كه خالكوبي نكرده‌اند در معرض خطر ابتلا به هپاتيت B هستند. هپاتيت مي‌تواند از طريق خالكوبي كردن به وسيله سوزن‌هاي استفاده شده از سوي مشتريان قبلي يا رنگ‌هاي استفاده شده، نقص در تكنيك ضدعفوني كردن يا انجام كارهايي مانند امتحان تيزي سوزن با دست و بعد تماس دست با پوست كسي كه خالكوبي روي او انجام مي‌شود، منتقل شود.

مشكلات شهرنشيني

هپاتيت‌هاي ويروسي تنها مشكل كبد نيست. 10 تا 15 درصد از افراد جامعه به عارضه كبد چرب مبتلا هستند. با ماشيني شدن زندگي‌ها و كم‌تحركي، استفاده از تغذيه نامناسب نظير فست‌فودها، روغن‌هاي غيراستاندارد، كاهش مصرف ميوه و سبزيجات، افزايش مصرف شكر، قند، شيريني و نوشابه‌هاي گازدار افراد روز به روز چاق‌تر شده و بيشتر با مشكل اضافه وزن مواجه مي‌شوند. چاقي خود زمينه‌ساز بروز كبد چرب است. شايع‌ترين علت كبد چرب چاقي و اختلال در چربي‌هاي خون است. در اين بيماري تجمع بيش از حد چربي در كبد، گاه باعث اختلال در فعاليت طبيعي بافت كبد مي‌شود كه مي‌تواند سير پيش‌رونده پيدا كند و باعث التهاب يا نارسايي كبد و در نهايت سيروز كبدي گردد.

بين 10 تا 30 درصد بزرگسالان در كشورهاي پيشرفته مبتلا به اين بيماري هستند كه معمولا شامل افراد چاق در سنين ميانسالي است.

گرچه درمان اختصاصي براي كبد چرب وجود ندارد، ولي با كنترل بيماري‌هاي زمينه‌اي از قبيل كاهش وزن، چربي‌هاي خون، ديابت يا قطع نمودن داروهاي مسبب (قطعا با نظر پزشك معالج نه به طور خودسرانه) مي‌توان از پيشرفت اين بيماري جلوگيري نمود.

ورزش روزانه و مصرف مرتب ميوه و سبزيجات اثرات مفيدي‌ روي بهبود اين بيماري دارند. كاهش تدريجي وزن در افراد چاق لازم بوده و مفيد است، ولي كاهش ناگهاني وزن، اين را تشديد مي‌كند. با اين اقدامات در بسياري از موارد بيماري سير معكوس را طي نموده و منجر به درمان مي‌گردد.

پيشگيري در كشور

زدن واكسن هپاتيت B نقش موثري در كاهش تعداد مبتلايان به اين هپاتيت دارد. در كشور ما نيز از سال 72 به بعد تمام نوزادان در بدو تولد واكسن هپاتيت B را دريافت مي‌كنند و متولدان 68 تا 72 نيز در سال‌هاي گذشته اين واكسن را دريافت كردند. در سال قبل واكسيناسيون متولدين 71 انجام شد و در كنار آن تمام‌ متولدين سال‌هاي 68، 69 و 70 كه موفق به دريافت واكسن هپاتيت B نشده‌ بودند، در برنامه ايمن‌سازي گنجانده شدند.

با اين حساب بايد گفت خوشبختانه در مورد بيماري هپاتيت B اكنون تقريبا همه افراد زير 20 سال در كشور عليه اين بيماري واكسينه هستند.

علاوه بر برنامه واكسيناسيون كشوري و واكسينه‌شدن نوزادان و افراد پرخطر عليه اين بيماري، آموزش همگاني از طريق رسانه‌ها براي آشنايي و دوري از عوامل خطر ، ميزان بروز هپاتيت B و C را در سال‌هاي اخير كاهش داده است.

نفر دوازدهم

هپاتيت، پايان كار دنيا نيست. وقتي كسي به اين بيماري مبتلا مي‌شود بايد قبل از هر چيز باور داشته باشد كه بيماري او قابل كنترل است. به دليل تصورات اشتباه، اضطراب‌هاي نابجا از هپاتيت ممكن است بيشتر از خود اين بيماري خطرناك باشد؛ بنابراين نبايد كيفيت زندگي و اميد به زندگي را به دليل هپاتيت كاهش داد. آن چيزي كه بيمار را از بين مي‌برد نااميدي و ياس است.

كسي كه به هپاتيت مبتلا مي‌شود در معرض يك فشار رواني سخت قرار مي‌گيرد و براي غلبه بر بيماري نياز به حمايت خانواده و دوستان دارد. در اين شرايط لازم است بيمار احساس تنهايي و طرد شدن از جامعه نكند. اين وظيفه جامعه و خانواده‌ است تا در مقابل اين استرس از بيمار حمايت كنند. بيماران بايد به توصيه‌هاي متخصص‌‌ عمل كنند، ‌راه‌هاي مقابله و جلوگيري از پيشرفت بيماري را بشناسند و تلاش كنند در كنار رعايت نكات درماني و بهداشتي، زندگي روزمره‌ را هم داشته باشند.

تقريبا از هر 12 نفر يك نفر در دنيا مبتلا به هپاتيت B است، اين موضوع پايه‌اي براي شعار روز جهاني هپاتيت در سال 2008 بود. فراموش نكنيد ممكن است شما شماره 12 باشيد.

علي اخوان‌بهبهاني / جام جم