نصر: امروز روز تولد ستارخان سردار ملی  «۲۸ مهر ۱۲۴۵ -۲۵ آبان ۱۲۹۳ هجری شمسی» و یکی از فرماندهان ارشد مجاهدان انقلاب مشروطه است.

در این روزهای پاییزی در کتابخانه‌ام مشغول  مطالعه بودم و مروری بر مهمترین اتفاقات تاریخی ایران در ۲۸ مهر  را داشتم که سالروز تولد ستارخان از همه برجسته بود. فورا به دنبال سخنان پروفسور ناصر تکمیل همایون در درس تاریخ معاصر ایران دوره کارشناسی ارشد روزنامه نگاری که ۳۰سال پیش افتخار تلمذ از محضر ایشان را در تهران داشتم افتادم.
وی معتقد بود در تاریخ معاصر ایران بخش مهمی از آگاهی ملت و تحولات اجتماعی و فرهنگی آن مدیون تبریز و بزرگان و نام آوران آن است. مشروطه را می ستود و نقش تبریز و آذربایجان را در آن بی بدیل می دانست.
این استاد عزیزم که ۳ سال پیش در قزوین به رحمت ایزدی پیوست، با تحقیقات تاریخی خود تا ۹۲سالگی بخشی از زوایای پنهان تاریخ ایران را می شکافت و دوستداران تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران بزرگ را خوشه چین دانش و اندوخته های خود میکرد.
چهل سال تدریس در دانشگاه تهران و آشنایی با دوره های مختلف تاریخی و قبولی استاد مشاور یا استاد راهنمای صدها دانشجوی تحصیلات تکمیلی رشته های تاریخ، تکمیل همایون را به دانشنامه قابل وثوق و قابل استنادی در آورده که از هر در تاریخ گذشته و معاصر ایران سخن هایی در سینه داشت.
درباره ستارخان و باقرخان و مبارزات آنها در تبریز و تهران و تاختن به استبداد داخلی و خارجی و سد کردن راه ورود قشون دولتی شاه قاجار به تبریز و فتح تهران و برگرداندن پرچم مشروطه پس از دسیسه چینی های عمال خیانتکار روسی و اذناب داخلی که بگذریم که بررسی آنها مجال گسترده و تاریخدانانی آبدیده می خواهد نظرات تحقیقی استاد مان «تکمیل همایون» درباره ستارخان گواه زنده ای در بزرگی و نقش آن مبارز خوشنام در تغییر مسیر تاریخ ملتی است که سالها زیر سلطه استبداد داخلی و استعمار خارجی مانده‌اند.
وی درباره عظمت کار ستارخان  و باقرخان و دیگران فرزندان مبارز تبریز معتقد بودکه ملت ایران مدیون ستارخان و باقرخان  و فرزندان تبریز و یلان امیر خیزند.
چرا که دلاوری ستارخان و فرزندان پاک و شجاع تبریز، ایران را وارد یک دوره تاریخی جدیدی کرد و امضای فرمان مشروطیت را تثبیت و به استبداد صغیر پایان داد.
ستارخان با فتح تهران قدرت ولایات و آذربایجان را رخ سیاستمداران قاجار کشید آنها که ریشه در استر آباد داشتند و در کنار امور کشورداری مروج خرافه و جهل و نادانی و بازیچه‌ی قدرت های بزرگ زمان خود بودند.
نویسنده این سطور با دیگر زوایای زندگی و مبارزات ستار خان و باقرخان سر سخن ندارد ولی این سخن مستند و تحقیقی مدیر گروه وقت دانشگاه تهران، در تاریخ ملت ما طنین انداز است که کار ستارخان و همرزمان نظامی،مذهبی و روشنفکری تبریز به قدری بزرگ و قابل توجه است که آنها مسیر تاریخی ایران را تغییر دادند و ایران را وارد یک دوره تاریخی جدید کردند…
نسل جدید و بزرگان و بازیگران سیاسی معاصر ایران باید این اموزه ها را به دیده منت اویزه گوش کنند و در سالروز ولادت ستارخان  و  همینطور باقرخان و مبارزان و بزرگان مشروطه برنامه هایی را بصورت رسانه ای و آکادمیک تدارک ببینند تا فرزندان ایران، گذشته نه چندان دور تاریخ خود را بدانند و یاد مردان بزرگ خود را گرامی دارند و بی خود نیست که مجلس شورای ملی وقت به پاس این فداکاری‌ها و نقش آفرینی های شاهکارانه فرزندان آذربایجان، دو لوح نقره‌ای و طلا کوب را به ستارخان و باقرخان تقدیم کردند و نام ستارخان رشید را ملقب به سردار ملی و نام باقرخان آن قهرمان مبارز را ملقب به سالار ملی در تاریخ  ملت بزرگ ما ماندگار ساختند و هر ایرانی آزاده بر شرف و مردانگی این قهرمانان ملی درود می فرستد.
هدف مبارزه ستارخان و باقرخان و سایر روشنفکران سیاسی و مذهبی آذربایجان در دو جمله می توان خلاصه کرد. استقرار نظم و قانون آزادی ملت ایران و تصمیم در سرنوشت خود و رهایی از هرگونه وابستگی به دول خارجی رفاه و سرافرازی ملت...
یاد شان گرامی باد.

محمد فرج پور باسمنجی