استاد حوزه و دانشگاه گفت: پیامبر(ص) مبنای کفویت حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) را در روایتی به زیبایی فرمود: «لَوْ لَمْ يَخْلُقِ اَللَّهُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ لَمَا كَانَ لِفَاطِمَةَ كُفْوٌ؛ اگر خداوند على بن ابیطالب(ع) را نيافريده بود، هرگز براى فاطمه همسر شايسته‌ای پيدا نمى‌شد.»

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدرضا حسینی، دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه پیام نورپیوند آسمانی حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) از آموزه‌های زندگی لبریز است. رعایت «کفویت» یا همسان و هم‌تراز بودن زن و مرد، از مهم‌ترین آموزه‌های این پیوند سرشار از خیر و برکت است و نیز بدون شک، یکی از شروط مهم ازدواج زن و مرد، مسئله کفویت آنان است. مسئله‌ای که برای بقای نسل، دوام ازدواج و به‌طور کلی زندگی بهتر بسیار حائز اهمیت است.

از این‌رو با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا حسینی، دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه پیام نور و استاد سطح عالی حوزه علمیه قم به گفت‌وگو نشستیم و از دریای سراسر نور زندگی و ازدواج سرشار از خیر و برکت حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) آموختیم.  مشروح گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد:
ایکنا- «کفویت» به چه معناست؟

در فرهنگ لغت عربی برای کلمه «کفو» بیش از پانزده معنا برشمردند که تقریباً مترادف یکدیگر هستند؛ همتا، مانند، هم‌جنس، هم‌‌منزلت، هم‌زی، هم‌شأن، هم‌سنگ، هم‌عیار، هم‌صفت و همسر از جمله این معانی هستند، اما در اصطلاح دانشمندان علوم اخلاق برای معنای «کفو» بر این باورند، زن و مردی که براساس قوانین شرع اسلام دارای امور مشترکی مانند تحصیلات یا ویژگی هستند، هم‌کفو یکدیگر هستند.

کفو در ادبیات فارسی به‌معنای هم‌پا و هم‌عیار نداشتن است که فرد را منحصر به خویش می‌کند و در امر ازدواج اگر کسی هم‌کفو او شود، یعنی شبیه به اوست.
ایکنا- در قرآن کریم برای کلمه «کفو»، چه تفسیری وجود دارد؟

در قرآن کریم یک مرتبه کلمه «کفو» در آیه چهارم سوره اخلاص «وَ لَمْ يَكُنْ لُهُ كُفُواً اَحَدٌ» آمده است؛ در این آیه کلمه «کُفُوًا» به چهار صورت متفاوت قرائت شده است: قرائت اول، کاف و فاء با حرکت ضمه و همراه با همزه خوانده شود «کُفُوًا»، قرائت دوم، کاف با ضمه و فاء به‌صورت سکون و همراه با همزه خوانده شود «کُفْؤاً»، قرائت سوم کاف و فاء با حرکت ضمه و همراه با واوِ فتحه‌دار خواند شود «کُفُوَاً» و قرائت چهارم، کاف با ضمه و فاء به‌صورت ساکن و همراه با واو فتحه‌دار خوانده شود «کُفْوَاً» است، اما معنای این قرائات چندان تفاوتی ندارد و به معنای «و برای او هیچ‌گاه شبیه و مانندی نبوده است» است.

روایات متعددی از پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار(ع) درباره هم‎کفو بودن حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) مطرح شده است و بر این اساس هیچ‌کس شأنیت همسری برای حضرت زهرا(س) و نیز امام علی(ع) نداشتند، پرسش اینجاست چه شئونی از حضرت زهرا(س) امام علی(ع) مشترک هستند که هم‌کفو یکدیگر بودند؟
ایکنا- آیا در قرآن کریم به شأن و منزلت حضرت زهرا(س) اشاره شده است؟

برخی مفسران گفته‌اند، ۶۰ آیه در ۴۱ سوره در شأن و منزلت حضرت زهرا(س) نازل شده است و برخی مفسران بر این باورند، ۱۳۵ آیه در ۶۷ سوره درباره شأن حضرت(س) نازل شده است که بخشی از این آیات پیش از ازدواج و برخی پس از ازدواج نازل شده است؛ در این مجال به برخی از این آیات اشاره می‌کنیم:

اولین آیه، آیه تطهیر و مبنی بر «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» (سوره احزاب/ آیه ۳۳) است و ذیل آیه موافق اخبار شیعه و اهل سنت راجع به شخص پیغمبر(ص) و حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و حسنین(ع) است که آنان از پلیدی‌ها دور هستند.

سوره کوثر متبرک به حضرت زهرا(س) و به تعبیر بسیاری از مفسران قرآن کریم، از شئون حضرت زهرا(س) است در دوران پیامبر(ص)، کافران و جاهلان پیامبر(ص) را به‌خاطر نداشتن فرزند پسر، ابتر می‌خواندند و به‌همین خاطر خداوند در قرآن فرمود: «إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ»، دشمنانت خود بی‌تبار هستند زیرا «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ» (سوره کوثر/ آیات ۱ و ۳) ما به تو چشمه(کوثر) به نام فاطمه(س) دادیم و ۱۱ نفر از ستارگان آسمان ولایت از نسل تو هستند.

آیه مودت، آیه دیگری در شأن حضرت زهرا(س) است که در آیه ۲۳ سوره شوری آمده است: «ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» مقصود از مودت و نزدیکان پیامبر(ص)، فاطمه(س) نیز است.

خداوند در آیه دیگری فرمود: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا؛ و به پاس دوستى خدا بينوا و يتيم و اسير را خوراک مى‏‌دادند.» (سوره انسان/ آیه ۸)، ذیل آیه، یکی از کسانی که اسیران را خوراک می‌دادند، حضرت زهرا(س) بودند؛ همچنین در آیه مباهله مبنی بر «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ» مراد از نِسَاءَنَا، حضرت زهرا(س) است.
ایکنا- روایات متعددی درخصوص حضرت زهرا(س) وجود دارد، اما به چند مورد از روایاتی که شأن حقیقی ایشان را بیان می‌کند و به‌ویژه از زبان پیامبر(ص) است، اشاره کنید.

غیر از آیات، روایات متعددی درباره حضرت زهرا(س) مطرح شده است که مهم‌ترین آنان، منتسب به پیامبر گرامی اسلام است و در این مجال به چند مورد اشاره می‌کنیم.

معروف‌ترین روایت از پیامبر(ص) درباره حضرت فاطمه(س) خطاب به حضرت علی(ع) است که فرمود: «يَا عَلِيُّ إِنَ‌ فَاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّي‌ وَ هِيَ‌ نُورُ عَيْنِي وَ ثَمَرَةُ فُؤَادِي يَسُوؤُنِي مَا سَاءَهَا وَ يَسُرُّنِي مَا سَرَّهَا؛ به‌راستی فاطمه(س)، پاره تن من است و او نور چشم من است و او میوه دل من است؛ هر که فاطمه را آزرده کند مرا آزرده کرده است و هرچه فاطمه را خشنود کند مرا خشنود و مسرور کرده است.»(بحارالانوار، جلد ۴۳، صفحه ۲۴) که تعبیری بالاتر از این وجود ندارد.

در حدیث قدسی مشهوری در کتاب جنة‌العاصمة خطاب به پیامبر(ص) نقل شده است: «یا احمد لولاک لما خلقت الافلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما؛ ای احمد اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را خلق نمی‌کردم.» به بیان دیگر ظاهر این روایت خطاب به دو وجود مقدس حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) است.

همچنین پیامبر(ص) در حدیث دیگری خدمت به سلمان فرمود: «یا سلمان، مَنْ اَحَبَّ فاطمه ابنتی فهو فی الجنّة معی و من ابغضها فهو فی النار؛ ای سلمان، کسی که فاطمه دخترم را دوست بدارد، در بهشت با من است و هر کس با او دشمنی ورزد، در آتش دوزخ است.»(فرائد السمطین، ج ۲، ص ۶۸)

همچنین حضرت علی(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده‌اند که ایشان فرمود: «انَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَغضِبُ لِغَضِبِ فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها؛ خداوند عزوجل به خاطر خشم فاطمه، خشمگین و برای خشنودی و رضایت فاطمه راضی می‌شود.»(کنزالعمال، ج ۱۲، ص۱۱۱)

از امام صادق(ع) نقل است که در شأن حضرت فاطمه(س) فرمود: «فاطمةُ سيّدةُ نِساءِ العالَمينَ مِن الأوّلِينَ و الآخِرِينَ؛ فاطمه(س) سرور زنان جهانیان از اولین تا آخرین است.»(معانی‌الاخبار، ص ۱۰۷)؛ همچنین نقل است که پیامبر(ص) این‌گونه دخترشان را خطاب می‌کردند: «أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْكَ؛ ای فاطمه، تو از من هستی و من از تو هستم.»(عيون أخبار‌الرضا(ع)، جلد ۲، صفحه ۵۹)

از امام باقر(ع) نقل است که در شأن حضرت فاطمه(س) فرمود: «وَ لَقَدْ كانَتْ عَلَيْها السلام مَفْرُوضَةَ الطاعَةِ عَلى جَميع مَنْ خَلَقَ الله مِنَ الْجِنَّ وَالأنْسِ وَالطَّيْرِ وَالْوَحْشِ وَالأنبِياءِ وَالملائِكَةِ؛ اطاعت از او(حضرت فاطمه زهرا‌(س)) بر تمام مخلوقات خداوند از جن، انس، پرندگان، حيوانات وحشى، انبيا و فرشتگان واجب بوده است.»(فاطمة‌الزهرا، علامه امينى، صفحه ۴۳، چاپ تهران)
ایکنا- کدام یک از آیات و روایاتی که درشأن و منزلت امیرالمؤمنین(ع) نازل شده است، می‌تواند دلالتی بر هم‌کفو بودن ایشان با حضرت فاطمه زهرا(س) داشته باشد؟

از عبدالله ابن عباس که شاگرد تفسیر قرآن کریم امام علی(ع) بوده، نقل است که حدود ۳۰۰ آیه در شأن امام علی(ع) نازل شده است؛ عبدالله ابن عباس مورد قبول تمام عالمان شیعه و اهل سنت و شاگرد خاص حضرت بود.

آیات اکمال دین، تطهیر، مودت، مباهله، ولایت، انفاق و لیلة‌المبیت از جمله این آیات است که برخی از آنان با حضرت فاطمه(س) نیز مشترک هستند؛ همچنین احادیث متعددی نیز از پیامبر اسلام مانند حدیث غدیر درباره شأن و منزلت امام علی(ع) نازل شده است؛ حتی یک نفر از اهالی سنت با حدیث غدیر مخالفت نکردند و همگی بر دلالت آیه به امام علی(ع) اتفاق نظر دارند.

زیرا خداوند بر پیامبر(س) نازل شد و فرمود: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ؛ ای پیغمبر، آنچه از خدا بر تو نازل شد برسان که اگر نرسانی تبلیغ رسالت و ادای وظیفه نکرده‌ای، و خدا تو را از شر مردمان محفوظ خواهد داشت، خدا کافران را راهنمایی نخواهد کرد.»(سوره مائده/ آیه ۶۷)

نقل است که پیامبر(ص) پیش از قرائت حدیث غدیر و زمانی که به مسجدالحرام در مکه می‌رسد، حدیث ثقلین را قرائت می‌کند: «إنّی تارکٌ فیکُمُ الثَّقَلَین، ما إن تَمَسَّکتُم بهما لَن تَضلّوا: کتابَ اللّه وَ عترَتی أهلَ بَیتی، فَإنَّهُما لَن یفتَرقا حَتّی یردا عَلَی الحَوضَ؛ من در میان شما دو چیز گران‌بها به یادگار می‌گذارم. اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز گمراه نمی‌شوید: کتاب خدا و عترتم، یعنی دودمانم. این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»(بحار‌الأنوار، ج ۲۳، ص ۱۴۰، ح ۹۱) مراد از اهل بیت(ع)، حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) نیز هستند.

پیامبر(ص) در حدیث دیگری فرمود: «أنَا مَدینَهُ العِلمِ و عَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ؛ من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می‌خواهد، باید از دروازه درآید.»(شرح الأخبار، ج ۱، ص ۸۹) با موشکافی و تفسیر روایات متعدد نقل شده از پیامبر(ص) درباره حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) می‌توان به شباهت بیان ایشان درباره شأن و منزلت هر دو بزرگوار پی برد.

برای سخن گفتن از شأن و منزلت حضرت علی(ع) می‌توان به ماجرای قرائت سوره برائت توسط ایشان در مکه اشاره کرد. پس از نزول سوره برائت در سال نهم هجری، پیامبر اکرم(ص) ابتدا ابوبکر را مأمور ابلاغ آیات نخستین این سوره به مشرکان مکه کرد، اما جبرئیل بر پیامبر نازل شد و به وی گفت: «جز تو یا کسی که به منزله تو باشد نمی‌تواند این مأموریت را به انجام رساند.» از این‌رو، آن حضرت، علی بن ابیطالب(ع) را برای انجام این مأموریت مهم فراخواند و به او سپرد.
ایکنا- شبهاتی درخصوص چرایی ذکر نشدن نام حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) در قرآن کریم وجود دارد، پاسخ شما به این شبهات چیست؟

اولاً، نام حضرت فاطمه(س) و امام علی(ع) برای جلوگیری از تحریف توسط دشمنان، در قرآن کریم نیامده است زیرا دشمنی آنان با پیامبر(ص)، امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) آن‌چنان بسیار بود که بدون شک برای حذف نام این دو، قرآن را هم تحریف و دچار نقصان می‌کردند.

ثانیاً، ۱۲۴ هزار پیامبر داریم که اسم کمتر از ۳۰ نفر آنان در قرآن ذکر شده است.

ثالثاً، در قرآن از جزئیات برخی موضوعات مانند تعداد رکعت‌های نماز و چگونگی رکوع و سجود آن، چگونگی روزه گرفتن سخن نیامده است.
ایکنا- هم‌کفو بودن حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) بر چه مبنایی است؟

مبنای کفویت حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) را پیامبر(ص) در روایتی به زیبایی فرمود: «لَوْ لَمْ يَخْلُقِ اَللَّهُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ لَمَا كَانَ لِفَاطِمَةَ كُفْوٌ؛ اگر خداوند على بن ابیطالب(ع) را نيافريده بود، هرگز براى فاطمه همسر شايسته‌اى پيدا نمى‌شد.»(روضة‌الواعظین، جلد ۱، صفحه ۱۴۶)

همچنین از امام صادق(ع) نقل است که فرمود: «لَوْ لاَ أَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمْ يَكُنْ لِفَاطِمَةَ كُفْوٌ فِي وَجْهِ اَلْأَرْضِ آدَمُ فَمَنْ دُونَهُ؛ جبرئیل فرود آمد و گفت: ای محمد، خدای متعال فرموده: اگر علی را نیافریده بودم، روی زمین کفو و هم‌شأن برای دخترت فاطمه یافت نمی‌شد. نه فقط امروز که از زمان آدم تا انقراض عالم، فاطمه کفوی نداشته و نخواهد داشت.» (بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۹۲)

هر دو معصوم بودند و غیر معصوم نمی‌تواند با آنان ازدواج کند و حضرت علی(ع) مولود کعبه هستند، چه کسی شایسته‌تر از حضرت زهرا(س) برای ایشان بود.

در برخی از منابع متأخر درباره همسران امام علی(ع) چنین آمده است که نخستین همسر امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س) دختر گرامى پیامبر خدا(ص) بود و امام على(ع) تا زمانى که فاطمه زنده بودند، همسر دیگرى نگرفت.(امین عاملى، سیدمحسن، أعیان الشیعة، ج ۱، ص ۳۲۶، دارالتعارف‏، بیروت‏، ۱۴۰۳ق)

گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد