اگر تاكنون تابستان هرسال فرصتي بوده است تا سراغ سازمان ملي جوانان برويم و برنامه‌هاي داشته و نداشته اين سازمان را به عنوان تنها متولي اوقات فراغت در كشور به چالش بكشيم، امسال با انحلال اين سازمان، تابستان به نيمه مي‌رسد اما وزارت ورزش و جوانان كه قرار است متولي اوقات فراغت باشد،نيز در هياهوي مسائل سياسي گم شده است.
عباس كاظمي، جامعه شناس در جشنواره مشاركت شهروندي و خدمات شهري، براساس نتايج تحقيقي اعلام كرده كه 57 درصد مردم اوقات فراغت را در خانه‌ها سپري مي‌كنند و بقيه اين زمان را نيز در شهرمي‌گذرانند.تحقيقات ديگر نيز در سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه بيش از 7 ساعت اوقات فراغت مردم به تماشاي تلويزيون مي‌گذرد و از سوي ديگر در برخي شهرستان‌ها فقط 12 درصد خانواده‌ها براي اوقات تعطيلي خود برنامه‌ريزي مي‌كنند. همين پژوهش‌ها كه معمولا از سوي ادارات كل ارشاد شهرستان‌ها يا سازمان ملي جوانان در مراكز استان‌ها انجام شده نشان مي‌دهد كه اوقات فراغت والدين در لابه‌لاي مشكلات معيشتي و سهم بزرگسالان خانواده در اوقات فراغت چنان گم شده كه گويا آنان از اين برنامه‌ها هيچ سهمي ندارند.
از سوي ديگر برنامه‌هاي اوقات فراغت 13 ميليون دانش‌آموز و 5/3 ميليون دانشجو و به عبارت بهتر 50 ميليون جوان 11 تا 40 سال نيز كه معمولا كانون برنامه‌هاي سازمان‌هاي متولي است با انتقاداتي همراه است.
نورالله حيدري دستنايي، نماينده مجلس،در اين باره به فارس مي‌گويد: «درباره جوانان و اوقات فراغت به طور عام مشكلاتي وجود دارد، ولي چيزي كه مشكلات را مضاعف مي‌كند، تكثر و تعدد متوليان است،جداي از خانواده‌ها هر اداره و سازماني در حد مقدورات و سليقه خود براي اوقات فراغت جوانان برنامه‌ريزي انجام مي‌دهد و بعد فكر مي‌كند كه براي جوانان و اوقات فراغت آنها اقدامي انجام داده است در صورتي كه اين پراكنده كاري‌ها بيشتر به جوانان آسيب مي‌زند.»
وي با بيان اين‌كه وزارت ورزش و جوانان قصد دارد اقداماتي را درباره ورزش و پركردن اوقات فراغت جوانان انجام دهد، تصريح مي‌كند: «مشكل اين جاست كه با وجود داشتن متوليان زياد در زمينه پركردن اوقات فراغت متولي نداريم و دوم اين است كه برنامه مشخصي در اين زمينه وجود ندارد.» حيدري اضافه مي‌كند: «وزارت ورزش و جوانان مي‌خواهد متولي را مشخص كرده و متولي را پاسخگو كند بنابراين بايد در اسرع وقت وزارت ورزش و جوانان شكل بگيرد.»
اين نماينده مجلس تاكيد مي‌كند: «در حال حاضر شوراي عالي جوانان بايد به معناي حقيقي خود جلسات متعدد و هدفمندي را در زمينه برنامه‌ريزي براي اوقات فراغت جوانان برگزار كند و شعبه‌هاي استاني خود را فعال كرده و اعتبار را از دستگاه‌ها بخواهد تا بتواند برنامه مناسبي را براي آنها تنظيم كند.
او همچنين مي‌گويد: «شوراي عالي جوانان بايد براي جوانان همه طبقات جامعه كه والدين آنها براي دستگاه‌هاي دولتي كار نمي‌كنند، برنامه‌هايي را در زمينه اوقات فراغت آنها تدوين كند، بنابراين راه ضرب‌الاجل اين است كه اين شورا خود را بازيابد و تمام دستگاه‌هايي كه توانايي دارند، علاوه بر فرزندان پرسنل خود فرزندان ديگر اقشار را نيز جذب كنند و اوقات فراغت آنها را پر كنند.»
برنامه‌هاي دولتي، ارزان و بي‌كيفيت
هرچند وزارت آموزش و پرورش در آستانه تابستان خبر مي‌دهد كه با برپايي كانون‌ها و اردوها براي غني سازي اوقات فراغت دانش‌آموزان تلاش مي‌كند، اما گفت‌وگو با دانش‌آموزان نشان مي‌دهد كه گاه از كيفيت پايين اين برنامه‌ها بويژه در استان‌ها ناراضي‌اند.
فرهاد طهماسبي، جامعه‌شناس در اين خصوص گفت: در حال حاضر به‌رغم وجود متولي اوقات فراغت جوانان، از بين جمعيت دانش‌آموزي كشور تنها 10 درصد تحت پوشش برنامه‌هاي اوقات فراغت بوده و بقيه رها هستند.
سازمان دانش‌آموزي كشور از جمله متوليان اوقات فراغت در حوزه دانش‌آموزي است كه به نظر مي‌رسد توان اندكي براي پاسخ به نياز ظرفيت اوقات فراغت دانش‌آموزان كه حدود 6 ميليارد و 700 ميليون نفر ساعت است، دارد، چرا كه معمولا زير 50 درصد جمعيت دانش‌آموزان را اردوها و كانون‌هاي تابستاني پوشش مي‌دهد.
جواد آرين منش، نماينده مجلس در مورد برنامه‌هاي تابستاني اوقات فراغت معتقد است: «در بحث غني‌سازي، برنامه‌هاي غير مستقيم، متنوع و پرجاذبه و خارج از فضاي رسمي آموزش و پرورش مورد توجه قرار مي‌گيرد كه نهادها، مراكز فرهنگي و آموزشي يا كانون‌هاي فرهنگي مساجد و مردم در اين خصوص اقداماتي انجام مي‌دهند.» وي با اشاره به اين كه اگر فرصت‌هاي آزاد نوجوانان و جوانان را محاسبه كنيم، معادل عمر يك نسل مي‌شود، گفت: «100 روز وجود دارد كه در هر روز ۱۰ ساعت اگر براي هر ۱۳ ميليون دانش‌آموز و ۴ ميليون دانشجو محاسبه كنيم، عمر نسلي مي‌شود كه سرمايه عظيمي است.»
وي با بيان اين كه ۹۵ درصد بودجه آموزش و پرورش صرف پرداخت حقوق كاركنان مي‌شود، اضافه مي‌كند: «فقط ۵ درصد اعتبار به تمام فعاليت‌هاي پرورشي و اجتماعي آموزش و پرورش اختصاص مي‌يابد و بودجه اختصاص يافته به اوقات فراغت نسبت به نياز جامعه بسيار كمتر است.»
اين نماينده مجلس در پاسخ به رقم دقيق بودجه اوقات فراغت مي‌گويد: «بودجه‌ها ريز نمي‌شود تا بتوان گفت چند درصد بودجه آموزش و پرورش ويژه اوقات فراغت است.»
برنامه‌هاي غيردولتي، با كيفيت ولي گران
اما تابستان را اگر فصل اوقات فراغت آزاد بدانيم، ثبت نام در كلاس‌هاي آزاد ورزشي و آموزشي از دغدغه‌هاي والدين است. كلاس‌هايي كه شهريه‌هاي آن از 50 تا 450 هزار تومان براي سه ماه تابستان در نقاط مختلف شهري متغير است. برخي خانواده‌ها اذعان مي‌كنند كه با داشتن بيش از 2 فرزند توان تامين اين گونه شهريه‌ها را ندارند و به برنامه‌هاي كانون مساجد و يا مدارس بسنده مي‌كنند.
به هرحال گذشته از تلاش خانواده‌ها براي پركردن زمان فراغت نوجوانان و جوانان در اين روزها، هنوز كسي به اوقات فراغت كل اعضاي خانواده بها نمي‌دهد چرا كه غني‌سازي در اين حوزه بسيار پرهزينه است.
از سوي ديگر، بلاتكليفي وزارت ورزش وجوانان و انزواي خبري شورايعالي جوانان، امسال موضوع اوقات فراغت را به محاق برده است، وزارتي كه با طرحي از سوي نمايندگان مجلس از 8 دي سال گذشته در انتظار معرفي وزير است. وزارتي كه به عمر كمتر از دو دهه سازمان ملي جوانان پايان داد تا از هزينه‌هاي دولت بكاهد، در حالي كه با گذشت بيش از 6 ماه هنوز نه وزير آن راي اعتماد گرفته و نه مسووليتش در حوزه اوقات فراغت و جوانان مشخص شده است، شايد تا تابستاني ديگر!
كتايون مصري / گروه جامعه