استرس و ترس از حضور در دندانپزشكي يكي از اولين و مهم‌ترين چالش‌هاي مردم براي مراجعه به دندانپزشكي است. ترس از دندانپزشكي شدت و ضعف دارد.
عوامل مختلفي ممكن است موجب بروز ترس و استرس از دندانپزشكي شوند:
1- تجربه بد: اكثر ترس‌ها ريشه در تجربه بد از دندانپزشكي دارد، مثل تزريق دردناك آمپول بي‌حسي.
2- درد: مطالعات نشان داده‌اند اصلي‌ترين دليل اجتناب از درمان‌هاي دندانپزشكي ترس از درد است.
3- يادگيري مشاهده‌اي: ترس دندانپزشكي مي‌تواند در اثر شنيدن تجارب ناگوار يا ديدگاه‌هاي منفي ديگران درباره دندانپزشكي شكل گيرد. اگر والدين از دندانپزشك بهراسند، كودكان حتي بدون داشتن تجربه بد ممكن است با مشاهده رفتار آنان، ترس را آموخته و به همان اندازه بهراسند.
4- جنبه‌هاي فيزيكي محيط: محيط فيزيكي دندانپزشكي نقش مهمي در ترس از آن دارد، مثل بوهايي كه به طور سنتي با دندانپزشكي مرتبط شده‌اند، يا لباس‌هاي سفيد و ابزار و وسايلي كه ترس را تداعي مي‌كنند. تحقيقات نشان داده‌اند ديدن سرنگ، احساس تزريق داروهاي بي‌حسي، شنيدن و احساس مته دندانپزشكي از مهم ترين عوامل ايجاد درد و ترس هستند.
5- احتمال سرايت عفونت و بيماري: ترس از انتقال عفونت و ابتلا به بيماري‌هاي عفوني مانند هپاتيت و ايدز يكي از دغدغه‌هاي اصلي مردم امروز است. با اين‌كه با رعايت نكات ايمني و بهداشتي چنين احتمالي تقريبا به صفر مي‌رسد، اما انتشار اخبار نادرست در رسانه‌ها و برخي بزرگنمايي‌ها باعث شده بسياري از مردم هميشه ترس پنهاني از انتقال بيماري از راه دندانپزشكي را داشته باشند.
6- برخورد سرد و بي‌عاطفه كادر درماني: برخورد بد و سرد دندانپزشك مي‌تواند درد را تشديد كند و موجب شكل‌گيري خاطره اي ناخوشايند از دندانپزشكي شود. در مقابل برخورد دلسوزانه و گرم كادر دندانپزشكي با بيمار مي‌تواند استرس بيمار را كاهش دهد.
چطور اين ترس را كاهش دهيم؟
حال 11 راه مقابله با ترس از دندانپزشكي را برايتان مي گوييم :
1 ـ با ترستان روبه‌رو شويد: احتمالا موثرترين راهكار براي غلبه بر ترس از دندانپزشكي اين است كه با آن روبه‌رو شويد. پيشرفت تكنولوژي و به روز شدن علم دندانپزشكي موجب شده تا مراحل درمان يك دندان بسيار راحت‌تر و مطبوع‌تر از سال‌هاي گذشته باشد. پس خاطرات گذشته و ذهنيات خودساخته را دور بريزيد و با ترس خودتان روبه‌رو شويد.
2 ـ به علاج واقعه پيش از وقوع بينديشيد: به طور منظم براي كنترل به دندانپزشك مراجعه كنيد. ويزيت‌هاي مكرر از چند راه به‌شما كمك مي‌كند؛ رابطه خوبي با دندانپزشك برقرار مي‌كنيد، با مواد و تجهيزات دندانپزشكي و اقدامات معمول در مطب آشنا مي‌شويد، امكان تشخيص زودرس مشكلات دنداني فراهم و نياز به درمان‌هاي دنداني طولاني و شديد برطرف مي‌شود.
3 ـ دندانپزشك را خودتان انتخاب كنيد: انتخاب يك محيط درماني آرام و دور از هياهو و دندانپزشكي كه با آرامش و مهارت و بدون شتاب، كار خود را انجام مي‌دهد، به شما براي غلبه بر ترستان كمك زيادي مي‌كند. رفتار گرم و دوستانه دندانپزشك، آرامش را در وجود بيمار تقويت مي‌كند.
4 ـ دندانپزشكتان را از ترستان مطلع كنيد: در مورد ترس‌هايتان با دندانپزشك صحبت كنيد. راهكارهاي زيادي براي كاهش استرس شما حين درمان دندان پزشكي وجود دارد كه دندانپزشك مي‌تواند آن‌ها را به كار ببندد يا شما را براي انجام آن‌ها راهنمايي كند. انتخاب نوع ماده بي‌حسي، دارودرماني پيش از شروع كار، توضيح مراحل درمان و معرفي وسايل دندانپزشكي نمونه‌هايي از اين موارد است.
5 ـ زمان مناسبي براي درمان انتخاب كنيد: اگر امكان دارد، ساعت و روز مناسبي را براي كار دندانپزشكي خود در نظر بگيريد كه چندان تحت عجله يا فشار نباشيد، مثلا صبح‌ها يا روزهاي پنج‌شنبه. حتي‌المقدور قرار دندانپزشكي را در اول روز بگذاريد و شب قبل، به اندازه كافي بخوابيد.
6 ـ از كارهاي ساده شروع كنيد: اگر در شرايط فوري و همراه با درد به دندانپزشك مراجعه نكرده‌ايد، مي‌توانيد درمان دندان‌هايتان را از كارهاي ساده‌تر و كم‌استرس‌تر شروع كنيد تا تحمل شما براي پذيرش درمان‌ها به تدريج افزايش يابد.
7 ـ حواستان را از محيط پرت كنيد: شما مي‌توانيد با تصور صحنه‌هاي خوشايند و آرام‌بخش، ذهنتان را آرام كنيد؛ براي مثال گرماي شن، صداي ملايم آبي كه به ساحل برخورد مي‌كند، آبي درخشان آسمان، يا نوازش باد بر روي صورتتان. خودتان را رها كنيد تا تصوراتي كه خلق كرده‌ايد شما را با خود ببرد. هنگامي كه آن مكان خوشايند را به خيال درمي‌آوريد آهسته و عميق نفس بكشيد.
شنيدن صداي موسيقي آرام‌بخش مي‌تواند به شما در جدا شدن از محيط كمك كند. مي‌توانيد از پيش تدارك يك هدفن و يك پخش‌كننده موسيقي را براي خودتان ببينيد تا هنگام كار دندانپزشك صداي مته دندانپزشكي شما را آزار ندهد.
8 ـ از كسي بخواهيد همراه شما بيايد: گاهي حضور يك نفر از اعضاي خانواده يا دوستان در مطب دندانپزشكي مي‌تواند به آرامش بيشتر شما كمك كند. مخصوصا اگر براي كارهاي سنگين و پيچيده دنداني مانند جراحي دندان عقل يا عصب‌كشي دندان سراغ دندانپزشك مي‌رويد.
9 ـ خواب و خوراكتان را تنظيم كنيد: سعي كنيد شب پيش از مراجعه به دندانپزشكي خواب خوب و راحتي داشته باشيد. خوردن غذاي سبك با پروتئين بالا، اثر آرام‌كننده‌اي بر شما خواهد داشت. پيش از كار دندانپزشكي از خوردن نوشيدني‌هاي حاوي كافئين بپرهيزيد؛ چراكه ممكن است باعث تحريك‌پذيري و عصبي شدن شما شوند. از طرف ديگر با شكم خالي هم به دندانپزشكي پا نگذاريد چراكه كاهش قند خون مي‌تواند منجر به غش كردن شما پس از تزريق آمپول بي‌حسي شود.
10 ـ با نظارت دندانپزشك دارو مصرف كنيد: چنانچه احساس كرديد كه استرس زيادي داريد و قادر به كنترل آن نيستيد، مي‌توانيد از دندانپزشكتان بخواهيد كه براي شما داروي آرام‌بخش تجويز كند. مصرف اين داروها بايد زير نظر دندانپزشكتان انجام شود. خوددرماني نكنيد چراكه ممكن است مصرف برخي داروهاي آرام‌بخش با داروهاي دندانپزشكي تداخل كند.
11 ـ درمان را به وقت ديگري موكول كنيد: اگر تحت هيچ شرايطي بر ترس و اضطرابتان چيره نشديد بر انجام كار دندانپزشكي اصرار نكنيد و آن را به يك جلسه ديگر موكول كنيد. حتي اگر بسيار گرفتاريد و وقت دندانپزشكي را پس از چند روز انتظار گرفته‌ايد. اگر دندانپزشكتان نيز بر انجام كار اصرار كرد يا از امتناع شما ابرو درهم كشيد، باز هم بر تصميم‌تان پافشاري كنيد. در نظر داشته باشيد كه ايجاد يك تجربه ناخوشايند مي‌تواند براي هميشه شما را از رفتن به دندان پزشكي دور كند.