ایسنا/آذربایجان شرقی مردم استان آذربایجان شرقی، یلدا را با عنوان شب چله یا به قول بومیان، "چیلله گئجه‌سی می‌شناسند، شبی که در هر دو آیین باستانی ایرانیان و آذربایجان به شب زایش خورشید و پیروزی روشنایی بر ظلمات اشاره دارد و امروزه هر چند سنت‌های مختص این شب آئینی تحت تاثیر مدرنیته و ملزومات زندگی ماشینی و فناوری قرار گرفته، اما مروری بر این سنت‌ها خالی از لطف نیست.
به گفته تاریخ‌پژوهان، یلدا برگرفته از میترائیسم و به معنی زایش خورشید است و شب چله در آذربایجان نیز به "خوروز" معادل کلمه خروس و هم معنا با روشنایی بازمی‌گردد و سنت‌هایی مانند جمع شدن در خانه بزرگان خانواده و خوردن میوه‌های خشک و شیرینی‌های بومی آن منطقه، طولانی‌ترین شب سال را دل‌نشین‌تر می‌کرده است.
شبچره در شب چله
شبچره به میوه‌های خشکی اشاره دارد که در طول تابستان جمع‌آوری و خشک شده و در شب یلدا و در معیت بزرگان و دیگر اعضای خانواده در کنار هندوانه و انار شب چله تناول می‌شود. این دو میوه هم فلسفه مختص خود را داشته و به گفته متخصصان امر، وحدت در عین پراکندگی را نشان می‌دهند.
این دو میوه متحد در عین پراکندگی، نمودی از جمع شدن اعضای خانواده‌ای هستند که هر یک به دنبال تشکیل زندگی و سرنوشت خود رفته و در طولانی‌ترین شب سال، دوباره گرد هم آمده‌اند تا سوز پاییز و سرمای زمستان را با گرمی دل‌هایشان سر کنند.
شب چله، نویدبخش آغاز عزیزکرده‌ترین فصل برای کشاورزانی است که شش ماه رنج کار بر سر مزرعه و زمین کشاورزی را به جان خریده و حال به فصل استراحت رسیده‌اند.
خانه بزرگان فامیل در چنین شبی، میزبان میهمانانی بود که تا خود صبح گوش به شنیدن خاطرات، بذله‌گویی‌ها و شعرخوانی ریش سفیدان و پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها می‌سپردند. در آذربایجان شرقی، بایاتی‌خوانی که یک قالب شعری کوتاه و پرمفهوم است، به جای حافظ‌خوانی رواج دارد. این قالب شعری به صورت ادبیات شفاهی نسل به نسل به عنوانی میراثی از زندگی مردم کوچه و بازار به ارث رسیده و زبان به زبان گشته و نقل محافل شده است.
تحفه خانواده داماد برای عروس در شب چله
تازه عروس‌ها در شب چله، منتظر خوانچه (خونچا) بودند، تحفه‌ای از طرف خانواده داماد برای عروس با نوبرانه‌های پاییزی و زمستانی و لباس‌هایی اصیل و مرغوب برای سر کردن زمستان سرد بودند.
در کنار سنت‌ها و آئین‌های شب چله، خوراکی‌های رنگارنگ هم بخش مهمی از این شب را به خودشان اختصاص می‌دهند که پشمک یکی از محبوب‌ترین آن‌ها است؛ اما کریم میمنت‌نژاد، تبریز پژوه و مورخ، نظر جالبی در این خصوص دارد معتقد است؛ طبق مستندات تاریخی، این شیرینی، وارداتی و آمریکایی است و قبل از آن، شیرینی‌های مخصوص هر منطقه، حلاوت شب چله را دوچندان می‌کرده است.
در پایان امید است این شب اصیل و آیین سنتی با برنامه‌ریزی فرهنگی و اتخاذ تدابیر لازم، جایگزین مناسبی برای کریسمس و غربی‌زدایی فرهنگی بوده و رنگ و بوی ایرانی آن احیا و حفظ گردد.