تماشاگه زمان نخستین موزه ساعت در ایران در خرداد ماه 1378 افتتاح گردید. این مجموعه فرهنگی با به نمایش گذاردن ابزارهای زمانسنجی روایتگر تاریخ علم زمانسنجی است که قدمتی چهار هزار ساله دارد .

گذشت زمان از موضوعاتی بوده که در طول تاریخ همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته و از این رو بشر در جهت یافتن وسیله ای برای اندازه گیری زمان تلاش می کرده است. انسانهای اولیه احتمالاً با طلوع خورشید، پیدایش شب و ظهور ستارگان فعالیتهای خویش را تنظیم می کردند، اما رفته رفته برای سنجش زمان ابزارهایی نظیر ساعتهای آفتابی، آبی، شنی و سوختی، و با پیشرفت علم، انواع ساعتهای مکانیکی ساخته شد.

تماشاگه زمان مکانی است که بخشی از تلاشهای بشری در زمینه ساخت انواع ابزارهای سنجش زمان را به نمایش گذارده است. در بخش فضای باز این موزه ، ماکت انواع ساعتهای ابتدایی نظیر ساعتهای آفتابی، آبی، شنی، سوختی و آبی مکانیکی به چشم می خورد که بازدیدکنندگان می توانند از نزدیک با شکل و نحوه کارکرد ساعتهای بسیار قدیمی آشنا شوند. در داخل ساختمان موزه که از دو طبقه تشکیل شده، سیر تکامل انواع ساعتهای مکانیکی متعلق به قرن هفدهم تا بیستم میلادی در معرض نمایش قرار گرفته است، ساعتهایی نظیرساعت شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده که هر یک از آنها تلفیقی از هنر و صنعت ساعت سازی را به تصویر می کشد. گویی هنرهای مختلفی همچون مجسمه سازی، میناکاری، معرق و ... در چرخ دنده های زمان تجلی یافته اند.

در طبقه دوم موزه ساعتهای جیبی معمولی و ساعتهای جیبی سفارشی متعلق به شخصیتهای برجسته تاریخی و سیاسی، ساعتهای ویژه ای چون ساعت کارت زنی، شیفت نگهبانی، ساعت کشتی و همچنین ساعتهای مچی در انواع مختلف دستبندی و دو زمانه به چشم می خورد. در بخش تقویمها نیز با تقویمهای مختلف ایرانی، معرفی شخصیتهای برجسته در امر تقویم نویسی، ماکت قدیمی ترین سند تاریخدار ایرانی (کتیبه بیستون) رو به رو می شویم که از بخشهای جالب این موزه محسوب می شود و علاقه مندان خاص خود را دارد .

از دیگر بخشهای نمایشی موزه می توان به بخش نمایش انواع فسیلهای مربوط به دوران مختلف زمین شناسی و معرفی ساعتها و ساعت سازان معروف اشاره کرد.

این موزه با فراهم آوردن زمینه ای مناسب به موضوعاتی چون مفهوم زمان، دیدگاه اقوام و ملل مختلف و نگرش آنها نسبت به زمان و چگونگی تکامل صنعت ساعت و ساعت سازی پرداخته است. آنچه جذابیت این موزه را دو چندان کرده، بنای تماشاگه زمان است که از بناهای برجسته به لحاظ معماری و گچبری به شمار می رود که چشم هر بیننده ای را خیره می سازد و بی شک تحسین برانگیز است، گویی ما را به دیدن زیبایی نهفته در هنر و صنعت فرا می خواند.

تاریخ زمان و سنجش در تاریخ

این موزه با داشتن حدود ٢٠٠ ساعت قدیمی در ساختمانی دو طبقه به برسی مباحث: زمان در اساطیر ، ساعتهای آفتابی ، شنی ، سوختنی ، آبی ، آبی مکانیکی ،ساعتهای مکانیکی و گاه شماریها و تقویمها می پردازد٠ ساعتهای این موزه بیشتر در قرن ١٩ و به حالتهای کوکی (هفته کوک ، ماه کوک ،سال کوک )، کوکی با کلید، اتوماتیک و فنری و به صورتهای فقط ساعت ، نیم زن ( سر نیم ساعت زنگ می زند )، ربع زن ، زنگ زن ، دارای تقویم و منازل ماه (حرکت ماه را در تمامی روزهای ماه نشان میدهد) ، و شماطه دار ساخته شده است٠

در طبقه همکف ساعتهای دیوارکوب ، طاقچه ای و ایستاده ، تعداد اندکی ساعتهای سفری و یک ساعت ساچمه ای است که بیشتر از مارکهای کرنر ، ویکتورپایلارد ،ال مارشان ، بالتازار ، مورسترک،هتزینگر ، پل بور ، تیسوت ، نیفانی ، دنیرو و کاندو و از جنس برنز ساخته شده اند٠ در طبقه بالا ساعتهای جیبی (آویزی ، یک در ، سفری ،دودر و سه در ) مچی ، دستنبدی ، ساعت در فندک و ساعت انگشتری است که همگی از جنس طلا هستند٠

در میان این ساعتها که بیشتر از مارکهای یونیور سال ، زنیت ،مووادو ، پتک فیلیپ ، واشرون و کنستانتین ، کارتیه ، امگا ، مک کیب ، شوپارد، تیسوت ،لانژین ، پیازه ، ریکا ، بوم و مرسیه ، کروم ، هری وینستون و بولگاری است ساعتهایی دیده میشود که در نوع خود بسیار کم نظیر است٠ساعتهای سفری که برخی متعلق به شخصیتهای سیاسی دوره قاجار و پهلوی و برخی متعلق به شخصیتهای سیاسی کشورهای دیگر است٠ در اتاقی گاهشماریها ،تقویمهای کهنی همچون تقویم دائمی معروف به اصطرلاب ١٠٠ ساله (١٤٠٠-١٣٠١) چاپ بغداد ، تقویم ٩٥ ساله هجری قمری (١٢٣٦-١٣٦٨) چاپ بغداد ، تقویم تجاری سال ١٣١٣، تقویم رفومی سال ١٢٤٥ شمسی ، گاهنامه ١٣١١ ( اهدا شده از طرف سید جلال الدین تهران به ملک الشعرا) و سکه هایی که معرف گاهشماریهای مختلف است ، قرار دارد٠ دینار در زمان رضا پهلوی که معرف گاهشماری هجری شمسی بوده و دو سکه ی درهم در زمانهای یزدگرد ساسانی و عبدالملک بن مروان اموری که یکی معرف گاهشماری یزدگردی (پارسی قدیم ) و دیگری معرف گاهشماری هجری قمری است٠

برخی دانشمندان ساعت سازی ایران

همچنین نام برخی دانشمندان ساعت سازی ایران همچون ابوریحان بیرونی ، اکبردانا سرشت ، سید حسن تقی زاده ، احمد بیرشک ، ذیح الله بهروز و محمد محیط طباطبایی همراه با عکسهایی قاب شده از آنها بر دیوار همان اتاق قرار دارد٠اتاق پایانی این موزه مربوط به سنگهایی از دوره های مختلف زمین شناسی است که تغییرات زمان را به صورت میلیون سالی نشان میدهد٠ نمونه سنگهایی که از دوره های کامبرین ، اردویسین ، دونین ،کربنیفر، پرمین ،تریاس ،ژوراسیک ،کرتاسه ،پالئوژن و نئوژن به جا مانده است ٠

تماشاگه زمان در تهران، خیابان ولی عصر (عج)، خیابان سرلشگر فلاحی (زعفرانیه)، نبش چهارراه پرزین بغدادی واقع شده است. این مجموعه جالب و منحصر به فرد همه روزه از ساعت 9 صبح الی 16 بعد از ظهر (به غیر از جمعه و ایام سوگواری) مقدم بازدیدکنندگان، علاقه مندان و گروههای دانش آموزی را گرامی می دارد.