اولين واحد پولي، سكه 100 دينار (صنار) بود كه توسط سلطان محمود غزنوي ضرب شد
واحد پول ايراني از كجا آمده؟
جام جم آنلاين: واحد پول ايران بر مبناي «دينار» بنا شده است. دينار، واحد قديمي پول روم و بعد امپراتوري روم شرقي بود و «ديناريوس» خوانده مي‌شد.
يك ديناريوس روم شرقي برابر با يك سكه نقره بود كه وزنش در مواقع مختلف فرق مي‌كرد. اين نام بعد از فتح اراضي روم شرقي به دست مسلمانان، از طرف آنها به عنوان واحد پول انتخاب شد و تبديل شد به ديناري كه امروزه هم در كشورهاي عربي از آن استفاده مي‌شود.

به همين ترتيب، سلطنت‌ها و حكومت‌هاي ايراني هم از دينار استفاده مي‌كردند، اما بتدريج، در نتيجه تورم و بي‌ارزش شدن پول، احتياج به واحدهاي پولي بزرگ‌تر پيش آمد كه البته همه اين واحدها بر مبناي دينار بنا شده بودند.

اولين واحد پولي، سكه 100 دينار (صنار) بود كه توسط سلطان محمود غزنوي ضرب شد و به اسم «محمودي» ناميده مي‌شد. در همان زمان، شاهان ساماني ماوراءالنهر، سكه‌هاي نقره 50 ديناري ضرب كردند كه «شاهي» ناميده مي‌شد.

در حقيقت، يك شاهي، نصف يك محمودي يا به عبارت ديگر، يك محمودي، دو شاهي بود. تا مدت‌‌ها سكه‌هاي نقره مورد استفاده، شاهي و محمودي بودند. واحدهاي ديگري مثل «قران» (هزار دينار) و تومان (10000) دينار، فقط واحد محاسبه بودند و عملا هيچ سكه‌اي به نام قران يا تومان ضرب نمي‌شد. كلمه تومان از لفظ مغولي تومان به معني 10 هزار است. نمونه كاربرد اين معني را مي‌توان در منصب «تومان باشي» ديد كه معادل فرمانده 10 هزار نفر نيرو بوده است.

در دوره صفوي، شاه عباس شروع به ضرب يك سكه به ارزش 200 دينار يا 2 محمودي كرد. اين سكه به «عباسي» معروف شد و بسيار مورد استفاده قرار گرفت.

در همين زمان، به علت رابطه پرتغال با ايران، سكه‌هاي پرتغالي در ايران رايج شد. اين سكه‌ها «رئال» نام داشتند كه البته هنوز هم واحد پول بعضي از مستعمرات سابق پرتغال مثل برزيل مي‌باشد. اين واحد پول، بر مبناي وزنش، مطابق 1175 دينار گرفته شد و در ايران به اين اندازه خريده مي‌شد.

سكه رئال پرتغال در ايران به عنوان ريال رواج پيدا كرد به اين ترتيب دولت ايران دست به ضرب سكه‌هاي ريال زد كه براي مبالغ بالا به كار مي‌رفت. اواخر قرن هجدهم ميلادي، نادرشاه افشار هم يك نوع سكه به ارزش 500 دينار ضرب كرد كه به اسم خودش «نادري» خوانده مي‌شد، اما خيلي زود در فرهنگ عام به جاي لفظ نادري، استفاده از واژه «ده ‌شاهي» (شاهي = پنجاه دينار: 500 دينار= ده‌شاهي) رواج پيدا كرد.

در طول سلطنت قاجار، سكه‌هاي مورد استفاده در ايران، شاهي، صنار، عباسي و ده شاهي بودند و اواخر دوره قاجار، سكه‌هاي هزار ديناري و 2 هزار ديناري هم ضرب شدند (يك قراني و دوزاري). در ابتداي سلطنت پهلوي براي يكدست شدن واحد پول ايران، سكه‌هاي ريال به جاي 1175 دينار به مبلغ 1000 دينار (مطابق قران) كاهش داده شدند و واحد پول «ريال» نام گرفت. در همان دوران پهلوي هم بعد از تورم‌هاي اقتصادي مختلف و رواج پول كاغذي، اسكناس‌هاي 5 ريالي و 10 ريالي (يك توماني) چاپ شدند.

منبع: بانكي