شبی چراغانی شده از چراغهای روحانی و بر طیب عنبر نشسته از عطر پاک نفس فرشتگان ربانی شب نزول، نزول صحیفه مکرم نور بر آبادکده بیت معمور شب حضور، حضور بر سریر کبریایی. شبی که بر جذبههای سبحانی غسل طهارت میکنند عاصیان غفرانی. شبی که جاری اشکهای ندامت به طراوت مینشاند خامههای مغفرت و رحمت را.
به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، ماه رمضان ماه خداوند، ماه نزول قرآن و از شریفترین ماههای سال است. در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته میشود، و عبادت در یکی از شبهای آن (شب قدر) بهتر از عبادت هزار ماه است.
رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه خود درباره فضیلت و عظمت ماه رمضان فرموده است: «ای بندگان خدا! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده است؛ ماهی که نزد خداوند بهترین ماهها است؛ روزهایش بهترین روزها، شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات است.
انسانها در ماه رمضان بر مهمانی خداوند فرا خوانده میشوند و از جمله اهل کرامت قرار میگیرند. در این ماه، نفسهای انسان تسبیح، خوابش عبادت، عملهایش مقبول و دعاهایش مستجاب میشود.
پس خوشا به حال کسانی که با نیتی درست و دلی پاکیزه، پروردگارشان را بخوانند تا آنها را برای روزه داشتن و تلاوت قرآن توفیق دهد و بدبخت کسی است که از آمرزش خدا در این ماه عظیم محروم شود.
ماه رمضان ماه خداوند، ماه نزول قرآن و از شریفترین ماههای سال است. در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته میشود، و عبادت در یکی از شبهای آن (شب قدر) بهتر از عبادت هزار ماه است.
رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه خود درباره فضیلت و عظمت ماه رمضان فرموده است: «ای بندگان خدا! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده است؛ ماهی که نزد خداوند بهترین ماهها است؛ روزهایش بهترین روزها، شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات است.
انسانها در ماه رمضان بر مهمانی خداوند فرا خوانده میشوند و از جمله اهل کرامت قرار میگیرند. در این ماه، نفسهای انسان تسبیح، خوابش عبادت، عملهایش مقبول و دعاهایش مستجاب میشود.
پس خوشا به حال کسانی که با نیتی درست و دلی پاکیزه، پروردگارشان را بخوانند تا آنها را برای روزه داشتن و تلاوت قرآن توفیق دهد و بدبخت کسی است که از آمرزش خدا در این ماه عظیم محروم شود.
* واژه رمضان و معناى اصطلاحى آن
رمضان از مصدر «رمض» به معناى شدت گرما، و تابش آفتاب بر رمل... معنا شده است، انتخاب چنین واژههاى به راستى از دقت نظر و لطافتخاصى برخوردار است. چرا که سخن از گداخته شدن است و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بىامانش، زیرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش است، عطشى ناشى از آفتاب سوزان یا گرماى شدید روزهاى طولانى تابستان. و عطش دیگر حاصل از نفس سرکشى که پیوسته مىگدازد، و سوزشش به راستى جبران ناپذیر است.
در مقایسه این دو سوزش، دقیقا رابطه عکس برقرار است، بدین مفهوم که نفس سرکش با چشیدن آب تشنهتر مىشود و هرگز به یک جرعه بسنده نمىکند، و پیوسته آدمى را در تلاش خستگى ناپذیر برای ارضاى تمایلات خود وا مىدارد. و در همین رابطه است که مولوى با لطافت هر چه تمامتر این تشبیه والا را به کار مىگیرد و مىگوید:
آب کم جو تشنگى آور به دست
تا بجوشد آبت از بالا و پست
تا سقا هم ربهم آید جواب
تشنه باش الله اعلم بالصواب
زین طلب بنده به کوى حق رسید
درد مریم را به خرما بن کشید
اما از سوى دیگر، عطش ناشى از آفتاب سوزان سیرى پذیر است، و قانع کننده.
* درک جایگاه شب قدر
ایام مبارک رمضان و خصوصا شبهای قدر فرصت مغتنمی است تا به بررسی اجمالی نامه اعمال خود بپردازیم و نقاط ضعف و قوت آن را مورد ارزیابی قرار دهیم.
مرحوم آیت الله بهاءالدینی در سلوک معنوی میگوید: «پیامبر خدا به مقامی رسید که برای نزول قرآن بر قلبش اهلیت پیدا کرد، حال شما مثلا 80 سال عبادت کردهای ولی نتیجه آن چه بوده است؟ نتیجهاش همین بساطی است که میبینید! همان هتاکی و جهالت، این که عبادت نیست، اگر نماز جلوی دروغها را نمیگیرد بدان نماز نیست، نماز جلوی دروغ را میگیرد، چون خدای تعالی به همه ما حیات علمی، حیات تقوایی، حیات نوری و حیات عقلی عطا کرده، اگر همت نکنید به جایی نمیرسید، باید به فکر خودسازی باشید، اگر صدها جلسه هم باشد ولی تا تصمیم به اصلاح خودتان نگیرید فایدهای ندارد...»
آیتالله مصباح یزدی، مدیر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) درباره درک شبهای قدر در جلسه چندی پیش خود میگوید: «با درک شبهای قدر باید بتوانیم از الطاف الهی در این شب بهرهمند شویم».
این استاد حوزه با تاکید بر ویژگیهای شب قدر ماه مبارک رمضان میگوید: «تقدیر مقدرات انسانها در طول یک سال در شب قدر مقدر میشود، علمای اهل تسنن و شیعه قایل به این هستند که شب قدر هر سال در ماه مبارک رمضان تکرار میشود و ملائکه نازل میشوند و این طور نیست که یک بار اتفاق افتاده باشد».
مصباح یزدی میگوید: «ملائکه در شب قدر مقدرات سال را که توسط خداوند به امضا رسیده را به امام زمان (عج) عرضه میکنند و ایشان از مقدرات تمام انسانها تا پایان سال آگاه میشوند».
در روایات متعدد آمده است که پیامبر اعظم (ص) بر انجام اعمال شبهای قدر توصیه بسیار فرموده و ائمه معصومین (ع) شب زندهداری خود را تا پایان این ماه عزیز ادامه میدادند.
* هنر خوب زیستن در سایه دعا در شبهای قدر
امام علی (ع) در یکی از خطبههای خویش میفرمایند: «ای روزهدار در کار خود بیندیش که تو در این ماه میهمان پروردگار خویش هستی، بنگر که در شب و روزت چگونهای و چگونه اعضای خود را از نافرمانی پروردگارت نگه میداری. بنگر! مبادا در شب خواب باشی و در روز غافل، پس این ماه بگذرد و بار گناهت بر دوشت مانده باشد و آنگاه که روزهداران پاداشهای خود را میگیرند از زیانکاران باشی و آنگاه که آنان از کرامت مولایشان نصیب میبرند از محرومان باشی و آگاه که آنان از سعادت همسایگی با پروردگارشان برخوردار میگردند تو از رانده شدگان باشی».
* رمضان گناهان را شستشو میدهد
ماه مبارک رمضان در حقیقت یکی از نعمات بزرگ پروردگار بوده که به منظور شستشوی وجودمان از گناهان به ما اعطا شده است، لذا بر ما است تا از این لحظات گرانبها و از این شانس طلایی به منظور محو کردن اشتباهات، خطاها و گناهانی که از ما سر زده است استفاده کنیم و با فرا رسیدن این ماه مبارک و پر فیض هم زمان با آنکه از فواید طبی آن برخوردار میشویم، از فواید دنیوی و اخروی آن نیز مستفید شویم.
خوشا به حال آنها که هر لحظه این ماه پر فیض و پر برکت را غنیمت شمرده و از آن برای مغفرت و بخشش گناهانشان استفاده کنند و حسرت و افسوس به حال آنانی که با فرا رسیدن این ماه مبارک هنوز هم از خواب غفلت بیدار نشده و با بیتفاوتی و بدون احساس مسئولیت، به گناهان گذشتهشان ادامه داده و از این شانس طلایی مستفیض نمیشوند.
رسول الله (ص) فرمودند«خدای عزوجل میفرماید: هر عمل فرزند آدم برای اوست غیر از روزه که آن برای من است و من پاداش آن را میدهم و روزه سپری است در مقابل دوزخ یا گناهان».
* ملکوتی شدن زیباست حتی برای یک شب
شبهای قدر فرصتی است تا آدمی رانده شده از ملکوت یک بار دیگر طعم ملکوتی را که متعلق به آن است بچشد هر چند این حضور برای یک شب باشد.
در زندگی انسانها فرصتهایی هستند که گاه نقشی تعیین کننده در سرنوشت او دارند.
این فرصتها اعم از مادی و معنوی بسیار زود گذرند و عدم بهرهمندی از آنها موجب خسران و اندوهی بزرگ و گاه ابدی برای انسان میشود.
از دست دادن فرصت مطالعه برای قبولی در بهترین رشتههای دانشگاهی، از دست دادن فرصت خدمت به پدر و مادر که حسرتی ابدی را برای انسان به همراه دارد.
از دست دادن فرصت تجارتی پرسود که منحصرا برای یک بار به دست آمده و فرصتهای بسیاری که در لحظات و ایام مختلف ما را فرا میگیرد و گاه از آنان غافل هستیم و گاه میتوانیم بهره کافی را از آنها ببریم.
در فرمایشات معصومان قریب به این مضمون نقل شده که فرصتها همانند ابرهای بهاری هستند که زود گذرند.
در ادبیات اسلامی و شیعی شبهای قدر فرصتی برای رقم زدن سرنوشت یک ساله و گاه تمام عمر انسان مسلمان است.
شبهای معنوی ماه مبارک رمضان و برنامههای مذهبی و قرآنی در این ماه همه ساله با استقبال گسترده مردم و مومنین روزهدار مواجه بوده و برنامههای احیای لیالی قدر نیز جایگاهی خاص در فرهنگ ایرانی و اسلامی داشته و دارد و مردم تبریز نیز همچون مردم سایر نقاط کشور به این مراسمات معنوی با نگاهی خاص نگریسته و در شبهای احیا برنامههای پر رونق مذهبی و قرآنی برگزار میشود.
*شب های قدر از استثناییترین شبهای سال است
آیت الله محسن مجتهدشبستری، امام جمعه تبریز بر توجه معنوی به لیالی قدر تاکید کرد و خواستار توجه به وضعیت سایر مسلمین و از جمله مردم مسلمان فلسطین در چنین ایامی است.
وی میگوید: شبهای قدر در ماه مبارک رمضان دارای فضلیتهای فراوانی بوده و به واقع فضیلت ماه مبارک رمضان بیشتر به خاطر شبهای قدر و نزول قرآن مجید است.
امام جمعه تبریز خاطر نشان کرد: شبهای قدر از شبهای استثنایی است و سال به سال استقبال مردم به خصوص جوانان برای شرکت در این مراسمها در مصلی و مساجد بیش از سالهای دیگر میشود.
آیتالله شبستری بر زمینهسازی حضور مناسب مردم و جوانان در برنامههای احیا تاکید کرد و اظهار داشت: بر این اساس متولیان برگزاری باید مقدمات و تسهیلات مناسبی را برای شرکت مردم روزهدار و مومن فراهم آورند.
وی همچنین با اشاره به جمعه آخر ماه مبارک رمضان و روز جهانی قدس خواستار توجه به حقایق معنوی و سیاسی این روز شد و تاکید کرد: این روز بزرگ، یادگار امام راحل است و امسال برگزاری با شکوهتر راهپیمایی روز جهانی قدس به خاطر بیداری اسلامی کشورهای جهان از اهمیت بیشتری برخوردار است چون رژیم اشغالگر صهیونیستی با این بیداری به سمت اضمحلال حرکت میکند.
وی خاطر نشان کرد: ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای بازگویی برکات وجود ولایت فقیه است و مردم باید بدانند که اگر مملکت اسلامی بهره مند از رهنمودها و درایت رهبر فرزانه انقلاب نبود، معلوم نمیشد که چه بلایی بر سر نظام اسلامی میآمد.
آیتالله شبستری با اشاره به رهبری داهیانه حضرت آیتالله خامنهای در جریان مقابله با فتنه سال 88 تصریح کرد: بیان حقایق از سوی روحانیت اشکالی ندارد، اما نباید به گونهای باشد که به تضعیف نظام، دولت و ولایت ختم شود.
امام جمعه تبریز با تاکید بر اینکه بیشترین هجمه دشمنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی متوجه ولایت فقیه بوده است، گفت: باید حافظ و نگهبان رکن رکین نظام اسلامی که همان ولایت فقیه است، بود و اجازه نداد عدهای کجاندیش، اندیشههای متعالی امام و رهبری را کم اهمیت جلوه دهند.
وی خواستار آگاهی بخشی به آحاد جامعه از سوی روحانیت در ماه مبارک رمضان شد و تصریح کرد: بایستی شاخص های اصلی و مهم انتخاب نماینده مجلس از سوی مبلغان حوزه های علمیه برای آحاد جامعه بیان شود.
* مساجد بزرگ تبریز در شبهای احیا مملو از جمعیت است
مدیر کل تبلیغات اسلامی آذربایجانشرقی میگوید: استقبال جوانان و مردم مومن تبریز و آذربایجانشرقی از برنامههای شب قدر گسترده و پرشورتر از گذشته برگزار میشود.
حجت الاسلام و المسلمین حمید عظیمی، به عنوان متولی برنامههای قرآنی در آذربایجان شرقی از استقبال مردم از برنامههای مذهبی و قرآنی خبر داد و اظهار داشت: مراسم شبهای قدر، هر سال با شکوهتر از سالهای قبل در جای جای آذربایجان شرقی برگزار میشود.
وی افزود: مساجد و تکایا در شبهای احیا حال و هوای ویژهای دارد مساجد بزرگ تبریز در شبهای احیا مملو از جمعیت است.
مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی با تاکید بر معنویت افزایی در این ایام تاکید میکند: در اکثر مساجدی که در آن احیا برگزار میشود جای سوزن انداختن نیست و مردم با قرآن مانوس هستند.
عظیمی سرچشمه بسیاری از گناهان، تباهیها و زیانها را نادانی و جهل همچنین شناخت را دشمن نادانی و جهل عنوان کرد و افزود: شناخت گاه به ایجاد محبت و ازدیاد آن کمک میکند بنابراین برای عشق ورزیدن به خدا و ماه ضیافت باید شناخت خویش را افزایش دهیم.
وی از جلوههای ماه رمضان را وجود شب قدر در آن دانست و افزود: شب قدر به ماه رمضان مرتبهای والا عطا میکند و در واقع شب قدر از هزار ماه به ارزش و قدر فضلیت برتر است و در این شب فرشتگان مقدرات یک ساله را به نزد ولی مطلق زمان آورده و عرصه میکنند.
*80 درصد شرکتکنندگان در مراسمهای احیا جوانان هستند
مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی گفت: 90درصد مساجد آذربایجان شرقی میزبان مراسم احیا هستند و 80 درصد شرکت کنندگان را نیز جوانان تشکیل میدهند.
حجتالاسلام والمسلمین حسین نوبری، با تاکید بر جایگاه معنوی شبهای احیا اظهار داشت: خداوند متعال شبهای قدر را فرصتی برای بندگان مسلمان خود قرار داده تا با راز و نیاز و التماسهای صادقانه خویش برای گناهان گذشته خود طلب عفو و بخشش کنند.
وی افزود: استقبال پرشور و گسترده مردم آذربایجان شرقی را همه ساله از مراسم مذهبی در مساجد به ویژه در شب های قدر شاهد هستیم.
نوبری افزود: در سراسر آذربایجان شرقی حدود 7 هزار و ۱۱۰ مسجد وجود دارد که میزبان مردم مسلمان روزهدار هستند.
مدیرکل اوقاف آذربایجان شرقی مراسم شب های قدر شهر تبریز را مثالزدنی دانست و گفت: در اکثر ۱۶۰۰مسجد موجود در تبریز از جمله مساجد طوبی، انگجی، شهدا، سالار شهیدان، چهارده معصوم مراسم احیا برگزار میشود.
نوبری یادآور می شود: مراسم احیای مصلای بزرگ امام خمینی تبریز نیز در این شب ها مملو از مومنان و عاشقان اهل بیت علیهم السلام است.
* زنده داشتن شبهای قدر انسان را به قدر و منزلت مىرساند
رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی استان آذربایجان شرقی درباره اهمیت شبهای قدر گفت: مرحوم طبرسى میگوید: « از آن رو به این شب، قدر گفتهاند که داراى شرف و پایهاى بلند و شانى عظیم است. مثل اینکه گویند: مرد داراى قدر؛ یعنى داراى شرف و منزلت. چنان چه قرآن مىفرماید: «و ما قدروا الله حق قدره»، یعنى عظمت و شان خدا را آن گونه که باید به جا نیاوردند.
حجت الاسلام والمسلمین حسین تقیزاده افزود: از این رو است که انسانها با زنده داشتن شبهای قدر به قدر و منزلت مىرسند.وی ادامه داد: شب قدر از آن شبهایی است که خداوند در آن شب پاداشى بزرگ و گران سنگ به بندگان خود میدهد.
تقیزاده اضافه کرد: شبهای قدر از این جهت هم مهم است زیرا که کتابى گرانبها چون قرآن کریم بر پیامبرى بلند مرتبه و گرامى، براى امتى بلند پایه با دستان فرشتهاى گرانقدر نازل شده و در قدر و منزلت شب قدر همین بس که سوره مبارکه (قدر) در شان آن نازل شده است.
وی همچنین گفت: این شب را از آن رو « قدر» گفتهاند که زمین به واسطه کثرت فرود فرشتگان در آن شب، تنگ مىشود. زمین در این شب، سرشار از فرشتگانى است که تا سپیده دم، هم صدا با زمینیان به احیاى آن شب مىپردازند و به وظایف خویش مىرسند. در این زمینه قرآن کریم مىفرماید: (تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر).
*حضور روحانیت در برنامههای احیا تقویت شود
مدیر موسسه فرهنگی پیروان موعود تبریز با بیان اینکه حضور روحانیت متقی و با علم در محافل مذهبی و هیئتهای دینی زمینه را برای فعالیت گروههای منحرف و مقدسنما محدود ساخته است، تاکید کرد: در مساجدی که روحانیون حضور ندارند مطالب متناقض با شرع نیز بیشتر به گوش میرسد چرا که افراد غیرحوزوی هر قدر هم که خیرخواه باشند عمدتا از دانش دینی کم بهره هستند.
مسعود دوست افزود: متاسفانه محوریت روحانیت در مجالس مذهبی شبهای احیا کم شده است، در حالی نقش روحانیت در رونق مساجد و محافل مذهبی و مداحی امری حیاتی است و اگر خواهان رونق فعالیتهای فرهنگی نیز هستیم باید به تمرکز برنامههای مذهبی و اسلامی در مساجد با محوریت علمای علاقمند به ترقی نسل جوان اهمیت بیشتری داده شود.
مدیر موسسه فرهنگی پیروان موعود تبریز تاکید کرد: مداحی جایگاه خاص در جامعه شیعی دارد و مداحان همواره از اعتبار خاصی در نزد مردم و کسبه بازار و محله برخوردار هستند ولی این مسئله به دلیل حضور آنان در زمینه مسائل تخصصی دینی نیز نیست.
وی اظهار داشت: مداحان بزرگ همواره میل به گمنامی خود و شهرت دستگاه ابا عبدالله داشتند و خاندان عصمت و طهارت داشتند و اصولا طرح نام خود در مجالس را جایز نمیدانستند.
*مردم در شبهای قدر تشنگی بیشتری برای معارف اسلامی دارند
امام جماعت مسجد تاریخی چرنداب تبریز با اشاره به ظرافت معنوی شبهای قدر میگوید: مردم در شبهای قدر تشنگی بیشتری برای معارف اسلامی دارند اما این تشنگی غالبا در چنین ایامی برطرف نمیشود.
حجتالاسلام احمد رضاپور با تاکید بر ایفای نقش و رسالت روحانیون و مبلغان دینی در زمینه برنامههای معنوی ماه مبارک رمضان اظهار داشت: در چنین ایامی مردم استقبال بیشتری از مجالس مذهبی، سخنرانیها و جلسات قرآن دارند.
وی افزود: در ایام ماه رمضان و برخی ایام سال مساجد چهرههای جدیدی را مشاهده میکنند که ای کاش این چهرهها برای مساجد ماندگار و همیشگی بود.
امام جماعت مسجد تاریخی چرنداب تبریز با اشاره به جایگاه مداحان در برنامههای مذهبی مساجد و محافل مذهبی خصوصا در شبهای قدر میگوید: خوشبختانه یا متاسفانه مداحان در این زمینه نقشی محوری بر عهده دارند.
رضاپور ادامه داد: مداحان در دوران غیبت و خصوصا پس از صفویه جایگاهی خاص در جامعه شیعی داشتهاند و به عبارتی نقش هدایتگری احساسات مردمی را بر عهده گرفتهاند.
وی اظهار داشت: برخی محلات تاریخی در تبریز محل ظهور مداحان بزرگی بوده است که پس از گذشته قرنها همواره در یاد و خاطر مردم باقی ماندهاند.
امام جماعت مسجد تاریخی چرنداب تبریز گفت: آنچه موجب شهرت و محبوبیت مداح میشود چهره زیبا و حتی صدای خوب نیست بلکه خلوص وی قلوب مردم را به وی متمایل میکند.
وی با اشاره به اهمیت و جایگاه مداحی در جامعه و نقش برجستهای این قشر گفت: وجود یک جامعه سالم مدیون توجه به اعتقادات دینی و محبت اهل بیت (ع) است و مجهز شدن مداحان به سواد دینی و اطلاعات مداحی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.
*سخن آخر .....
لیالی معنوی ماه مبارک رمضان و شبهای قدر بار دیگر در حال گذرند و خیلی زودتر از آنچه تصورش را داریم این شبها به پایان خواهد رسید و به قول آن شاعر رخت بسته ناگهان چه زود دیر میشود.
این شبها را همه ساله تجربه میکنیم اما اگر فرصتی فراهم شود تا از دریچه کسانی که دستشان از دنیا کوتاه است، به این شبها نگاهی داشته باشیم متوجه فرصتهای ارزشمند رمضان و لیالی قدر خواهیم شد.
تعیین سرنوشت انسانها در شب قدر باوری است که ما مسلمین بدان معتقدیم و با نگاهی به آیات قرآنی و روایات اسلامی به اهمیت خاص آن پی خواهیم برد.
در قرآن کریم یک سوره به صورت اختصاصی به این نام مزین شده و در روایات نیز حضرات معصومین با نگاهی ویژه به شب قدر نگریستهاند.
ای کاش بدانیم و درک کنیم ملکوتی شدن زیباست حتی برای یک شب.
شب قدر؛ شب یلدای عاشقان درماندهام و پریشان، از بار سنگین گناهانی که به دوش میکشم.
گناهانی که خواسته و ناخواسته مرتکبشان شدهایم و فراموش کردهایم که از گناهکارانم و شاید به قدری با گناهانمان همنشین شدهایم که فرقشان را از ثواب و درستکاری از یاد بردهایم.
و این لحظات، فرصتی است برای پاک شدن، برای بیدار شدن از غفلت و برای عاشق شدن و این شبها، شب یلداست.
و یلدا طولانیتر شب سال است و یلدای رمضان، طولانیترین شب عاشقان معبود بیهمتا.
و علی(ع) عاشقترین عشاق است و عشق را چه زیبا معنا کرده.
او عشق را در محراب و با خون خود به معشوقش عرضه کرد و مظلومیتش را جاودانه