امام جمعه موقت تهران ضمن توضیح درباره عبارت «فوز المعاد» در دعای مکارم الاخلاق، به تفاوت سه مرتبه فوز در روز قیامت اشاره کرد.

به گزارش ایکنا، جلسه شرح صحیفه سجادیه با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج علی‌اکبری؛ رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، طبق روال هر هفته، شامگاه دوشنبه ۹ بهمن در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

«اللهم صل علی محمد و اله و متعنی بالاقتصاد، و اجعلنی من اهل السداد، و من ادله الرشاد، و من صالح العباد، و ارزقنی فوز المعاد، و سلامة المرصاد»

بحث ما به این قطعه نورانی از دعای شریف مکارم الاخلاق رسید. درباره «فوز المعاد» مطالبی عرض کردیم. جمع‌بندی بحث این است که اگر به توفیق الهی، بنده در ایمان به نقطه‌ای برسد که به فضل پروردگار، ایمان به خدای متعال در قلب او مستقر شود و این ایمان در جلوه عمل صالح در زندگی او متجلی شود که جمع این دو با هم اسمش تقوا است، یعنی انسان از یک تقوای عمیق بهره‌مند شود. تقوای عمیق یعنی قلبش آراسته به تقوا باشد، محیط اخلاقی‌اش به همین ترتیب، محیط عملش هم همینطور. در یک کلمه اگر بخواهد خلاصه شود «اطاعت» است یعنی انسان در برابر پروردگار خدای متعال حالش حال تسلیم است و هر چه خدا امر کند این فرد پای آن فرمان هست و حاضر است. اگر کسی به این ویژگی‌ها آراسته شد معنایش این است مقدمات رسیدن به مقام شامخ فائزین برای او فراهم شده است و جزء فائزین و رستگاران قرار می‌گیرد.

 
مقام فوز در انتظار مجاهدین راه حق

یکی دو جلوه خاص فوز هم در قرآن کریم آمده است. یک، قتال فی سبیل الله یعنی وارد شدن در مقام مجاهدین در راه خدای متعال. آیه می‌فرماید رابطه انسان مومن با خدای متعال به نقطه‌ای می‌رسد که خدای متعال مشتری او می‌شود: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛ خداوند جان و مال مؤمنان را در ازاء بهشت از آنان خريده است، همان كسانى كه در راه خدا كارزار مى‏‌كنند و مى‏‌كشند و كشته مى‏‌شوند، اين وعده به راستى و درستى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست، و كيست از خداوند وفادارتر به پيمانش؟ پس به داد و ستدى كه به آن دست زده‌‏ايد، شادمان باشيد، و اين همان رستگارى بزرگ است».

این بحث تکمله‌ای هم دارد و آن عبارت است از اینکه در قرآن سه مرتبه برای فائزین معلوم می‌شود مرتبه اول عبارت است از فوز مبین، مرتبه دوم فوز کبیر، مرتبه سوم فوز عظیم. در سوره انعام این تعبیر هست: «مَنْ يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ؛ هر کس در آن روز از عذاب برهد همانا به رحمت خدا نائل گردیده است، و این فیروزی و سعادتی آشکار است». فوز مبین این است که کسی روز قیامت از عذاب در امان بماند یعنی انسان به لحاظ سلامت شخصیتی به گونه‌ای زیسته باشد که از عذاب در سلامت باشد. خود این خیلی مسئله مهمی است و چیز آسانی نیست که انسان به مقام امن برسد.

امام خمینی(ره) جایی می‌فرمایند اگر کسی موفق شد نام سلام پروردگار متعال را در شخصیت خودش محقق کند، یعنی افکارش سالم باشد، اخلاقش سالم باشد، اعمالش سالم باشد، معاشرت‌هایش سالم باشد، معاملاتش سالم باشد، اگر در همه این محیط‌ها نام سلام در وجود انسان مومن بدرخشد و او به مقام سلام رسیده باشد، از معرکه قیامت به سلامت خواهد گذاشت. پس خیال نکنید نجات از عذاب جهنم امر ساده‌ای است. به همین جهت خود این مسئله فوز مبین است.

در مرحله بعد که انسان وارد بهشت می‌شود مقام فوز کبیر است: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ؛ كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏ اند براى آنان باغ‌هايى است كه از زير [درختان] آن جوی‌ها روان است اين است [همان] رستگارى بزرگ». وقتی انسان متناسب با ایمان و عمل صالحش به بهشت وارد می‌شود، در آنجا بوستان‌هایی است که نهر آب از آنجا جاری است. جالب است در عمده آیات مربوط به بهشت این دو مطلب ذکر شده است؛ یکی درخت و دوم نهر آب ولی اینکه چه درخت و چه نهری در آنجا وجود دارد برای ما قابل فهم نیست. این مرحله فوز کبیر نامیده می‌شود یعنی سعادت بزرگ.

 
مقام رضوان، فوز عظیم است

از این بالاتر فوز عظیم است که یکی از آیات آن را برای شما خواندم. آیه ۷۲ سوره توبه می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛ خدا به مردان و زنان با ایمان بهشت‌هایی را وعده داده که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است؟ در آن جاودانه‌اند، و نیز سراهای پاکیزه‌ای را در بهشت‌های ابدی [وعده فرموده] و هم چنین خشنودی و رضایتی از سوی خدا [که از همه آن نعمت‌ها] بزرگ‌تر است؛ این همان کامیابی بزرگ است».

وقتی این افراد به بهشت رسیدند اتفاقی که می‌افتد این است؛ پیک اختصاصی حضرت حق به آنها سلام می‌کند و همان بهشت آنها می‌شود. باز بهشتیان در آن جا درجاتی دارند و برخی هستند که دریافتشان باواسطه نیست و کسانی که به مقام رضوان رسیدند و خدا از آنها راضی شده است باغ و بوستان و مساکن طیبه و حور و همه چیزهایی که آنجا فراهم شده است و برای ما قابل تصور نیست، فراموش می‌کنند یعنی حلاوتی در رضایت حق هست که وقتی کسی به این مقام رضایت می‌رسد به فوز عظیم رسیده است.