اجداد خرس‌هاي قطبي، گونه‌اي از خرس قهوه‌اي اتريشي ساكن جنگل بوده است
جنگل‌هاي اتريش، زادگاه اجداد خرس‌هاي قطبي
جام جم آنلاين: خرس‌های قطبی علاوه بر جذاب و دوست داشتنی بودن، مملو از ناشناخته‌هایی هستند كه دانش نوین بشری بتدریج آنها را برملا می‌سازد. تا پیش از این هیچ‌كس درباره منشأ پیدایش این نوع از خرس‌ها اطلاعاتی در اختیار نداشته است.
این كه خرس‌های قطبی به عنوان بزرگ‌ترین جانور گوشتخوار ساكن روی خشكی و بزرگ‌ترین عضو خانواده خرس‌ها كه با سرمای اقیانوس منجمد شمالی نیز بخوبی سازگار شده‌اند، چگونه زندگی می‌كنند و به زاد و ولد می‌پردازند بتدریج بر محققان روشن شده است. تكنیك‌ها و ابزارهای اكتشاف در مناطق قطبی با گذشت زمان پیشرفت كرده‌اند و اكنون اقامت چند ماهه در مناطق قطبی و پی بردن به رموز ناشناخته طبیعت وحشی این مناطق كار چندان دشواری برای محققان زیست‌شناس نیست. با تكیه بر همین پیشرفت‌هاست كه مشخص شده گونه‌ای از خرس‌ها موسوم به خرس قهوه‌ای اتریشی جد تمامی خرس‌های قطبی جهان بوده است.
مشخص كردن این حقیقت كه جد تمام خرس‌های قطبی كدام دسته از خرس‌هاست كار بسیار پیچیده‌ای بوده كه تنها با بهره‌گیری از تازه‌ترین دستاوردهای دانش ژنتیك امكان‌پذیر شده است. شاید به همین دلیل است كه این راز بزرگ تا پیش از این برملا نشده بود. اگر قرار باشد پایان داستان كشف این راز بزرگ را در ابتدای آن تعریف كنیم باید بگوییم خطوط در هم پیچ خورده تبار خرس‌ها با در هم گره خوردن 2 گونه بسیار متفاوت از آنها همراه بوده است: خرس قطبی دوستدار آب و خرس قهوه‌ای اتریشی دوستدار جنگل. گرچه در ظاهر این دو گونه از خرس‌ها بسیار متفاوت از یكدیگر هستند، اما حدود 120 هزار سال پيش با یكدیگر در‌آمیخته شدند. آنچه در عصر حاضر به‌عنوان خرس قطبی ساكن مناطق همیشه یخ‌زده قطب شمال یاد می‌شود نتیجه همین درهم آمیختگی است. این راز بزرگی است كه تنها به لطف تكیه بر دانش نوین ژنتیك برملا شده است.
خطر، زندگی خرس‌های قطبی را تهدید می‌کند
برخلاف تصور عامه مردم كه گمان دارند خرس‌هاي قطبي در هر دو قطب شمال و جنوب زمين ساكن هستند، خرس قطبی جانوری است كه فقط در قطب شمال زندگی می‌كند. این حیوان بیشتر عمر خود را روی یخ‌های شناوری می‌گذراند كه البته در 2 دهه گذشته به علت گرمايش جهاني شناورتر و كوچك‌تر از هر زمان دیگری دیده می‌شوند. زمین روزبه‌روز گرم‌تر می‌شود و در نتیجه، حجم بیشتری از یخ‌های قطبی از توده‌های اصلی تشكيل دهنده سرزمين‌‌هاي شمالي جدا شده و بتدریج در آب اقيانوس كه دماي آن در حال افزايش است، ذوب می‌شوند. این حیوان بين 4 تا 8 سالگی بالغ و آماده تولید مثل می‌شود و هر بار یك تا 3 توله به دنیا می‌آورد و 25 تا 30 سال نیز عمر می‌كند. شمار كم و بسیار محدود توله‌هایی كه این حیوان به دنیا می‌آورد و مشكلات فراوان زندگي در شرايط بسيار سخت قطب شمال كه باعث بروز مشكلات زياد در ادامه حيات اين توله‌ها گرديده است باعث شده همواره محققان رغبت فراواني براي مطالعات درخصوص زندگي اين جانور داشته باشند. دانیل بردلی از كالج‌ترینیتی دوبلین از جمله این محققان است. وی می‌گوید: توالی‌های ژنتیكی خرس اتریشی ساكن در جنگل نزدیكی بیشتری به خرس‌های قطبی امروزی دارد و به همین دلیل است كه این گونه از خرس‌ها را جد خرس‌های قطبی می‌دانیم.
گرم شدن زمین كه ارتباط تنگاتنگی با تغییرات جوی سیاره مادر دارد بر تمام گونه‌های زیستی تأثیرگذار بوده است. خرس‌های قطبی كه شناگران ماهری محسوب می‌شوند و می‌توانند با سرعت 10 كیلومتر در ساعت نیز شنا كنند نه تنها از این قائده مستثنا نبوده، بلكه در زمره آسیب‌پذیرترین گونه‌های جانوری از بابت این فرآیند نامیمون قرار دارند. بردلی می‌گوید: همزمان با ادامه فرآیند تغییرات جوی، ما هم به دنبال مشاهده تأثیر نگران‌كننده این وضعیت در توالی ژنتیكی خرس‌ها بخصوص خرس‌های اتریشی و خرس‌های قطبی هستیم.
نكته: خرس قطبی دوستدار آب و خرس قهوه‌ای اتریشی دوستدار جنگل بوده است. گرچه درظاهر این دو گونه از خرس‌ها بسیار متفاوت از یكدیگر هستند، اما حدود 120 هزار سال پيش با یكدیگر در‌آمیخته شدند
آغاز این مطالعه بی‌سابقه با تجزیه و تحلیل رشته‌های DNA خرس‌های قهوه‌ای ایرلند آغاز شده است. پس از این بررسی‌ها نوبت به مقایسه نتایج به دست آمده با توالی ژنتیكی فسیل خرس‌های كهن و همچنین خرس‌های قطبی عصر حاضر رسيد. محققان برای دستیابی به نتایجی قطعی، به سراغ غارهای دورافتاده واقع در انگلیس و اتریش رفتند و جالب این كه در این مناطق نمونه‌های حیرت انگیزی از اسكلت خرس‌ها را در این غارها شناسایی نمودند. قدیمی‌ترین این نمونه‌ها به 120 هزار سال و جوان‌ترین آنها نیز به حداقل 3000 سال پیش مربوط می‌شود. محققان متوجه شده‌اند جوان‌ترین این دسته از خرس‌ها كمی پیش از آن كه نسل خرس‌های ساكن این مناطق از جهان كاملا منقرض شوند از میان رفته‌اند. مطالعات دقیق‌تر محققان نشان داده است كه رشته‌های DNA خرس‌های قطبی امروزی شباهت بسیار زیادی به خرس‌های قهوه‌ای اتریشی دارد. به نظر می‌رسد DNA این خرس‌ها در بازه زمانی بین 20 تا 50 هزار سال پیش با DNA خرس‌های شناگر تلفیق شده و در نهایت خرس‌های قطبی به وجود آمده‌اند. این یافته از هر حیث برای دانشمندان زیست‌شناس از جذابیت برخوردار است. یكی از دلایل مهم این جذابیت تضاد نوع زندگی خرس‌های قهوه‌ای اتریشی و زندگی خرس‌های قطبی است. خرس‌های قهوه‌ای ساكن خشكی هستند و تمایلی به حضور در مناطق آبی ندارند، اما خرس‌های قطبی به دور از آب چند صباحی بیشتر زنده نمی‌مانند.
پیچیدگی‌های موجود بر سر شناخت دقیق جد خرس‌های قطبی موجب نشده است تا تحقیقات دیگری در این زمینه صورت نگیرد. پیش از این یك سری مطالعات در این زمینه صورت گرفته و در آنها مشخص شده بود كه خرس‌های قطبی با خرس‌های قهوه‌ای منطقه آلاسكا كه از 14 هزار سال پیش در این منطقه ساكن بوده‌اند در ارتباط هستند. اما تحقیقات اخیر بردلی و همكارانش فرضیه قبلی را رد كرده و حقیقت تازه‌ای را ارائه كرده‌اند.
تغییرات ژنتیكی خرس‌های قطبی ادامه دارد
تداوم فرآیند برهم خوردن تعادل زیست محیطی زمین همچنان برای خرس‌های قطبی تبعات نگران‌كننده‌ای به همراه دارد. این تغییرات در منطقه‌ای كه خرس‌های قهوه‌ای اتریشی زندگی می‌كنند به شكل‌گیری نوسانات الاكلنگی منجر شده و عادات زندگی آنها را به هم ریخته است. به این ترتیب كه در مواقع سرد سال، خرس‌های قهوه‌ای ممكن است با خرس‌های قطبی شناور روی یخ‌ها كه به مناطق خشكی می‌رسند رودررو شوند و از سوی دیگر در مواقع گرم سال این احتمال وجود دارد كه خرس‌های قطبی خانه‌های آبی خود را به امید پیدا كردن غذا در مناطق خشكی یعنی همان مناطق تحت حاكمیت خرس‌های قهوه‌ای رها كنند. بدین ترتیب زمینه لازم برای در هم آمیختگی این دو گروه از خرس‌ها و تغییر توالی ژنتیكی خرس‌های قطبی فراهم می‌شود. پس جای تعجبی ندارد كه در آینده سر و كله گونه جدیدی از خرس‌های دورگه قطبی - قهوه‌ای پیدا شود. تمامی این تغییرات و پیدایش‌های جدید نتیجه تغییرات نگران‌كننده‌ای است كه در دنیای خرس‌ها و بخصوص خرس‌های قطبی روی می‌دهد و این انسان است كه مقصر ردیف اول به شمار می‌آید.
مهدی پیرگزی / جام‌جم
منبع: livescience