جام جم آنلاين: نیمكتهای چوبي رنگ و رو رفته، تابلوها و علائم راهنمايي كه در جاي مناسبشان نصب نشدهاند، دكهها و كیوسكهای مطبوعاتي كهنه و بيروح، باجههاي تلفن همگاني كه از فراواني شماره تلفن جاي خالي رويشان پيدا نميشود، يادگاري نوشتهها بر بدنه ايستگاههاي اتوبوس، انبوهي از برچسبها و برگههاي تبليغاتي رنگارنگ چسبانده شده بر در و ديوار شهر و... اينها تصاوير غالب شهرهاي ماست.
اما برای ساماندهی این وضع چه باید كرد؟ آیا دوباره میتوانيم شهرهایمان را از نو بنا كنیم؟ به نظر شما یك شهر ایدهآل چه ویژگیهایی باید داشته باشد تا شما در آن احساس آرامش و راحتی كنید و نسبت به آن شهر تعلق خاطر داشته و خود را نسبت به حفظ نظم و زیبایی آن شهر مسوول بدانید؟ آیا تا به حال كیفیت امكانات و تجهیزات عمومی در شهر مانند تلفن عمومی، ایستگاههای اتوبوس، سطلهاي زباله و نیمكتها توجه شما را به خود جلب كرده است؟
بود و نبود این تجهيزات و كیفیت و كمیت مطلوب یا نامطلوب آنها خواه ناخواه بر روح و روان ما، بر نظم اجتماعی و زیبايی شهرمان و بر ایجاد نشاط و انگیزه یا خمودگی و بيحوصلگی ما تاثیر میگذارند؛ تاثیری ناخودآگاه، اما عمیق و ماندگار. در فضای میان ساختمانها و بناها، عناصر مكملی نیاز است تا زندگی شهری را سامان بخشد، تجهیزاتی كه مانند اثاثيه یك خانه، امكان زندگی را در فضای محصور میان سنگ، بتن و شیشه فراهم آورد. این اجزا جریان حركت، سكون، تفریح و تحرك و فعاليت را در شهر تنظیم میكنند و به آن روح میبخشند.
فضاسازی، محوطهسازی، كفسازی، پیاده راهسازی، نقاشی دیواری، مرمت، نورپردازی، پاكسازی جدارههای شهری و نماسازی، احیای بافتهای باارزش تاریخی، فرهنگی، معماری و كاربردهای شهری، آرامسازی و... از يك سو و نصب ملزومات و اثاثيه شهري در سطح شهر از ايستگاههاي اتوبوس و تاكسي گرفته تا نيمكتهاي داخل پاركها و در سطح پياده راهها، سرويسهاي بهداشتي، تابلوها و بيلبوردهاي تبليغاتي، مخازن زباله و پلهاي عابر پياده از سوي ديگر مفهوم وسيعي از مبلمان شهري را در بر ميگيرد.
آرامش بصري شهروندان
زندگی شهری برخلاف زندگی ساده روستایی در بسیاری موارد از زیباییهای طبیعی تهی است. فضاهای شهری به خودی خود دارای زیبایی بصری نیستند و این در حالی است كه انسان نیاز مبرمی به وجود نظم و زیبایی در محیط زندگی خود دارد. شهر را میتوان موجود زنده و پویا تصور كرد كه دارای روح و جسم است و مبلمان شهری مناسب میتواند روح این شهر را تزئین و آرامش بصری به شهروندان القا كند.
كارشناسان شهری اعتقاد دارند اگر معیارهای لازم در طراحی شهری رعایت نشده باشد، شهروندان فقط فعالیتهای ضروری خود را انجام میدهند، در حالی كه در فضای مطلوب شهری با مبلمان متناسب شهری، شهروندان علاوه بر این كه به فعالیتهای ضروری میپردازند به حضور در محیط كوچه و خیابان نیز تمایل زیادی نشان میدهند و چهبسا كه پیادهروی را به عبوری سریع با اتومبیل ترجیح دهند.
نیمكت؛ ابتداييترين مبلمان
نیمكتها ملموسترین قسمت از مبلمان شهری از دیدگاه شهروندان یك شهر یا كشور است كه در تمام قسمتهای عمومی كاربرد دارد.
نيمكتها در يك شهر محل تمركز بسیاری از فعالیتهاست. مكانی است برای میانسالان و افراد سالمند تا درددلهای خود را در برابر آفتاب زمستانی یا زیر سایه تابستانی درختان با همسن و سالهايشان رد و بدل كنند.
نكته: توجه به پياده راهسازي در راستاي اولويت دادن به آسايش شهروندان هنگام تردد در شهر، بهعنوان یکی از اصول مبلمان شهری در دستورکار قرار دارد
بهترین جاست برای دانشآموز و دانشجوی اهل مطالعه، موضع استراتژیكي برای مادران است تا ضمن اين كه فرزند خود را زير نظر دارند، با دوست جدیدشان صحبت كنند و شاید استراحتگاهی باشد برای پاهای خسته فروشندهای دورهگرد. هرچند نيمكتها ابتداييترين نماد مبلمان شهري به شمار ميآيند، اما نگاهي گذرا در سطح شهر بيانگر اين است كه هنوز نيمكتها نتوانستهاند جايگاه و اهميت خود را به عنوان يكي از امكانات ضروري به منظور تامين آسايش و آرامش شهروندان در فضاي شهري ايفا كنند و رفع اين كمبود و جانمايي مناسب براي نصب نيمكتهايي در طول مسير پيادهراههاي شهري درخواستي است كه همواره از سوي شهروندان مطرح ميشود. اما اين فقط شهروندان نيستند كه معتقدند بايد بيشتر از اينها به موضوع زيبايي منظر شهري و طراحي مبلمان شهري چشمنواز توجه شود. مديرعامل سازمان زيباسازي شهرتهران كه سازمان زيرمجموعهاش متولي زيبايي سيما و منظر شهري است كه البته مبلمان شهري را هم در بر ميگيرد صادقانه اين را ميگويد كه متاسفانه نگاه مبلمان شهري در اكثر شهرهاي ما نسبتا زمخت و خشن است و آن ديد آرامبخشي كه شهروندان انتظارش را دارند، ديده نميشود و اين نگرشي است كه در ساليان گذشته بوده و بايد براي اصلاح در دستور كار قرار گيرد.
ایستگاههای اتوبوس و تاكسي
استفاده از اتوبوس مختص به قشر و گروه خاصی نیست و هرروزه ميليونها نفر از اتوبوس و تاكسي برای جابهجایی در سطح شهر استفاده ميكنند، برای همین، طراحی و ساخت ایستگاه اتوبوس در داخل شهر و همچنین سهولت دسترسی به ایستگاه نیاز به رعایت استانداردهایی است و ایستگاهها باید از امكاناتی برخوردار باشند كه نهتنها راحتی شهروندان را در پی داشته باشد، بلكه توانایی جذب شهروندان برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی را میسر سازند.
ایستگاههای اتوبوس جزیی از مبلمان شهری به حساب میآیند و بدون شك نقش موثری در سیمای شهری ایفا میكنند. نكتهای كه باید در طراحی و ساخت ایستگاه مدنظر قرار گرفته شود، استفاده از مواد مناسب جهت ساخت ایستگاه است. از ديد كارشناسان زيبايي منظر شهري یك ایستگاه مناسب، ایستگاهی است كه به مراقبت و نگهداری كمتری احتیاج دارد، اما از دید شهروندان یك ایستگاه خوب محیط دید بالایی دارد و امكان سوار شدن راحت به اتوبوس را فراهم میكند.
ضرورت استانداردسازي
مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران به عنوان متولي اصلي اين مقوله در گفتوگو با «جامجم»، دامنه مبلمان شهري را بسيار وسيع ميداند كه از ابتداييترين امكانات و وسايل زندگي شهري از صندلي و نيمكت، سطل زباله، چراغهاي راهنمايي و بيلبوردهاي تبليغاتي تا طراحي و ساخت ايستگاههاي اتوبوس و تاكسي و حتي رنگ وسايل نقليه عمومي و در يك كلام چيدمان اين امكانات در سطح شهر را در بر ميگيرد.
محمدجواد شوشتري از تدوين دستورالعملهاي مبلمان شهري با همكاري استادان دانشگاه و ابلاغ آن براي اجرا به شهرداريهاي مناطق 22 گانه تهران خبر داده و ميگويد: توجه به مقوله مبلمان شهري به دو موضوع نگاه مديريت شهري به اين موضوع و بودجهاي كه براي اجراي آن در نظر ميگيرد بستگي دارد.
مبلمان شهري در اولويت
مديرعامل سازمان زيباسازي شهرداري تهران به اين واقعيت اشاره ميكند كه با نگاهي موشكافانه به شهر ميبينيم كه از ساليان گذشته تفرجگاههاي شهري ما كم است، نگاه به عابر پياده ضعيف است و آنقدر كه به حل مشكلات ترافيك و احداث تونلهاي شهري توجه شده از مقوله مبلمان شهري غفلت شده است، اما خوشبختانه طي دو سه سال اخير مديريت شهري تهران در كنار اجراي پروژههاي شهري توجه به مقوله مبلمان شهري را هم به طور جدي در دستور كار قرار داده است. به گفته شوشتري، توجه به مقوله پياده راهسازي يكي از مهمترين پروژههاي شهري در راستاي اولويت دادن به تامين آسايش و فضاي مناسب براي تردد عابران پياده است كه در كنار اين موضوع قرار است مبلمان شهري در پيادهراهها هم به طور جدي دنبال شود.
امروزه مبلمان شهری یكی از اصلیترین ابزارهای ارتباط شهر با شهروندانش است. نیمكت تنها تختهای برای نشستن، سطل زباله تنها مخزنی برای انداختن پاكت آبمیوه و چراغها ابزاری تنها برای روشنايی نیستند.
امروزه مبلمان شهری اصلیترین مفصل ارتباطی شهروند با شهر است؛ ابزاری است كه علاوه بر رفع نیاز، خاطره میسازد و احساس رضایت ایجاد میكند. نیازسنجی، انتخاب و چیدمان مبلمان شهری، علمی خاص است كه استانداردهای مخصوص خود را دارد، ضرورتي در زندگي امروز كه مسوولان شهري نبايد از آن غافل شوند.
پوران محمدي / گروه جامعه