انواع حكومت هاي مطلوب از منظر شهيد ثاني به سه حكومت تقسیم می‌شود كه حكومت مطلوب از منظر وي، حكومتي است كه از طريق سلسله مراتبي كه در حاكميت الهي مقرر است، به قدرت رسيده و در صدد انجام و اجراي احكام و آموزه هاي اسلامي باشد.
به گزارش شبكه اجتهاد، شيخ زين الدين بن نورالدين علي بن احمد معروف به شهید ثانی در روز 13 ماه شوال سال 911 هجری در دهكده (جبع) جبل عامل، در یك خاندان بزرگ علمی دیده به دنیا گشود. نیاكانش از پدر تا جد پنجم، و همچنین فرزندان و بسیاری از نوادگان پسری و دختری او، همه از دانشمندان مشهور و عالیمقام شیعه بوده اند، و از همه معروفتر فرزند نابغه اش شیخ حسن مؤلف كتاب معروف «معالِم الاصول»، و نوه‌ی او سید محمد علی عاملی است كه دانشمندی محقق ومؤلف كتاب مشهور «مدارك» در فقه می باشد.
از دودمان شهید ثانی نیز دانشمندانی بزرگ و چهره هایی نورانی برخاسته و خدمات بزرگ و ارزنده ای به اسلام و فرهنگ اسلامی نموده اند كسانی كه در زمان ما از شهرتی جهانی برخوردار بوده و برخی از آنان همچون خود شهید ثانی سرانجام در راه مكتب تشیع و عشق به خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله جان بر سر اهداف وآرمانهای اسلامی خود نهاده و شربت شهادت نوشیده اند، «شهید سیدمحمد باقر صدر» و خواهرشهیدش «بنت الهدی» و «امام موسی صدر» از آخرین گلهای سرخ این باغ سر سبز شهادت بودند.
وی از انديشمندان قرن دهم هجري در شهر جبل عامل لبنان است. شهرت علمي او در وهله نخست به فقاهت، آموخته‌ها، آثار مهم و پر ثمر فقهي وي بر مي‌گردد. او به حق انديشمند خبير و چيره دست فقه بود كه افزون بر فقه شيعي، دانش احكام و روش استنباط آن از نظرگاه مذاهب چهارگانه اهل سنّت را نيز مي‌دانست و در نزد استادان بزرگ دانش فقه از مذاهب حنبلي، مالكي، شافعي و حنفي تلمّذ كرده و كتاب‌هاي گرانسنگ و معتبري را همچون «الروضه البهيه في شرح اللمعه الدمشقيه» و «مسالك الافهام في شرح شرايع الاحكام» را در فقه نگاشت كه سال‌ها در شمار متون درسي حوزه‌هاي علميه و منابع فقه شيعي بوده و هيچ فقيه و مجتهدي خود را از آنها بي نياز نمي‌ديده است. اين همه سبب گرديده است تا وي به عنوان فقيه فرزانه و كم بديل شناخته شود و ساير دانش‌ها و تخصّص‌ها‌ي او تحت الشعاع فقاهت و توانمندي‌هاي فقهي وي قرارگيرد، حال آنكه شهيد به دانش‌هاي گوناگون ديگري چون اصول، حديث، كلام، معاني، بيان، عروض، منطق و ساير علوم عقلي، نقلي و ديني آشنا و در برخي از اين علوم، داراي اثر و تأليف بود.
تحصيلات مقدماتي را نزد پدر بزرگوارش گذراند. عطش او برای كسب علم و دانش او را راهی سرزمين های متعددی چون مصر، دمشق، حجاز، بيت المقدس، عراق و استانبول كرد و در محضر اساتيد مجرب آن زمان كسب دانش نمود. وي مردي جـامـع بوده است علاوه بر فقه و اصول، از فلسفه، عرفان، طب و نجوم هم آگاهي داشته است.
ایشان قرآن و ادبیات و فقه را كه در طول آن از شرایع محقق حلی و لمعه شهید اول نیز مطالعاتی بدست آورد، را در نزد پدرش آموخته، پس از فوت پدرش در 14 سالگی، در طی مسافرتی هشت ساله به شهر میس تحت شاگردی شیخ عبدالعالی، مبادرت به تحصیل فقه استدلالی نموده، سپس در منطقه كرك نوح، نزد مولف محجة البیضاء، اصول عقائد و فقه گذراند. در دمشق تخصصهای طب و هیئت و حكمت اشراقی را ضمیمه علم و دانش خود نموده و در سفر دوباره‌ای كه به این سرزمین داشته به قرائت اخبار و احادیث روی آورده، در سال 953 پس از مراجعت به وطن از عراق در مدرسه بعلبك به تدریس فقه در مذاهب مختلفه اسلام همت گماشته است. البته ایشان علاوه بر سفرهای فوق، سفرهایی نیز به مصر، حجاز، عتبات عالیات، بیت المقدس، حلب، قسطنطنیه، كه مجموعا شانزده سفر می‌باشد به عمل آورده است.
درجه علمی شهید ثانی
طبق نظر اساتید فن، ایشان در مهد علم و دانش متولد گشته، در سایه آموزشهای علمی پدر و شوهر عمه و تلاش و جدییتهای خودش در اثر هوش و استعداد سرشاری كه داشته به درجه اجتهاد رسیده و در علوم اسلامی صاحب نظر گردید. تا جائیكه وقتی می‌دید استاد، مطلب تازه‌ای برایش ندارد پای درس استاد دیگری می‌رفته، بر همین اساس است كه مدت زیادی در پیش یك استاد توقف نمی‌كرد، بدین سبب نظرات علمای معاصر خود را بیواسطه و مستقیم بدست می‌آورده از محضر اساتید زیادی اعم از شیعه و سنی بهره‌ها برده، تا جائیكه اجازه روایتی از بیست و پنج علمای شیعه و سنی را كسب نموده است.
شاگردان وی
ایشان علاوه استادان برجسته و مشهوری كه از آنها كسب فیض و علم بوده شاگردان مشهوری نیز تربیت كرده كه هر یك مانند ستاره درخشانی در آسمان دنیای اسلام نورافشانی كرده‌اند، مانند سیدنورالدین موسوی عاملی جبعی، صاحب مدارك یعنی سید علی حسینی عاملی جبعی، صاحب معالم یعنی شیخ حسین عالمی حارثی همدانی، شیخ ابوالقاسم عاملی، پدر شیخ بهائی، عموی شیخ بهائی و دیگران ... .
آثار شهید ثانی
از ایشان علاوه بر شاگردانی كه تربیت نموده، حدود هفتاد و نه كتاب و رساله نیز ضبط گردیده كه به بخشی از آن اشاره می‌كنیم، لازم به ذكر است كه لحاظ تاریخی كتاب «روض الجنان» اولین تالیف وی و كتاب «الروضة البهیه» ازلحاظ تاریخ پایان تألـیـفات وی مي‌یابد.
كتب و رسالات فقهي
روض الـجـنـان في شرح ارشاد الاذهان.
مـسـالك الافهام في شرح شرایع الاسلام.
الفوائد العملیة في شرح النفلیة .
المقاصد العلیة في شرح الالفیة.
نتایج الافكار في حكم المقیمین في الاسفار.
رسالة في ارث الزوجة من العقار.
رسالة في احكام الحیوة.
رسالة في وجوب صلوة الجمعه .
رسالة في الحث علي صلوة الجمعه .
رسالة في تحریم طلاق الحائض الحامل المدخول بها, الحاضر زوجها.
رسالة في حكم طلاق الحائض الغائب عنها زوجها.
رسالة في تحقیق النیة .
مناسك الحج الكبیر.
مناسك الحج الصغیر.
رسالة في عدم جواز تقلید المیت .
الفتاوي المختصره , غالبا در مسائل مربوط به عبادات است .
رسالة في انفعال ما البئر.
رسالة فیما اذا احدث المجنب حدثا صغیرا في اثنا الغسل .
رسالة فیما اذا تیقن الحدث و الطهارة و شك في السابق منهما.
المسائل النجفیه .
مسائل جبل عامل .
رسالة في عدم قبول الصلوة الا بالولایة .
الـرسـالـة الاسـطنبولیة في الواجبات العینیه .
الـروضـة الـبـهیة في شرح اللمعة الدمشقیه .
حاشیة المختصر النافع .
حاشیه ارشاد الاذهان .
حاشیه قواعد الاحكام .
حاشیه شرایع الاسلام .
اخلاق و عرفان دیني
منار القاصدین في اسرار معالم الدین .
منیة المرید في آداب المفید و المستفید.
مـسـكـن الـفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد .
تلخیص مسكن الفؤاد.
كشف الریبة عن احكام الغیبة .
التنبیهات العلیه علي وظائف الصلوة الغیبیة .
بخشی از نظریات فقهی شهید
آنچه كه در نظریات فقهی و روش اجتهادی شهید ثانی وجود داشته، كاربرد قرآن در روش ایشان است به نحوی كه شيخ از همان كودكي در خانه و نزد پدر خود «شيخ نور الدين» به تعليم و آموختن قرآن پرداخت و نه ساله بود كه تمام قرآن را فرا گرفت. در نسخه‌اي خطي كه شهيد از زندگي خويش بر جاي نهاده، گفته است:
«من در روز سه شنبه سيزدهم شوال سال نهصد و يازده هجري به دنيا آمدم. يادم نيست كه در چه سني به آموزش قرآن پرداختم، اما نه ساله بودم كه قرآن را به پايان بردم».
دانش پژوهي تفسيري شهيد
از جمله نكته‌هاي در خور درنگ و تأمل در شيوه دانش پژوهي تفسيري شهيد ثاني، اهتمام افزون وي به علم قرائت است كه نزد چندين استاد و در هر دو زمان دانش پژوهي در دمشق و مصر، درس قرائت قرآن به روايت‌هاي گوناگون را فرا‌ گرفت و چنان كه يادآور شديم، كتاب «الشاطبيه في علم القرائه» را دو بار و نزد دو استاد شامي ‌و مصري خواند. در پاسخ اين رويكرد برخي گفته‌اند يكي از عالمان سنّي مذهب به نام شيخ داوود انطاكي طبيب، به شهيد در نماز اقتدا كرد و پس از فراغ، مدعي شد قرائت را بهتر از شهيد مي‌داند. چون شهيد اين را شنيد، بر آن شد تا دانش قرائت را به حد اعلاي آن فرا گيرد. گذشته از صحت و سقم اين رويداد، گمان مي‌رود عوامل خرد پذير ديگري بتوان براي اين رويكرد سراغ گرفت.
كاربرد علم قرائت در تفسير
در تبيين و رهيافت به دومين عامل قرائت آموزي شهيد، به نقش اثر گذار و كاربردي دانش قرائت در فهم و تفسير كلام وحياني خداوند مي‌توان اشاره داشت، چه اينكه «قرائت» در لغت به معناي خواندن و تلفظ كلمات و در اصطلاح، تلفظ كردن الفاظ قرآن كريم به همان شيوه‌اي است كه رسول خدا(ص)از منبع وحياني فرا‌ گرفته و تلفظ كرده است. رهيافت به چنين منظوري، پيدايي دانشي به نام علم قرائـت را برتافته است.
همچنین در این باره می‌توان به كتاب «مسالك الافهام» كه بزرگ‌ترين تصنيف شهيد ثاني است اشاره كرد، در اين جايگاه، شهيد از جزئيات روايات اسباب نزول بهره گرفته و از آنها در تأييد برداشت‌هاي فقهي استفاده مي‌كند.
ولایت فقیه از دیدگاه شهید ثانی
انواع حكومت هاي مطلوب از منظر شهيد ثاني به سه حكومت تقسیم می‌شود كه حكومت مطلوب از منظر وي، حكومتي است كه از طريق سلسله مراتبي كه در حاكميت الهي مقرر است، به قدرت رسيده و در صدد انجام و اجراي احكام و آموزه هاي اسلامي باشد. بنابراين حكومت پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و نايبان آنها در اين دسته واقع مي شوند ولايت فقيه؛ سومين حكومت مطلوب از منظر انديشه سياسي- فقهي شهيد ثاني، ولايت فقيه است كه در طول تاريخ فقاهت شيعه، اين مسئله (زمامداري عصر غيبت معصوم(ع)) همواره بر عهده فقها به نيابت عامه از امام معصوم غايب گذاشته شده است.
شاگردان وی
ایشان علاوه استادان برجسته و مشهوری كه از آنها كسب فیض و علم بوده شاگردان مشهوری نیز تربیت كرده كه هر یك مانند ستاره درخشانی در آسمان دنیای اسلام نورافشانی كرده‌اند، مانند سیدنورالدین موسوی عاملی جبعی، صاحب مدارك یعنی سید علی حسینی عاملی جبعی، صاحب معالم یعنی شیخ حسین عالمی حارثی همدانی، شیخ ابوالقاسم عاملی، پدر شیخ بهائی، عموی شیخ بهائی ، اساتید بزرگی را برای آینده شیعه تربیت كرده است.
شهادت شهید
شهادت شهيد بنابر آنچه آمده است بدين صورت بوده است كه روزی دو نفر از مردم (جبع) براي مرافعه و محاكمه به شهيد ثاني مراجعه كردند او نيز طبق موازين ديني و ضوابط شرعي، دعوي را فيصله داد. نـتـيجه به نفع يكي از طرفين و به ضرر ديگري فيصله يافت. شخص محكوم از اين داوري به خشم آمد و نزد قاضي صيدا رفت و از او شكايت كرد كه شهيد ثاني رافضي و بدعت گذار در دين است. قاضي جريان را بـه سـلـطـان سـلـيـم اطـلاع داد و از طرف او فردی براي دستگير كردن شهيد، مأمور شد.
فرد مأمور كه مطلع شد شهيد به سفر حج رفته به طرف مكه رفت و در اثناء راه مكه به شهيد ثاني رسيد و او را دستگير كرد. شهيد ثاني از او براي انجام سفر حج مهلت خواست و او هم موافقت نمود. در بين راه مأمور تحت تأثيري فردي شيطان صفت و ترس از سلطان در اجازه دادن به شهيد براي زيارت خانه خدا همانجا آن فقيه بزرگ و عالم رباني و مرد خدا را به شهادت مي رساند. سپس سر مبارك شهيد را از تن جدا كرده، در ظرفي نهاده، روانه درگاه سلطان سليم مي گردد و پيكر پاك و مطهر شهيد را همانجا رها مي نمايد.
گفته شده در آن شب گروهي از تركمنها كه در آن نواحي بودند، مي بينند انواري از آسمان پايين مي آيد و بالا مي رود! پس از جستجو به پيكر بي سر و غرقه به خون شهيد ثاني بر مي خورند و بدون اينكه آن را بشناسند و هويت او را تشخيص دهند، آن بدن پاك را همانجا به خاك سپرده، گنبد كوچكي نيز بر مزار او مي سازند. آن مأمور و قاتل جنايتكار نيز وقتي به دربار عثماني مي رسد به جاي پاداش به سبب تخلف از دستور سلطان سليم كه به وي سفارش كرده بود شهيد را زنده نزد وي بياورد، بي درنگ به سزاي جنايت بزرگ خود رسيده، اعدام مي گردد.
مرحوم خوانساري صاحب روضات الجنات، درباره شهيد ثاني چنين مي گويد: تاكنون در جمع دانـشـمـندان بزرگ و برجسته شيعه كسي را به ياد ندارم كه از لحاظ شكوه شخصيت، سعه صدر، خـوش فـهمي، حسن سليقه، داشتن نظم و برنامه تحصيلي، كثرت اساتيد، ظرافت طبع، معنويت سـخـن و پـختگي و بي نقص بودن آثار علمي به پاي او برسد، بلكه اين استاد بزرگوار در تخلق به اخلاق الهي و قرب منزلت چنان مي نماياند كه بلافاصله در رده پس از امامان معصوم (علیهم السلام) قرار دارد.

منبع: اختصاصی شبكه اجتهاد