همه چيز در مورد رؤيت هلال اول ماه در كلام آيت‌الله جوادي آملي
عضو گروه نجوم مؤسسه پژوهشي علوم وحياني و معارج گفت: از نگاه آيت‌الله جوادي آملي صرف محاسبات نجومي، مكفي رؤيت هلال ماه نمي‌شود.
حجت‌الاسلام و المسلمين علي روح‌الهي، عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي علوم وحياني و معارج به فارس گفت: از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي، رؤيت هلال ماه گرچه موضوعيت ندارد و فقط جايگاه طرقييت دارد ولي فقط در صورتي كه «مجتهد منجمي» با محسابات نجمومي فهميد كه شرايط از جمله رؤيت «بدون چشم مسلح» امكان داشته باشد، حتي اگر ماه را هم رؤيت كند، حجيت بر رؤيت هلال بر اوست، لذا محاسبات نجومي، به طور مطلق مكفي رؤيت هلال ماه نمي‌شود.
گفتني است كه گروه نجوم پژوهشكده علوم وحياني و معارج، چند سئوال از آيت الله جوادي آملي؛ در زمينه ثبوت اول ماه از وي پرسيده‌اند كه ايشان به آنها پاسخ داده‌اند.
متن سوال و پاسخ معظم‌له به اين شرح است:
محضر مبارک حضرت استاد آيت‌الله العظمي جوادي آملي (دامت برکاته)
سلام عليکم:
احتراما: در زمينة ثبوت اول ماه سؤالاتي مطرح است که برخي از مهم‌ترين آنها در ذيل مي‌آيد لطفا نظر مبارک را مرقوم فرمائيد:
1 ـ آيا رؤيت هلال جنبة طريقيت دارد يا موضوعيت؟
2 ـ آيا استفاده از دوربين و تلسکوپ در رؤيت هلال معتبر است؟
3 ـ آيا مکان استهلال فقط مناطق معمول روي زمين و کوه‌ها و قله‌هاست يا از اسبابي مانند هواپيما و... نيز مي‌توان استفاده کرد؟
4 ـ آيا از کامل بودن ماه، شب چهاردهم به دست نمي‌آيد تا از طريق آن بتوان به زمان دقيق اول ماه پي برد؟
5 ـ آيا تطوق علامتي براي روز دوم ماه است؟
6 ـ آيا غروب ماه پس از شفق دليل بر روز دوم ماه است؟
7 ـ آيا ارتفاع زياد ماه نسبت به افق مي‌تواند علامت روز دوم باشد؟
8 ـ آيا رؤيت هلال قبل از ظهر يا بعد از ظهر و قبل از غروب خورشيد، در ثبوت آخر يا اول ماه مؤثر است؟
9 ـ آيا عدد (نوعي حساب براي به دست آوردن آغاز ماه) معتبر است؟
10 ـ آيا رؤيت هلال در يک منطقه، فقط براي مناطق هم‌افق و قريب‌الافق با آن منطقه اعتبار دارد يا مناطق ديگر را هم شامل مي‌شود؟
11 ـ ملاک مکان‌هاي هم‌افق و قريب‌الافق چيست؟
12 ـ قلمرو حکم حاکم در ثبوت اول ماه چگونه است؟
13 ـ آيا محاسبات دقيق و يقين‌آور مي‌تواند راهي براي ثبوت اول ماه باشد؟
***
بسم الله الرحمن الرحيم و ايّاه نستعين
1 - معيار اول ماه قمري آنست که 1. فاصله و نسبت ماه و آفتاب، 2 . [فاصله و نسبت] ماه و زمين و 3. مجموع دو نسبت ياد شده به قدري باشد که رويت ماه امکان پذير باشد.
2 - رويت ماه طريقيّت دارد نه موضوعيّت.
3 - اگر منجّم با حساب دقيق رياضي يقين يا اطمينان پيدا کرد که نسبت‌هاي سه‌گانه طوري است که در صورت عدم مانع مانند غبار و ابر ماه ديده مي‌شود اول ماه براي او ثابت خواهد بود.
4 - مقصود از رؤيت ماه فقط ديدن با چشم غير مسلح است و عينک سلاح محسوب نمي‌شود.
5 - آنچه طريق ثبوت اول ماه است امکان ديدن با چشم غير مسلح است و آنچه موضوع اصيل است تحقق نسبت‌هاي سه گانه است.
6 - مستند شهادت عادل‌ها فقط رويت با چشم غير مسلح است.
7 - مستند حکم فقيه جامع الشرايط افتاء مي‌تواند رويت شخصي، شهادت عادل هاي خبير و نيز محاسبات دقيق نجومي باشد، اگر فقيه جامعي منجّم ماهر بود و نسبت‌هاي سه گانه را محقّقانه بررسي نمود و امکان رويت با چشم غير مسلّح را احراز کرد مي‌تواند به استناد تحقيق فنّي حکم کند، هر چند ماه را نديده باشد.
8 - با احراز اشتباه رياضي، حکم فقيه مزبور فاقد اعتبار شرعي است.
9 - ثبوت اول ماه قمري براي بلاد شرقي موجب ثبوت آن براي بلاد غربي است.
10 - ثبوت اول ماه قمري براي بلاد غربي فقط موجب ثبوت آن براي بلادي از شرق است که در اثر قرب افق با هم در مقداري از شب شريک باشند همين ميزان براي ادراک فضيلت شب قدر کافي است.
11 - استهلال بر فراز قلّه‌ها و نيز با هواپيمايي که همسطح با آنها حرکت کند، صحيح است.