جام جم آنلاين: فضای باز مجموعه تئاترشهر و كاخ موزه گلستان در پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی سنتی، محل برگزاری مجالس تعزیه، نمایش‌‌های آئینی، بازی‌های نمایشی و پاتوق سنتی كودكان بود.

اين نمایش‌ها كه از 24 تير تا جمعه گذشته در حال اجرا بودند، به شیوه میدانی و در فضای باز اجرا مي‌شدند كه این خود امری ریشه‌‌دار است. نمايش‌هاي سنتي ايراني در طول تاریخ برای سرگرمی و انتقال برخی مفاهیم و القاي مسائل اخلاقی اجرا مي‌شده‌اند و براي همين هيچ‌گاه منتظر تماشاگر نمي‌مانده و خود به ميان مردم مي‌رفته‌اند.

بنابراین در جشنواره آئيني و سنتي نیز چنین هدفی پیگیری مي‌شد تا مردم با اصل سنت‌ها و آئین‌ها از طریق دیدن و مشاركت در آئین آشنا شوند؛ شناختی كه خود مقدمه دوام و بقای آن خواهد بود. وقتی پدیده‌ای بر حضورش در جامعه اصرار كند، این خود دلالت بر دوام و كارایی‌ آن است.

مجالس شبیه‌خوانی

در بخش مجالس شبیه‌خوانی جشنواره سنتي و آئيني امسال، چند نمونه از آثار متنوع كه هنوز هم از جذابیت لازم به لحاظ قصه برخوردار هستند، اجرا شدند. يكي از اين آثار، شبیه «آدم و حوا» با شبیه‌گردانی محمد بخشی از قزوین بود كه در آن، قصه آشنای فریب خوردن آدم و حوا، و رانده شدن آن دو از بهشت و برادركشی قابیل و.. روایت شد.

«آزمون سیاوش» با نسخه میرانجم اراكی و با شبیه‌گردانی مهدی دریایی و محمدعلی سیفی از اراك به زندگی سیاوش پسر كیكاوس می‌پرداخت. «امامزاده هارون» از تفرش با شبیه‌گردانی حمیدرضا صابر اجرا شد كه در آن به روایت زندگي 3 برادر امام رضا(ع) پرداخته شد. «جرجیس پیغمبر» كاری از احمد عزیزی از تهران بود كه در آن زندگی اين پیامبر خدا كه در قسطنطنیه زندگي مي‌كرده، روایت شد.

«جنگ حنیفه با عفریته»، شبیهی درباره محمد حنیفه بود كه با لشكري از عفریته‌ها می‌جنگد. اين داستان با مسلمان شدن دختری از ديوان ادامه مي‌يابد، اما دیوی كه قبلا عاشق دختر بوده، با حربه‌ای آن دختر را به چاه می‌اندازد و ... این شبیه ، كار عنایت‌الله قاسمی از تهران بود كه از بسياري جهات بسيار مورد توجه تماشاگران قرار گرفت.

پاتوق سنتی كودكان

كودكان باید از همان سن پايین با میراث فرهنگی خود آشنا شوند. این خود بهترین طریق هویت‌یابی هر آدمی است. باید در آشنا شدن كودكان با نمایش‌های آئینی و سنتی كوشید و حتي از آنان خواست كه در این زمینه، تولیدات خلاقه و هنری خود را ارائه كنند. البته این خود مرهون آموزش دیدن از استادان و مربیان كارآزموده است. این آشنایی و آموختن ناخواسته زمینه ماندگاری، دوام و بقای سنت‌های ایرانی را ممكن می‌كند.

نكته: باید در آشنا شدن كودكان با نمایش‌های آئینی و سنتی كوشید و حتي از آنان خواست كه در این زمینه، تولیدات خلاقه و هنری خود را ارائه كنند. این آشنایی و آموختن، زمینه ماندگاری، دوام و بقای سنت‌های ایرانی را ممكن می‌سازد
نقالی یكی از راه‌های آموختن شیوه بیان درست و رساست كه در زمینه صراحت بیان و سخنوری نیز بر كودكان تاثیر مثبت می‌‌دارد. در بخش پاتوق كودكان جشنواره نمايش‌هاي آئيني و سنتي، برنامه‌ای اختصاص به نقالی كودكان پیدا كرده بود. در این برنامه نقل گرد آفرید (دانیال نوری مقدم از تهران)، نخستین رزم رستم و اسفندیار (كیانا حیدری از نظرآباد)، هفت‌خوان رستم (آرین شریعتی از تهران)، رستم و اسفندیار (شكیبا ابواخیریان از تهران)، رستم و اكوان دیو (سیاوش صالح‌پور از تهران) و رستم و اشكبوس (محمد مهدی میرزاعلی) اجرا شد. موفقيت اين برنامه نشان داد كه بهتر است در ترویج این هنر ملی و موثر به تمامی كودكان ایرانی از طریق ارائه برنامه‌های درسی در مدارس كوشید.

در پاتوق كودكان، برنامه خیمه شب‌بازی كودك نوشته و اجرای مونا سربندی در معرض دید عموم و بویژه كودكان قرار گرفت كه در آن مریم افراز بازي دهنده بود، همایون بهمنی در نقش مرشد و نوازنده ضرب ظاهر شد و نوازندگي كمانچه را دامون قاسمی به عهده داشت. همچنین مجالس شبیه‌خوانی كودك شامل مجلس «حربن‌یزید ریاحی» و «مجلس سلیمان نبی» با شبیه‌گردانی احمد عزیزی به صحنه آمد.

همچنین غرفه‌های شهرفرنگ (علی ابوالخیریان)، سفال (كاملیا نوحی)، نقاشی (الهام زمانی)، صورتگری (سمیرا انصاری‌خواه)، بازی‌های محلی (حامد زارعان)، عروسك‌های آئینی و محلی (اكرم اصغری)، طراحی و ساخت تن‌پوش (بنفشه بدیعی و سلما محسنی اردهال) و طراحی لباس (افسانه زمانی) برای رضایت خاطر كودكان و خانوده‌ها و آشنایی آنان با نمایش‌های سنتی برقرار شده بود.

بازی‌های نمایشی

در تمام شهرها و روستاهای ایران هنوز هم بازی‌ها و آئین‌های نمایشی، جلوه كاربردی خود را حفظ كرده‌اند. البته این سنت‌های نمایشی باید هر چه زودتر با كمك گرفتن از تكنولوژی موجود ثبت و ضبط شوند، چرا كه در دنیای سرعت و هجمه فرهنگی، هر آن احتمال از بین رفتن این سنت‌ها و جلوه‌های نمایشی وجود دارد.

باید فرهنگ شفاهی و نمایشی ما به بهترین نحو نگهداری شود چرا كه همین سنت‌ها در آینده حضور پررنگ خود را برای ثبات بخشیدن به انسان ایرانی اثبات خواهند كرد. مطمئنا برگزاری جشنواره هم برای پر كردن آمار و ارقام نیست و این خود بهانه‌ای است برای یادآوری این نكته اساسی كه باید هر چه بیشتر در ترویج و نگهداری این سنت‌ها اقدام موثر و ملی انجام شود. باید عزممان را جزم كنیم تا روسفید و سرافراز بیرون بیاییم.

با يك مرور سردستي بر آئين‌ها و نمايش‌هاي سنتي اجرا شده در جشنواره امسال، بايد تاكيد كرد با وجود رسانه‌هاي ديداري و شنيداري فراگير در اين زمانه، اين ميراث فرهنگي گهربار هنوز توانايي جذب مخاطب را دارد و چه بهتر است از قالب يك جشنواره دوسالانه بيرون آمده و مورد حمايت بيشتر قرار بگيرد.

رضا آشفته ‌/‌ جام‌جم