در حال حاضر سريال‌هاي «شوق‌پرواز» و «وضعيت سفيد» از تلويزيون پخش مي‌شود
تلويزيون چراغ دفاع مقدس را روشن نگه داشته است
در حالي كه در سينما، تهيه‌كنندگان خصوصي رغبت زيادي براي ساخت فيلم‌هاي دفاع مقدس ندارند توليد اين آثار در تلويزيون با قدرت ادامه دارد.

«وضعيت سفيد» سومين سريال امسال است كه در ژانر دفاع مقدس روي آنتن مي‌رود. چند هفته پيش پخش سريال «شوق پرواز» از شبكه سوم سيما آغاز شد كه هنوز هم ادامه دارد. «نابرده رنج» نيز ديگر سريال دفاع مقدسي بود كه در سال 90 روانه آنتن شد. به اين فهرست بايد تله‌فيلم‌هاي جنگي، برنامه‌هاي گفت‌وگومحور دفاع مقدس، مستندها،‌ ميزگردها، سخنراني‌ها و... را هم اضافه كنيم.

در بين سريال‌هايي كه تلويزيون براي 8 سال دفاع مقدس ساخته همه نوع كاري ديده مي‌شود. «شوق پرواز» جزئيات زندگي يكي از فرماندهان ارتش را بررسي مي‌كند. «نابرده‌رنج» دغدغه‌هاي مادي جواني ماجراجو را در دل جنگ به تصوير مي‌كشيد. «در چشم باد» كتاب تاريخ ايران را تا سالروز فتح خرمشهر ورق زد. «وضعيت سفيد» ماجراهاي دوران موشكباران تهران را دستمايه كار قرار داده است و.... به اين فهرست بايد سريال‌هايي چون «گل پامچال»،‌ «خاك سرخ»، «خوش ركاب» و... را هم اضافه كنيم.

آيا تلويزيون مي‌تواند كم‌كاري سينما در اين حوزه را جبران كند؟ تلويزيون با چه رويكردي بايد به فرهنگ دفاع مقدس نزديك شود؟

تصوير آدم‌هاي زمان جنگ در زمان امروز

محمدرضا شفيعي ،تهيه‌كننده سريال‌ «فاصله‌ها» و «وضعيت سفيد»، تلويزيون را يكي از نهادهاي اصلي مي‌داند كه از ساخت آثار دفاع مقدس حمايت مي‌كند. او در اين رابطه مي‌گويد: در سينما اين‌طور جاافتاده كه كارهاي جنگي گيشه ندارد. من نمي‌دانم چرا مي‌گويند اين‌جور كارها بيننده ندارد.

«نابرده رنج»، «در چشم باد» و «وضعيت سفيد» جزو كارهاي پربيننده تلويزيون هستند. در سينما فكر مي‌كنند چون مخاطب از كارهاي جنگي تلويزيون راضي شده است، ديگر نمي‌آيد در سينما فيلم جنگي ببيند. يعني تلويزيون آن‌قدر در اين جهت خوب كار كرده كه جايي براي سينما باقي نگذاشته است.

او با اشاره به سريال‌هايي مثل «خاك سرخ» و «در چشم باد» مي‌گويد:‌ اين كارها فضاهاي مختلف جنگ را در اين سال‌ها نشان داده‌اند. تلويزيون غير از اين نوع فضايي كه الان دارد دنبال مي‌كند، بايد آدم‌هاي زمان جنگ را در زمان امروز هم نشان بدهد. بينندگان، شخصيت‌ها و قهرمان‌هاي جنگي را مي‌بينند و باور هم مي‌كنند؛ چون پدرانشان را در اين قالب ديده‌اند. ولي سوال اصلي مخاطب اين است كه اين آدم‌ها الان كجا هستند؟ در فضاي شهري و اجتماعي الان كه صلح برقرار است اين آدم‌ها دارند چه كار مي‌كنند؟ به نظر من اين نكته در تلويزيون مهجور مانده است. بايد روي اين بخش هم كار شود.

شفيعي ادامه مي‌دهد:‌ ما در سريال «فاصله‌ها» شخصيت رزمنده‌اي را داشتيم كه امروز در تربيت بچه‌هايش مشكل داشت. به نظر من اين موضوع بايد در سريال‌هاي ديگر تعميم پيدا كند. در كنار اين همه سريال‌هاي جنگي بايد در سريال‌هاي اجتماعي‌مان هم شخصيت‌هاي جنگ را بياوريم.

طراح صحنه نمي‌تواند با تخيلش دكور بزند

اين تهيه‌كننده با اشاره به تنگناهاي ساخت يك سريال جنگي مي‌گويد: ‌در ساخت سريال‌هاي جنگي بشدت مشكل داريم. در مورد سريال‌هاي تاريخي تكليفمان معلوم است. تهيه‌كننده بايد اسب و شمشير را مهيا كند. ممكن است سند تاريخي درباره اتفاقات تاريخي وجود داشته باشد و امكان دارد نويسنده از تخيلش استفاده كند. اما در سريال‌هاي جنگي طراح صحنه نمي‌تواند با تخيلش دكور بزند. چون بيننده مچ او را خواهد گرفت. يك فرد 45 ساله دهه 60 را كاملا درك كرده است. بنابراين به نظر من برآورد كار جنگي را بايد همچون يك كار تاريخي محاسبه كرد. منظورم فقط هزينه نيست. برآورد زماني را هم بايد تاريخي ببينند.

شفيعي ادامه مي‌دهد: در «وضعيت سفيد» راجع به فضاسازي دهه 60 خيلي دقيق عمل كرده‌ايم. در شهر تهران يك كوچه هم وجود ندارد كه بشود در آن نماهاي دهه شصتي ضبط كرد. در اين 20 سالي كه از جنگ مي‌گذرد فضا بشدت تغيير كرده است. خيلي از سريال‌هاي جنگي اين موضوع را رعايت نمي‌كنند. البته تقصيري هم ندارند، چون بايد زود كار را به توليد برسانند.

تلويزيون بايد به اقتباس رو بياورد

محمدرضا شرف‌الدين، مديرعامل انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس با بيان اين كه تلويزيون به خوبي توانسته در اين زمينه در ترويج فرهنگ دفاع مقدس كار بكند، مي‌گويد:‌ عملكرد تلويزيون قابل تقدير است.

اميدوارم تلويزيون اين رويكردش را ادامه بدهد و بخصوص در توليد آثار فاخر موفق باشد. آثاري كه مبتني بر متون تحقيقي پژوهشي‌اند در اين ميان جايگاه ويژه‌اي دارند. اين متون ريشه در اصل دفاع مقدس دارند و حادثه‌پردازي و تخيل نويسنده كمتر در آن دخالت دارد. الان كه متون موثر و خوب و تاثيرگذاري در ادبيات دفاع مقدس وجود دارد اميدواريم تلويزيون به اقتباس رو بياورد.

اين تهيه‌كننده سينما و تلويزيون با بيان اين مطلب كه در برخي موارد گام‌هاي تلويزيون موثرتر از سينما هستند، تاكيد مي‌كند:‌ تلويزيون بايد پرچم‌دار و پيش برنده فرهنگ دفاع مقدس باشد. انتظاري كه از تلويزيون مي‌رود با توجه به وسعت فراگير مخاطبش بيشتر است. رهبر معظم انقلاب و حضرت امام(ره) درباره تلويزيون كلام‌هاي بيشتري نسبت به سينما دارند. حضرت امام تلويزيون را يك دانشگاه مي‌دانند. از آنجا كه حماسه‌هاي دفاع مقدس به فرهنگ عمومي مربوط است تلويزيون رسالت ويژه‌اي را در بازشناسي ارزش‌هاي دفاع مقدس به عهده دارد.

تقدير از «شوق پرواز» و «در چشم باد»

شرف‌الدين سريال‌هاي «شوق پرواز» و «در چشم باد» را از كارهاي خوب جنگي مي‌داند و مي‌گويد: در انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس فيلمنامه تله‌فيلم‌هاي جنگي به دست ما مي‌رسد و آنها را مطالعه مي‌كنيم. بعضي‌هايشان راضي‌كننده نيستند. اما همين كه اين چراغ را تلويزيون روشن نگه داشته جاي تقدير و تشكر دارد. تلويزيون و سينما دو رسانه مختلف‌اند كه هر كدام ارزش‌هاي خودشان را دارا هستند. اگر فيلمسازاني براي ساخت سريال به تلويزيون مي‌آيند معنايش اين نيست كه سينما را كنار گذاشته‌اند. آنها هنري را مي‌خواهند خلق كنند كه در قالب تلويزيون مي‌گنجد.

از اين تهيه‌كننده مي‌پرسم رويكرد تلويزيون به جنگ بايد چطور باشد؟ كدام مقطع از جنگ و تبعات بعد از آن را بايد بيشتر پوشش بدهد؟ شرف‌الدين پاسخ مي‌دهد:‌ ما در همه گونه‌هايي كه به دفاع مقدس مربوط مي‌شود به فرهنگ‌سازي نياز داريم. همين امروز به سريال‌هايي نياز داريم كه ميدان جنگ را تصوير مي‌كنند. چون بايد روح حماسه و سلحشوري را در جامعه زنده نگه داريم. آرمان‌هاي يك ملت را مدام بايد در معرض ديدش قرار داد.

احسان رحيم‌زاده / گروه راديو و تلويزيون