تغيير روش‌هاي غذا خوردن و كار كردن، رشد بيماري ديابت در ايران و جهان را افزايش داده است ...
وقتي قند بلاي جان مي‌شود
جام جم آنلاين: اهميت ديابت از قرن‌ها پيش براي بشر هويدا بوده است. سوشروتا پزشكي هندي، 6 قرن پيش از ميلاد مسيح يعني حدودا 2600 سال قبل از گرد آمدن مورچه‌ها دراطراف ادرار بعضي از افراد، به وجود نوعي بيماري پي برد كه امروزه آن را به نام ديابت مي‌شناسيم. امروزه به دلايل مختلف مانند ماشيني شدن شيوه زندگي انسان، تعداد افراد ديابتي در جهان با سرعت رو به افزايش است.
ابتلاي 8 درصد جمعيت كشور به ديابت
دكتر اسد‌الله رجب، رئيس انجمن ديابت ايران مي‌گويد: هم‌اكنون بيش از 8 درصد جمعيت كشور ـ معادل 5/5 ميليون نفر ـ مبتلا به ديابت هستند. متاسفانه نه تنها در كشور ما بلكه درساير كشورها نيز بيماري ديابت روبه افزايش است، اما در كشور ايران و در منطقه خاورميانه اين بيماري نسبت به ساير كشورهاي اروپايي از رشد بيشتري برخوردار است.
وي با تاكيد بر اين كه هم‌اكنون شيوع ديابت در كشورهاي خاورميانه‌اي همچون بحرين، عربستان، كويت، امارات و مصر فراوان است، افزود: افزايش اين رشد دلايل مختلفي دارد اما دليل اصلي اين بيماري مي‌تواند زندگي شهرنشيني باشد چون به وضوح مي‌توان كاهش فعاليت جسمي و تغذيه نامناسب و استرس مداوم را در جوامع امروزي ديد.
يزد و بوشهر سردمداران ديابت
به گفته اين متخصص اطفال و ديابت، هم‌اكنون استان يزد (بويژه شهر يزد) و استان بوشهر بيشترين آمار افراد ديابتي كشور را به خود اختصاص داده‌اند.
اين بنيانگذار انجمن ديابت درخصوص آخرين آمار بيماران مبتلا به ديابت شهر تهران اظهار كرد: در شهر تهران نيز نزديك به 13 درصد افراد مبتلا به ديابت هستند كه با احتساب افراد مستعد به اين بيماري، رقم قابل توجهي است. وي در پاسخ به سوالي مبني بر اين كه شيوع اين بيماري بين زنان يا مردان بيشتر است، گفت: در تمام دنيا شيوع ابتلا به اين بيماري بين زنان و مردان متساوي است، اما طبق آمارهاي كشورمان تعداد مبتلايان زن ايراني به علت كم‌تحركي و زندگي شهري بيش از مردان است.
آينده ديابت در ايران و جهان
به گفته دكتر رجب هر دهه نزديك به100 تا 200 هزار ديابتي به تعداد ديابتي‌ها افزوده مي‌شود.
وي با ترسيم آينده اين بيماري در ايران و جهان گفت: امروزه ديابت نه تنها در كشور بلكه در تمام جهان روبه افزايش است به طوري كه هم‌اكنون نزديك به 300 ميليون نفر ديابتي در جهان وجود دارد. كشور چين به تنهايي 90 ميليون ـ10 درصد جمعيت كشور ـ بيمار ديابتي را به خود اختصاص داده است.
عدم چتر حمايتي سازمان‌هاي بيمه‌گر
35 سال از بهار عمرش نمي‌گذرد كه در عنفوان جواني بايد علاوه بر خرج‌هاي كمرشكن زندگي، بهاي زيادي بابت بيماري كه خواسته يا نخواسته به آن مبتلا شده است، بپردازد. بيرون آوردن شيشه انسولين از يخچال و غلتاندن آرام آن براي تبديل شدن به رنگ شيري و تزريق آن در چند نوبت، تقريبا روال عادي خود را پيدا كرده است. ديگر كمتر توجهي به كبودي‌هاي دستش به خاطر تزريق مداوم انسولين دارد. او چند سالي است كه با اين درد آشناست.
سوالي كه اغلب ذهن هر مخاطبي را به خود معطوف مي‌دارد، اين است كه مسوولان چه اقداماتي براي پيشگيري و حمايت اين‌گونه افراد دارند. دكتر رجب در پاسخ به اين سوال به عدم چتر حمايتي سازمان‌هاي بيمه‌گر براي راه‌هاي پيشگيري اين بيماري اشاره كرد و گفت: در حال حاضر سازمان بيمه‌گر بيشتر به مسائل دارو و درمان تا پيشگيري (هزينه آموزش مدون و وسايل و امكانات كنترل قندخون در منزل) توجه مي‌كنند. به عبارت ديگر تا زماني كه فرد دچار ديابت نشود، هزينه‌اي از سوي اين سازمان‌ها پرداخت نمي‌شود.
نكته: امروزه ديابت نه تنها در كشور ما بلكه در تمام جهان روبه افزايش است به طوري كه هم‌اكنون نزديك به 300 ميليون نفر ديابتي در جهان وجود دارد و هر دهه نزديك به100 تا 200 هزار ديابتي به تعداد ديابتي‌ها افزوده مي‌شود
رئيس انجمن ديابت افزود: مشكل اصلي كشور در مواجهه با ديابت، مشكلات دارو و درمان نيست بلكه مشكل ما آموزش براي پيشگيري از ابتلا به ديابت است. تغيير در شيوه زندگي و نهادينه كردن عادت‌هاي صحيح سبك زندگي، نخستين گام در پيشگيري از ابتلا به ديابت است.
مشخصه اصلي ديابت
دكتر حسين دلشاد، قائم مقام و عضو هيات علمي مركز تحقيقات غدد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي نيز با اشاره به اين كه ديابت يك بيماري اختلال متابوليك (سوخت و ساز) مزمن است كه به علت ترشح كافي انسولين يا فقدان كامل ترشح انسولين از غدد لوزالمعده ايجاد مي‌شود، گفت: مشخصه اصلي اين بيماري افزايش قندخون (گلوكز) است كه مي‌تواند باعث علائمي همچون پرنوشي، پرادراري و كاهش وزن شود. اين متخصص غدد درون‌ريز و متابولسيم با تاكيد به عوارض مزمن ديابت، افزود: در ديابت مزمن افزايش قندخون از طريق ايجاد مواد سمي و تاثير بر عروق كوچك در ارگان‌هاي مختلف از جمله چشم، كليه و با درگيري عروق بزرگ در سيستم قلبي، عروقي و مغزي ايجاد مي‌شود؛ درگيري عروق بزرگ بخصوص در اندام‌هاي تحتاني باعث اختلال جريان خون پاها و مستعد شدن آنها براي بروز زخم‌هاي عفوني و در نهايت باعث قطع عضو مي‌شود.
ابتلاي بيش از 90 درصد افراد به ديابت نوع 2
اين متخصص بيماري‌هاي داخلي با اشاره به اين كه هم‌اكنون كمتر از 10 درصد بيماران مبتلا به ديابت نوع يك و بيش از 90 درصد مبتلا به ديابت نوع 2 هستند، اظهار كرد: در ديابت نوع يك كه عمدتا در بين كودكان، نوجوانان و افراد بالغ جوان ديده مي‌شود، سلول‌هاي توليدكننده انسولين در غده لوزالمعده به طور كلي از بين رفته و بيمار دچار فقدان كامل ترشح انسولين مي‌شود كه با پرنوشي، پرادراري و كاهش خون خود را نشان مي‌دهد. در ديابت نوع 2 كه عمدتا افراد بالاي 30 سال را مبتلا مي‌كند، ترشح انسولين كاهش يافته و بيماري معمولا سير مزمن دارد. در اين نوع ممكن است، بيمار مدت‌ها از وجود آن بي‌اطلاع باشد و به طور اتفاقي با انجام آزمايش‌هاي روتين دوره‌اي (چكاپ) متوجه افزايش قندخون خود شود.
وي با تاكيد بر نقش ژنتيك در بروز اين بيماري افزود: علت اصلي بروز ديابت، استعداد يا زمينه ژنتيك افراد است كه بر اثر عوامل محيطي ژن‌هاي نهفته فعال شده و منجر به يكسري حوادثي مي‌شوند كه نتيجه آن، تخريب سلول‌هاي توليدكننده انسولين از غدد لوزالمعده است.
نحوه درمان
وي درخصوص نحوه درمان اين بيماري افزود: درمان ديابت نوع يك و 2 كاملا با هم متفاوت است. در ديابت نوع يك به علت اين كه غده لوزالمعده تمام توان ترشح انسولين خود را از دست مي‌دهد، بيمار براي درمان نياز به انسولين خواهد داشت، اما در ديابت نوع 2 مي‌توان با تغيير شيوه زندگي يعني توصيه به انجام فعاليت‌هاي فيزيكي و رژيم غذايي مناسب و همچنين تجويز داروهاي خوراكي ضدديابت، اين بيماري را تحت‌كنترل قرار داد.
در اين بيماري نيز پس از گذشت چند سال توان ترشح انسولين به مقدار قابل توجهي كاهش مي‌يابد كه در اين مرحله داروهاي خوراكي ضدديابت ديگر موثر نبوده و در نهايت بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 نيز نيازمند انسولين مي‌شوند.
تغذيه افراد ديابتي
مريم رجب، كارشناس ارشد تغذيه نيز درباره نحوه تغذيه افراد ديابتي نوع 2 گفت: تغذيه افراد بالاي 40 ـ 35 سال مبتلا به افزايش قندخون، هيچ تفاوتي با افراد غيرديابتي ندارد به شرط اين كه تغذيه صحيح داشته باشند. براي داشتن تغذيه صحيح، رعايت تنوع و اعتدال الزامي است (اصل تنوع يعني از تمام گروه‌هاي غذايي استفاده شود. اصل اعتدال نيز يعني به اندازه خوردن). به عبارت ديگر 50 تا 60 درصد انرژي روزانه ما بايد از گروه كربوهيدرات‌ها (مواد قندي و نشاسته‌اي)، 15 تا 20 درصد از گروه پروتئين‌ها و كمتر از 30 درصد از گروه چربي‌ها تامين شود.
وي تصريح كرد: اغلب بيماران مبتلا به اين ديابت، فشار خون و چربي خون بالايي دارند بنابراين مهم‌ترين مساله براي كنترل فشار خون، چربي خون و كنترل قندخون افراد ديابتي نوع 2 كنترل وزن، پيشگيري و درمان چاقي است. پس هنگامي كه گفته مي‌شود افراد ديابتي بايد حتي مواظب خوردن بيسكويت و شكلات رژيمي باشند، به اين معناست كه بايد خوردن آنها بنا بر حساب و كتاب باشد؛ بيسكويت حاوي مواد غذايي چون آرد، تخم‌مرغ، روغن و... است و شكلات رژيمي هم به‌رغم نداشتن شكر داراي كاكائو و چربي است كه براي سلامت اين افراد مضر تلقي مي‌شود.
رجب اظهار كرد: توصيه مي‌شود اين افراد به جاي مصرف بيسكويت از وعده غذايي نان همراه با سبزي يا گوجه‌فرنگي و به جاي مصرف نوشابه رژيمي دوغ يا آب استفاده كنند و در مصرف غذاهاي آماده همچون فست‌فودها و شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي همچون قند و شكر مراعات كنند. همچنين در كنار وعده‌هاي غذايشان از مواد فيبردار يا الياف‌دار همچون سبزيجات و حبوبات استفاده كنند، زيرا موادغذايي فيبردار، فرآيند جذب غذا و قند خون را كندتر مي‌كند.
فرزانه صدقي / جام‌جم