راههاي تقويت قواي ذهني
جام جم آنلاين: تا به حال برايتان اتفاق افتاده كه شماره تلفن، كوچه يا پلاك منزلتان را بعد از سالها تكرار فراموش كنيد يا اين كه در مقطعي احساس كنيد آنقدر ذهنتان خسته است كه حتي قادر به يادگيري مفاهيم ساده يا به خاطر سپردن اسامي افرادي كه هر روز ميبينيد هم نيستيد؟
براي بسياري از افراد در مقطعي از زندگي اين اتفاق ميافتد، چرا كه با افزايش سن، معمولا از دهه سيام زندگي به بعد و بخصوص پس از طي دوران تحصيل، به اين دليل كه مغز كمتر با ارقام و اطلاعات سر و كار دارد، به نظر ميرسد كه بتدريج تواناييهاي خود را از دست ميدهد. البته معدود افرادي كه بسيار اهل مطالعه هستند يا فعاليتهاي جسماني منظم و مداومي دارند و از سيستم تغذيهاي مطلوبي هم بهطور هميشگي بهره ميبرند، از اين قاعده مستثنا هستند. با اين حال ضروري است با راهكارهايي كه براي مقابله با كاهش قواي ذهني و قدرت حافظه موثر هستند، آشنا و مانع كاهش قواي مغز خود شويم.
كاهش قواي ذهني از چه زمان آغاز ميشود؟
روند مرگ سلولهاي عصبي از بدو تولد آغاز ميشود، ولي اين روند پس از 35 سالگي شدت مييابد، به نحوي كه روزانه 100 هزار سلول عصبي در انسان از دست ميرود. در عين حال ايجاد پيوند بين سلولهاي باقيمانده افزايش مييابد، به نحوي كه تخريب سلولهاي عصبي تا حدود زيادي جبران ميشود.دكتر فربد فدايي، روانشناس و مدير گروه روانشناسي دانشگاه بهزيستي و توانبخشي در اين باره ميگويد: براي كاهش تاثيرات تخريب سلولهاي عصبي و در واقع جلوگيري از كاهش قواي ذهني نهتنها بايد از راهكارهاي مربوط به بهداشت عمومي يعني تغذيه سالم، ورزش و جلوگيري از مصرف دخانيات بهره گرفت، بلكه از هر آنچه منجر به تمرين مغز براي انجام فعاليتهاي ذهني ميشود نيز استفاده موثر كرد.
از بازيها و تمرينهاي فكري غافل نشويد
تاثير فعاليتهاي فكري چون حل كردن جدول و معما و انجام بازيهايي مانند شطرنج يا حتي درست كردن لوگو و پازل در كودكان از سنين زير 5 سالگي، در افزايش شناخت و درك بيشتر مغز به طور قطع به اثبات رسيده است.
دكتر فدايي تاكيد ميكند: فعاليتهايي چون خواندن كتاب، نوشتن با دست و نه با كامپيوتر، تمرينهاي رياضي، حفظ اشعار، آموختن زبانهاي بيگانه، حل جدول و انجام بازيهايي چون شطرنج به طور قطع سبب افزايش توان مغزي ميشود.
مهرداد آشتياني، صاحب درجه بينالمللي از فدراسيون جهاني شطرنج و مدرس بازي شطرنج نيز ميگويد: با يادگيري بازي شطرنج هم ميتوان به تقويت حافظه و هم ارتقاي قدرت تمركز بچهها كمك كرد. بعلاوه ميتوان وضعيت تحصيلي دانشآموزان را بخصوص در درس رياضي بهبود بخشيد و به آنها برنامهريزي و خويشتنداري را ياد داد. كما اين كه تحقيقات دانشمندان ثابت كرده است، كساني كه از كودكي شطرنج ياد ميگيرند ضريب هوشيشان رشد چشمگيرتري نسبت به ديگر كودكان خواهد داشت. وي تاكيد كرد: بازي شطرنج گرچه همچون حل جدول، جنبه عمومي ندارد و انجام آن نياز به يادگيري قواعدش دارد ولي از هر تمرين و فعاليت فكري ديگر، حتي از حل جدول و معما، بيشتر در كاهش ابتلا به آلزايمر موثر است.
بهرهمندي از زندگي شاد و پويا
در عينحال ثابت شده است كه ارتباط با انسانهاي ديگر موجب افزايش توانمنديهاي ذهني ميشود.
دكتر فدايي ميگويد: داشتن محيط زندگي شاد و پويا و مشاركت افراد در امور محله، شهر و كشور منجر به افزايش توان مغزي ميشود. بعلاوه زندگي بدون استرس و رعايت دستورات ديني و اخلاقي به كاركرد بيشتر مغز كمك ميكند.
كنترل مغز با دستان ماهر شما
فراموش نكنيد كه هيچ بخشي از بدن بيشتر از دستها به مغز نزديك نيست. به همين سبب، هر قدر مهارتهاي سريع انگشتان افزايش يابد، عملكرد و فعاليت مغز نيز بيشتر خواهد شد. به گفته دكتر فدايي بين مراكز ادراك تكلم و توليد تكلم با مراكز حركتي كه به دست راست ارتباط دارد، روابط متقابل و پيچيدهاي وجود دارد كه يكديگر را تقويت ميكند. در نتيجه نوشتن با دست يا انجام كارهاي مهارتي به وسيله دست، موجب تقويت مراكزي در مغز ميشود كه به تقويت حافظه نيز كمك ميكنند.
مغز سالم در بدن سالم
باز هم تاكيد ميكنيم كه فعاليتهاي ورزشي بخصوص تمرينهاي تعادلي ميتواند ذهن ما را نيز تواناتر كند. بخصوص انجام تمرينهايي كه سبب حفظ تعادل بدن، انعطافپذيري و نيروي پاها ميشود از اهميت زيادي برخوردار است. حتي پزشكان بر اين عقيدهاند كه ورزش، گردش خون را در مغز بالا ميبرد و نميگذارد بافتهاي عصبي مغز با بالا رفتن سن بسرعت از بين بروند.
بهرهگيري از تغذيه سالم و توجه به قند، فشار خون و چربي خون در تقويت قواي فكري بسيار موثر است. دكتر فدايي با اشاره به تاثيرات مثبت مكملهاي غذايي در تقويت حافظه تاكيد ميكند: امروزه توصيه زيادي بر مصرف آنتياكسيدانها از قبيل ويتامين E و C ميشود. در عينحال ويتامين D نيز براي جلوگيري از كاهش و تضعيف توان ذهني و همچنين حفظ بهداشت رواني در افراد، بخصوص سالمندان بسيار مفيد است. بعلاوه ثابت شده است كه مصرف آنتياكسيدانها كه در ميوهها و سبزيجات تازه به وفور يافت ميشود، خطر ابتلا به آلزايمر را پايين ميآورد.
خودتان را زود بازنشسته نكنيد
فراموشي، ناشي از نابودي جمعي سلولهاي مغز است و متخصصان معتقدند كه يك راه جلوگيري از آن، غافل نشدن از انجام فعاليت مغزي در طول زندگي تا سنين بالاست. براساس تحقيقات انجام شده كساني كه دير بازنشسته شدهاند در مقايسه با كساني كه تصميم گرفتند زود بازنشسته شوند، كمتر به آلزايمر دچار ميشوند. فراموش نكنيد كه آنچهدر به تعويق انداختن ابتلا به آلزايمر كمك ميكند، تقويت يادگيري و حل مسائل جديد است.علاوه بر همه نكاتي كه گفتيم بر اين مساله هم تاكيد ميكنيم كه خواب مناسب شبانه ميتواند بهترين روش براي تقويت حافظه باشد. در واقع خواب كافي از 6 تا 9 ساعت در شبانهروز با تقويت كاركردهاي ذهني به تقويت حافظه و قدرت يادگيري كمك ميكند.
پونه شيرازي
گروه سلامت