اقامه اولين نماز پس از پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1358 هجري شمسي

بايد ائمه جماعات و ائمه جمعات همه شان توجه كنند به اين كه اين تكليفشان اين است كه مسائل را به ملت بگويند، توجه بدهند مردم را به مسائل سياسي، (است) در عين حالي كه عبادت است. در خطبه نماز جمعه بايد مسايل سياسي روز طرح شود. گرفتاريهاي مسلمانان طرح بشود. اجتماع كنيد، نمازهاي جمعه را با شكوه بجا بياوريد و نمازهاي غير جمعه را هم ,شيطانها از نماز مي ترسند. نماز جمعه كه نمايشي از قدرت سياسي و اجتماعي اسلام است بايد هر چه شكوهمندتر و پر محتواتر اقامه شود..." امام خميني"ره"

قرآن كتاب آسماني، مردم را همواره به دو چيز مهم دعوت مي كند، يكي "كلمه توحيد" و ديگري "توحيد كلمه"، يعني اين كتاب الهي از مردم مي خواهد كه به جاي اين كه دنبال هدفهاي گوناگون و مقاصد مختلف حركت كنند، هدف خود را فقط و فقط در يك اصل قرار دهند و آن كلمه مباركه " لا اله الّا الله" است. از طرف ديگر قرآن مجيد از مردم مي خواهد كه همگي در خواستن و رسيدن به اين هدف بزرگ متحد و همراه باشند و از تفرقه پرهيز نمايند. همچنين مي فرمايد:

واعتصموا بحبل الله جميعاً و لا تفرّقوا و اذكروا نعمت الله عليكم اذ كنتم اعدا فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخواناً.

چرا كه فرقه فرقه شدن و گروه گروه شدن از آثار شرك و چند هدف خواهي است و موجب جنگ و ستيز در ميان گروهها خواهد شد. در اين رابطه قرآن كريم، به قبل از بعثت پيامبر اكرم(ص) نيز اشاره مي كند: اي مؤمنين ياد آوريد نعمت خدا را بر شما، در آن هنگام كه شما قبل از نزول وحي و قبل از ايمان به كلمه توحيد، همگي دشمن يكديگر بوديد، و هر كدام به راهي مي رفتيد تا آن كه خداوند بر شما منت نهاد و پيامبري به سوي شما فرستاد و همه شما را به سوي يك كلمه واحده دعوت كرد و همگي در سايه ايمان و توحيد آرام گرفتيد.

به هر حال شكي نيست كه اسلام مردم را به "كلمه توحيد" و " توحيد كلمه" دعوت كرده است و شريعت اسلام براي تحقق اين معني مردم را به تشكيل اجتماعات تشويق كرده و "روز جمعه" وسيله اي براي تحقق اين مطلوب مقرّر شده است. به همين علت، از آغاز ورود پيامبر اكرم(ص) به مدينه و از آغاز هجرت همواره،" روز جمعه"، از اهميت خاصي برخوردار بوده است , از اولين روزهاي تشكيل حكومت در مدينه، نماز جمعه توسط پيامبر اكرم(ص) برگزار مي شد و پيامبر خدا(ص) مردم را پيوسته به اين وسيله در جريان مسايل و رويدادهاي سياسي و اجتماعي و ديني قرار مي دادند و توده هاي مردم را با مسائل مربوط به آنان آشنا مي ساختند.

شريعت مقدس اسلام، براي آگاهي مردم از مسائل جهان اسلام، دو مرحله پيش بيني كرده است. نخست، اجتماع هفتگي در نمازهاي جمعه و ديگري اجتماع بزرگ و سراسري "حج"مي باشد و بنا بر اهميتي كه اسلام براي اين دو فريضه قائل بوده، در قرآن كريم دو سوره به نامهاي حج و جمعه نازل شده است.

شرع مقدس اسلام مقرر داشته همه مردمي كه در مساحت دو فرسخ در دو فرسخ ساكن هستند در روزهاي جمعه در يك اجتماع عمومي حضور يابند تا از نزديك با رهبران و پيشوايان خود آشنا شوند و به گفته ها و خطبه هاي آنان گوش فرا دهند و ضمن ديدار و آشنايي با برادران ديني خود از رويدادهاي مهم محلي و جهاني با خبر شوند.

نخستين نماز جمعه در اسلام:

رسول اكرم اول ماه ربيع الاول از مكه به سوي مدينه هجرت كردند و دوازدهم آن ماه به دهكده قبا نزديك مدينه نزول اجلال فرمودند. حدود هفت روز در آنجا نزد عمروبن عوف به انتظار آمدن اميرالمومنين(ع) توقف كردند.

رسول خدا به اتفاق حضرت علي(ع) در روز جمعه بر طايفه بني سالم بن عوف وارد شدند و در آنجا محلي را براي مسجد انتخاب فرمودند و پس از تعيين قبله نخستين نماز جمعه را اقامه كردند.

اين اولين نماز جمعه اي بود كه توسط بزرگترين پيامبر الهي، خاتم النبيين رسول الله(ص) در مركز طايفه بني سالم بن عوف اقامه شد. رسول اكرم(ص) خطبه بليغي ايراد فرمودند كه در اعماق قلوب آنان اثر بديعي گذاشت. متن خطبه را هشام در سيره، جلد1، صفحه 500 آورده است. ترجمه متن خطبه حضرت رسول به شرح زير مي باشد:

سپاس و حمد مخصوص خدايي است كه حمد او را به جاي آوريم. ياري ازاو مي طلبم و آمرزش و هدايت از او مي خواهم و ايمان به او دارم و (هرگز) كافر به او نشدم، دشمني مي كنم با كسي كه به او كافر شده، شهادت مي دهم به اين كه خدايي نيست جز خداي يكتا كه همتايي براي او نيست و شهادت مي دهم محمد(ص) بنده (شايسته) و رسول (گرامي) اوست.

او را با هدايت و نور و موعظه فرستاد در حالي كه از زمان انبيا تا بعثت پيامبر خيلي فاصله شده بود و مردم با گمراهي و كمي دانش و بريدگي از زمان و نزديكي و فرا رسيدن اجل روبرو بودند. كسي كه از خدا و پيامبرش پيروي كند ازتحقيق به هدايت و پيروزي راه يافته است و كسي كه از آنها نافرماني كند گمراه گشته و بيراهه رفته است و به گمراهي ژرف افتاده، شما را به تقوا و خويشتن داري سفارش مي كنم. همانا تقوا چيزي است كه مسلمان، برادر اسلاميش را به آن توصيه و امر مي كند و او را به آخرت برمي انگيزاند. پس شما بايد از كيفر الهي بترسيد. به تحقيق كسي كه داراي تقوي الهي باشد و عمل به آن كند (تنها) خوفش از خداست، تقوا ياور صادقي است بر آنچه از آخرت بخواهيد. كسي كه ما بين خود و خدا را در امر نهان و آشكارش اصلاح كند و قصدي جز رضاي خدا نداشته باشد (اين كار) باعث سعادت دنياي او و ذخيره براي بعد از مرگش مي باشد، در آن هنگام كه به آنچه از پيش فرستاده نياز (شديد) دارد، و اگر جز اين باشد دوست دارد بين او و كارهايي كه مرتكب شده فاصله بسيار باشد. خداوند شما را از كيفرش بر حذر مي دارد، از آنجا كه به بندگانش مهربان است، سوگند به خدايي كه گفته اش را صدق مقرون ساخته و به وعده اش وفا كرده است، اين گفتار دروغ نيست. همانا خدا مي فرمايد:" ما يبدل القول لدّي و ما أنا بظلاّم لّلعبيد" و عده عذاب من مبدل نخواهد شد و هيچ ستمي به بندگانم نخواهم كرد.(سوره ق آيه 29)

پس در امر دنيا و آخرت چه در پنهان و چه در آشكار، با تقوي شويد. زيرا هر كس از محرمات الهي اجتناب ورزد، موجب كفاره گناهانش گردد، و پاداش خوبي براي او خواهد بود. و هر كه با تقوا شود، تحقيقاً به رستگاري بزرگي دست يافته است تقوا جلو خشم و عقوبت الهي را مي گيرد و چهره ها را نوراني و پروردگار را خوشنود مي كند و موجب ترفيع درجه مي شود، بهره خود را از آن برگيريد. در جوار خداوند غفلت نكنيد. (از رحمتش محروم مي شويد) خدا احكام قرآن را به شما ياد داد و راهش را براي شما روشن ساخت تا آنان را كه راست گويند و دروغ گويند معلوم گرداند. پس نيكي كنيد همچنان كه خداوند به شما نيكي كرده است. دشمن داريد دشمنانش را، در راهش آنطور كه بايد جهاد كنيد او شما را برگزيد و (افتخار) مسلماني را روي شما گذاشت تا هر كه نابود شدني است بعد از اتمام حجت به زندگي ابدي رسد. هيچ قوه و نيرويي نيست جز از جانب خداوند. (پيوسته) ياد خدا زياد كنيد و براي آنچه بعد از مرگ است، كار كنيد، همانا، كه خداوندحاكم بر مردم است و مردم بر او حاكم نيستند. او مالك انسان است و انسانها مالك خداوند نيستند " الله اكبر و لا حول و لا قوه الا بالله العلي العظيم"

خطبه دوم حضرت رسول در اولين نماز جمعه:

همانا، حمد و ستايش مخصوص خداست، سپاسگزار اويم، و از وي ياري مي طلبم. از بدآموزيهاي اعمال نفساني و گناهانمان به خدا پناه مي بريم. هر كسي را خدا هدايت كند، پس راهنمايي براي او نيست. گواهي مي دهم به اين كه خدايي نيست جز خداي يكتا كه همتايي براي او نمي باشد. به تحقيق بهترين گفتار، كتاب خداي تبارك و تعالي است. به تحقيق رستگار شد كسي كه خدا و قرآن را در قلبش زيور قرار داده است و او را در اسلام وارد ساخته بعد از كفر، خدا برگزيد قرآن را بر ما سواي آن. از سخنان مردمان همانا قرآن نيكوتر و رساترين حديث است و دوست داريد چيزي را كه خدا آن را دوست مي دارد. خدا را از ته قلب دوست داريد، و از كلام خدا و ياد آن خسته نشويد. بينش خود را مقياس قرآن قرار ندهيد (بلكه قرآن را مقياس قرار دهيد.) زيرا خدا قرآن را از ميان تمام چيزهايي كه آفريده و برگزيده، اختيار كرده است به تحقيق خدا بهترين اعمال برگزيده از مردم و صالح ترين گفتار و آنچه مردمان از حلال و حرام مي آورند، اختيار فرموده است. پس خدا را عبادت كنيد و هيچ به او شرك نياوريد و آن طور با تقوا باشيد كه شايسته آن است و با بهترين عبارت، كه با آن سخن مي گوييد، خدا را تصديق كنيد و با رحمت و مهرباني خدا با يكديگر رفتار كنيد.

همانا خدا خشمناك مي شود از شكستن عهد و پيمانش. والسلام عليكم.

نماز جمعه از ديدگاه روايات و اخبار و كلمات بزرگان:

پيرامون نماز جمعه روايات زيادي وارد شده است كه جهت نشان دادن اهميت اين فريضه الهي به بعضي از آنها اشاره مي شود:

1ـ پيامبر اسلام(ص) فرمودند:

خداوند، نماز جمعه را تا قيام قيامت بر شما فريضه واجبه قرار داده است. همچنين در حديث ديگري فرموده اند كه:

راه افتادن و حركت كردن به سوي نماز جمعه، حج توده هاي محروم اين امت است.

2ـ اميرالمومنين علي عليه السلام فرمودند:

در حالي كه امام(جمعه) خطبه مي خواند، كلامي نبايد گفت و روي خود را به اين سوي و آن سوي نبايد كرد، مگر همان مقدار كه در نماز فريضه جايز است.

3ـ حضرت امام جعفر صادق(ع) به نقل از پدر بزرگوارشان فرمودند:

هر مسافري كه به نماز جمعه حاضر شود و به جهت غربت در امر نماز آن را بر پاي دارد خداوند اجر و پاداش صد مقيم را مي دهد.

4ـ امام صادق(ع) فرمودند:

در روز جمعه، سوره جمعه و منافقون را بخوان، زيرا كه قرائت سوره هاي جمعه و منافقون در روز جمعه در نماز صبح و ظهر و عصر سنت و روش رسول الله(ص) است سزاوار نيست كه در روز جمعه سوره اي غير از اين دو سوره در نماز خوانده شود.

5 ـ از امام صادق(ع) روايت است كه فرمودند:

خداوند مومنين را به وسيله سوره جمعه مورد اكرام و احترام قرار داد و بنابراين پيامبر خدا(ص) اين سوره را در ركعت اول نماز جمعه مقرر كرد تا موجب بشارت و مژده مومنين باشد و همچنين پيامبر خدا سوره منافقون را در ركعت دوم نماز جمعه قرار داد تا مزيد بر توبيخ و ملامت و سرزنش منافقان باشد و بنابراين ترك اين دو سوره در نماز جمعه سزاوار نيست و هر كسي عمداً آن را ترك كند، نماز او نماز نيست، "يعني نماز كامل نيست".

6ـ از امام رضا(ع) منقول است كه فرمودند:

اگر كسي بگويد كه چرا در نماز جمعه خطبه، مقرر شده است، در پاسخ گفته مي شود: براي اين كه نماز جمعه محل اجتماع عموم مردم است و خداوند متعال خواسته است كه بدين وسيله امام جمعه، سبب موعظه مردم شود و آنان را به اطاعت پروردگار تشويق كند و از معصيت بترساند و آنان را از خير و ضررشان و از صلاح و فسادشان آگاه نمايد.

اقامه اولين نماز جمعه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران:

روز جمعه، پنجم مرداد ماه سال 1358 (سوم ماه مبارك رمضان 1399 قمري) اولين نماز جمعه در تهران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به امامت مرحوم آيت الله سيد محمود طالقاني در دانشگاه تهران برگزار شد.

امام خميني"ره" چند روز پيش از تاريخ، اين وظيفه را به ايشان تكليف كردند و دستور بر پايي و اقامه نماز جمعه را صادر فرمودند. واگذاري اين تكليف عظيم و سنگين توسط رهبر فرزانه انقلاب در حساس ترين برهه از زمان انقلاب بر عهده آيت الله طالقاني كه همچون ابوذر، زبان گويايي براي بازگويي حقايق و رسوا نمودن دشمنان انقلاب داشت، امر خطيري بود. جالب اين است كه مكان اقامه نماز را يك مكان علمي يعني دانشگاه تهران تعيين كردند كه اين نشان دهنده پيوند عميق علم با عبادت و سياست با ديانت است.

جمعيت انبوه و ميليوني كه از نخستين ساعات بامداد از نقاط مختلف شهر تهران به دانشگاه و خيابانهاي اطراف هجوم آورده بودند با مشاهده امام جمعه، تكبير گويان به استقبال ايشان رفتند و لحظاتي بعد شعارها به اوج خود رسيد و جمعيت با سر دادن شعارهاي انقلابي، حمايت خويش را از رهبري امام خميني "ره" و نهضت الهي ايشان اعلام داشتند.

مرحوم طالقاني، به محض ورودبه جايگاه، شروع به ايراد خطبه كردند و در خطبه اول، فلسفه نماز جمعه را تشريح نمودند و در خطبه دوم به بحث درباره مسايل سياسي روز پرداختند.

آيت الله طالقاني در رابطه با نماز جمعه و تاريخچه آن گفتند:

" نماز جمعه مظهر كاملي است از وحدت توحيدي ملت مسلمان و در عين حال آگاهي و افشا كردن دسايس دشمنان و مطلع كردن همه مسلمانان به وظايفي كه در مدت يك هفته در پيش دارند. نماز جمعه با توجه به آيه كريمه "فاذا نودي الصّلوه من يوم الجمعه فاسعو الي ذكر الله..." آغاز شد. وقتي حضرت محمد(ص) از مكه به مدينه هجرت فرمودند، در جنوب شهر يثرب كه هنوز به نام مدينه الرسول نامگذاري نشده بود در روبروي مسجد قبا در روز جمعه نماز گزاردند. در اولين جمعه بعد از اين نماز، حضرت محمد(ص) بين راه مسجد قبا و مدينه، اولين نماز جمعه را به شكلي كه بعدها در اسلام مرسوم شد به جاي آوردند. اين اولين شكل صف توحيدي، صف اقامه و قسط، صف جهاد، و صف نماز جمعه و مظهر كاملي از صف توحيدي ملت اسلام و در عين حال آگاهي، تفسير، هوشياري، افشا كردن دسايس دشمن و مطلع كردن همه مسلمانها به وظايف و مسئوليتهايي ـ كه لااقل در مدت يك هفته در پيش دارند ـ بود."

"نماز جمعه صف عبادت و صف حق پرستي، صف قنوت، و وجدانهاي بيدار خداپرستان در عين حال صف فرماندهي، صف جنگ و فرمانبري است."

"آن صف مختصري كه در ابتداي هجرت و در آغاز تأسيس مجتمع قسط و عدل اسلامي در بيابانهاي مدينه تأسيس شد، گسترش پيدا كرد؛ ادامه يافت و شرق و غرب دنيا را فرا گرفت... .

فلسفه تعطيل شدن و نيمه تعطيل شدن نماز جمعه در ميان مسلمانها و بين ما شيعيان همين است كه صف نماز، صف جمعه يك صف سياست و عبادت و اجتماع اسلامي است و بايد با رهبري رهبريهايي كه از مردم و خدا انتخاب شده اند اين صفها تشكيل بشود و نماينده چنين رهبريهاي الهي باشند. ولي بعد از آن كه اسلام وموازين و احكام اسلام به صورت انحرافي در آمد، صف جمعه هم وابسته شد، به صف طاغوتها؛ شيعه در اقامه اين جماعت و اين اجتماع توقف كرد ولي امروز كه طاغوتها و طاغوتيان سرنگون شده اند و رهبري، رهبري الهي است، امامت است، عدل است، قسط است بايد همه برادران در شهرها و قصبات و اطراف كشور همان طوري كه امام خواسته اند اين صف را تشكيل بدهند... ."

ايشان در خطبه دوم به مهمترين مسئله سياسي روز كه انتخابات مجلس خبرگان جهت تدوين قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران بود، پرداختند و راهنماييها و تذكراتي را در اين جهت ارائه فرمودند.

با آغاز اقامه نماز جمعه، گروهكهاي مغرور و منافق كه براي فريفتن مردم و براي واژگون نشان دادن مسائل و به انحراف كشيدن انقلاب، دست به تبليغات بسيار عظيم و خطرناك و حساب شده زده بودند و سرمايه هاي عظيمي را در اين مسير به كار گرفته بودند تا با پخش شايعات و رواج اكاذيب در بين مردم، انقلاب اسلامي را به انحراف بكشانند و نابود نمايند، ناگهان با يك معجزه بزرگ الهي و اسلامي روبرو شدند و با برپايي نماز دشمن شكن جمعه تمامي نقشه هاي منافقان نقش بر آب شد و اينان كه سالها چهره خود را در پوششي از صلاح و سداد مخفي كرده بودند، نتوانستند اين امت را به گمراهي بياندازند و اتحاد و اجتماع صفوف نمازگزاران نماز جمعه بود كه سرانجام توطئه هاي حساب شده و ترتيب يافته منافقان را خنثي ساخت و حيله و تزوير آنان را در هم شكست. شياطين و منافقان در همه جا راه يافتند اما در صفوف نماز جمعه هرگز راه نيافتند و در هر كجا عالمي آگاه و نماز جمعه اي با شكوه بود منافقان از آنجا رانده شدند و سرانجام از صفوف همين نماز جمعه ها بود كه مشتهاي گره كرده به سوي منافقان و احزاب و گروهكهاي مغرور و مستكبر و از خدا بي خبر نشانه رفت و آنان را پراكنده، متواري و نابود ساخت و از همين سنگر الهي نماز جمعه بود كه توده هاي آگاه حزب الله ضد انقلاب را مجبور به شكست كردند و نفرت و خشم و غضب خود را بر سر منافقان و معاندان ريختند.