انسان‏ ها در طی قرون و اعصار، همواره تجربه و معلوماتْ کسب نموده و آن را در اختیار نسل‏های بعدی قرار داده‏اند و همیشه رو به پیشرفت گام نهاده و در این راه، هیچ‏گاه از حرکت باز نایستاده‏ اند.

آگاهی از این تجارب و معلومات، منوط به استفاده از ابزارها و شیوه‏هایی است که ما را در استفاده بهینه و مؤثر از علم و تکنولوژی یاری می‏بخشد. یکی از این شیوه‏ها ، فنون و اصول و روش‏های مطالعه است.

امروزه مطالعه ، یکی از مهم‏ترین روش‏های افزایش معلومات است که اگر به طور صحیح انجام شود ، می‏توان از طریق آن ، در مدّت زمان کوتاه ، اطّلاعات بسیاری کسب نمود.
 
دانش ‏آموزان و دانشجویان عزیز می‏دانند که علم ، گسترش بسیاری یافته و روز به روز بر دامنه آن افزوده می‏گردد و از سویی دیگر ، مشغله‏ های دنیای مادّی، همواره فرصت‏ های مطالعه را کمتر می‏ کند. بنا بر این ، با آموختن «روش‏های علمی مطالعه» می‏ توان در مدّت اندکی ، اطلاعات وسیعی به‏ دست آورد.
تعریف «مطالعه»
مطالعه از باب مفاعله ، به معنای «خواندن نوشته» است و در دو زبان عربی و فارسی ، بر نوعی از خواندن اطلاق می‏شود که بی‏صدا باشد. در جای دیگر درباره معنای اصطلاحی «مطالعه» آمده است که : «مطالعه ، نگریستن دقیق به هر چیزی است برای واقف شدن به آن و تأمل و تفکر و اندیشه در آن».1
اهمیت به کارگیری هنر مطالعه
یک دانشجو که دوره تحصیلات دانشگاهی را شروع می‏کند در سال‏های دبستان تا دبیرستان، بیش از 22000 ساعت وقت ، صرف خواندن کرده است.2 این زمان را می‏توان با به کارگیری مهارت‏های پویای مطالعه تا حد قابل ملاحظه‏ ای کاهش داد.

پروفسور آرتورگیتز ، دانشمند و متخصص یادگیری و مطالعه ، در تحقیقات خود ثابت کرده است اگر 20% وقت خود را به خواندن و 80% بقیه را به یادآوری اختصاص بدهیم ، این کار در یادگیری ، دو برابر مؤثرتر از آن است که تمام وقت خود را صرف خواندن نماییم.3 فرایند درس خواندن ، شامل : نوشتن ، فکرکردن و یادآوری است و توفیق در این امر ، منوط به رعایت آداب و شرایط مخصوص مطالعه است.
عوامل موفّقیت در فراگیری
لازمه توفیق در فراگرفتن دروس مدرسه و دانشگاه ، سه عامل است:
1.شایستگی (هوش و استعداد تحصیلی).
2.علاقه،
3.شیوه‏های مطالعه ماهرانه.4

شایستگی یا هوش و استعداد تحصیلی ، عاملی است که بسیاری تصور می‏کنند اگر فقط از این نعمت برخوردار باشند ، موفق هستند ، اما در واقع ، چنین نیست؛ زیرا در بین دانش‏آموزان و دانشجویان ، افرادی هستند که به رغم داشتن هوش سرشار ، از موفقیت چندانی برخوردار نیستند. عامل علاقه به تحصیل ، اهمیت فراوان دارد و موفقیت ، مستقیما مربوط به آن است.

همین عامل است که محصّل را به سمت هدفش سوق می‏دهد ، بویژه در لحظه‏هایی که پیشرفت با مشکل مواجه می‏شود. علاقه وقتی به وجود می‏آید که شخص ، هدف معیّنی دارد و با اصرار و پافشاری برای وصول به آن هدف می‏کوشد.

عامل سوم ، «شیوه‏های ماهرانه مطالعه» است. این عامل ، یکی از مهم‏ترین عوامل موفقیت و منظور اصلی از نگارش این مقاله است. دانش‏آموز و دانشجو ، با آگاهی از این هنر و مهارت می‏تواند موجبات پیشرفت و توفیق بیشتر در تحصیل را برای خود فراهم سازد.5
شیوه‏ های مطالعه
الف) ایجاد انگیزه
یکی از مهم‏ترین عواملی که به یادگیری مطالب کمک می‏کند و یادگیری را آسان و سریع می‏سازد ، انگیزه است. انگیزه به حالت‏های درونی اُرگانیسم که موجب هدایت رفتاری به سوی نوعی هدف می‏شود ، اشاره می‏ کند.6

در واقع ، انگیزه ، از مهم‏ترین عواملی است که پیشرفت فرد را تأمین می‏کند. انگیزه درجات مختلفی دارد و در سنین مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال برای یک دانش‏آموز ابتدایی، تشویق ساده و قول خرید یک کتاب و مانند آن و برای یک دانش‏آموز دبیرستان، صبحت از آینده ، داشتن شغل مناسب و زندگی شرافتمندانه و راحت ، ایجاد انگیزه می‏ کند.
انگیزه بر دو نوع است : انگیزه درونی و انگیزه بیرونی.
انگیزه درونی، مولود عوامل درونی است؛ از جمله : باورها ، آرزوها ، اهداف و غیره. انگیزه‏های بیرونی، مولود عوامل بیرونی است؛ از جمله : پدر و مادر ، معلّم ، دوستان ، هم‏کلاسی‏ها و حتی بعضی از درس‏ها و کتاب‏ ها.
در ذیل ، فنونی معرفی شده است که هر دانش‏آموز یا دانشجویی می‏تواند با به کار بستن آنها ، تا حد زیادی در خود ایجاد انگیزه کند و بین خود و دروس ، ارتباط مثبتی ایجاد نماید.
فنون ایجاد انگیزه
1. هدف هر درس یا کتاب را در آغاز مطالعه، دقیقا بدانید.
2.مطالب کتاب را از ساده به دشوار یاد بگیرید.

3.از رقابت و چشم و هم‏چشمی پرهیز نمایید.
4.برای یادگیری مطالب کتاب ، از چند روش استفاده کنید (به عنوان مثال : مباحثه کردن ، تمرین و تکرار و ...).

5.تا آن جا که ممکن است ، فصل‏های یک درس را با یکدیگر و درس‏های دیگر را با هم مربوط سازید.
6.مطالب آموخته شده را تا حدّ ممکن در موقعیت‏های روزمرّه خود به کار ببرید و از این مطالب ، مثال بسازید.

7.هیچ‏گاه از نام درس نهراسید.
ب) تنظیم برنامه
برای مطالعه ، برنامه‏ای «مشخّص» و در عین حال به حدّ کفایت «انعطاف‏پذیر» (چنان که در عمل قابل اجرا باشد) لازم است؛ زیرا داشتن «برنامه مشخص مطالعه» نیروی تمرکز حواس را زیاد می‏کند. اگر دانش‏آموز و دانشجو بداند که چرا این کتاب را مطالعه می‏کند؟

و مدت زمان لازم برای مطالعه و یادگیری این کتاب چه مقدار است؟ مطالب پیچیده کتاب کدام قسمت است؟

و زمان یادگیری مناسب این درس چه موقع است؟

موفق‏تر خواهد بود تا این که بدون دانستن پاسخ این سؤالات، مطالعه را آغاز کند؛ زیرا پاسخ به این سؤالات، تأمین تمرکز حواس را فراهم می‏سازد و کوشش فراوان برای تأمین این تمرکز را به حداقل می‏رساند. با تنظیم برنامه مشخص مطالعه و اجرای دقیق آن از ابتدای سال تحصیلی ، دانش‏آموز می‏تواند از خطر انباشتن مغز در آخرین دقایق پیش از امتحان اجتناب کند.
در تنظیم برنامه باید به نکات ذیل توجه داشت:
1. برنامه باید قابل انعطاف باشد.
2.برای مطالعه هر درس، وقت کافی منظور کنید.

3.برنامه را متناسب با روحیه شخصی خود تنظیم کنید.
4.مرور هفتگی درس‏ها را در برنامه بگنجانید.

5.وقت مطالعه هر درس ، حتی الامکان، نزدیک‏تر به ساعات آن درس تعیین شود.
6.هر جلسه مطالعه را به چند قسمت تقسیم کنید.7
ج) رفع مزاحم‏ها یا منحرف کننده ‏های حواس
شاید برایتان بارها اتّفاق افتاده باشد که هنگام مطالعه ، صدای تلویزیون یا رادیو یا حضور یک میهمان و ... توجّه شما را به خود جلب کرده و وقتی به خود می‏آیید ، متوجّه می‏شوید که مدّت زیادی از وقت خود را تلف کرده‏اید و از زمان مطالعه هم چیزی باقی نمانده است.

به این عوامل که باعث انصراف شما از مطالعه می‏شوند، منحرف کننده‏های حواس می‏گویند. از میان منحرف کننده‏های بیرونی ، بعضی قابل کنترل هستند (مثل صدای تلویزیون) و بعضی دیگر قابل کنترل نیستند (مثل سر و صدای ماشین‏ها در خیابان و فکر کردن).

مثلاً هنگام مطالعه کتاب تاریخ ، شخصیت نادرشاه ، توجه دانش‏آموز را به خود جلب می‏کند ، تا آن جا که با او در جنگ‏ها شرکت می‏کند و به گونه‏ای از مطالعه دور می‏شود. بعد از گذشت مدّت طولانی، متوجّه می‏ شود که هنوز یک صفحه بیشتر نخوانده ، بلکه با نادرشاه به تصرّف شهرهای هندوستان مشغول بوده است.

برای رهایی از این مشکل، در مواقعی که منحرف کننده‏ ها بیرونی هستند ، باید مواردی را که قابل کنترل‏اند ، از اطراف خود دور کنید ، و برای رهایی از منحرف کننده‏ های درونی ، باید فواصل زمانی تمرکز روی درس مورد مطالعه را کوتاه کنید یا بعد از خواندن هر صفحه ، یادداشت برداری نمایید.
 
د) زمان مطالعه
یکی از عاقلانه‏ترین و در عین حال ، مشکل‏ترین قوانین مطالعه ، داشتن برنامه منظّم و به کار گرفتن آن است. مشکل بودن این کار ، از این نظر است که علاوه بر وسوسه‏ ها و مزاحمت‏های گوناگون ، اغلب ، وقفه ‏ها و فاصله ‏های ناخواسته ایجاد می‏ گردد.

با وجود این ، اگر به مطالعه و تحصیل علاقه دارید ، برنامه ‏ای را طرح کنید و طرح خود را به مرحله اجرا درآورید. بهترین زمان مطالعه ، بستگی به موقعیت و عادات فردی افراد دارد بعضی ‏ها عادت دارند تا نیم ه‏های شب بیدار بمانند ، بعضی‏ها صبح زود درس می‏خوانند و ... افراد باید خودشان نبض خود را در اختیار بگیرند و وقت مطالعه را برای خود تعیین کنند.

امّا به طور کلّی می‏توان گفت که دروس حفظ کردنی را صبح زود یا آخر شب (به شرط خسته نبودن) بهتر می شود فراگرفت؛ اما در هر حال ، هیچ زمانی برای مطالعه و فراگیری نامناسب نیست.
درباره وقت مطالعه ، به توصیه ‏های زیر دقت کنید:
1.واقعگرا باشید (ساعتی را که برای تمدّد اعصاب لازم دارید ، در برنامه خود بگنجانید).
2.برای درس‏هایی که به صورت گزارش و سخنرانی توسط استاد در کلاس ایراد می‏گردد ، بلافاصله بعد از پایان درس ، فرصتی برای مطالعه در نظر بگیرید.

3.برای جلوگیری از انباشته شدن ساعات مطالعه ضروری ، آن را در طول روز پخش کنید.
4.برای هر ساعت درس ، تقریبا دو ساعت مطالعه و تمرین در نظر بگیرید.

5.بالاتر از همه ، وقت را غنیمت بشمارید و از آن ، کمال استفاده را ببرید.8
ه) محیط مناسب برای مطالعه
ایجاد محیطی که برای مطالعه شخص شما مناسب باشد ، اهمیت بسیار دارد. عناصر تشکیل دهنده یک محیط کاملاً مناسب برای مطالعه ، برای همه کس یکسان نیست.
هر کس باید خود ، آنها را کشف و تعیین کند؛ ولی بر روی هم ، گروه زیادی از دانشجویان موفق ، رعایت توصیه‏ های زیر را برای مطالعه ، ثمربخش و بسیار مفید تشخیص داده ‏اند:
1.اتاقی یا جای مناسبی ، مختصّ مطالعه خود ، تعیین کنید. جایی را انتخاب کنید که هر روز ، و در صورت امکان در ساعت‏های معیّنی از روز در اختیار شما باشد.

2.مکان مطالعه شما به گونه‏ای باشد که در آن ، صدای عبور و مرور و سایر عوامل پَرت شدن حواس ، در حداقل باشد.

3.جریان هوای تازه را در محلّ مطالعه‏تان تأمین نمایید. تمرکز حواس ، نیازمند حدّاکثر کارآیی و کفایت جسمی و روحی است. اتاقی که اکسیژن به اندازه کافی ندارد ، استعداد و کفایت جسمی ـ روحی را کاهش می‏دهد ، و وقتی شرایط مناسب جسمی ـ روحی فراهم نباشد ، تمرکز حواس به وجود نمی‏آید. بنا بر این ، جریان هوای تازه را در اتاق ، تأمین نمایید.

4.درجه حرارت مکان مطالعه را ملایم نگه دارید.

5.برای اتاق مطالعه ، نور مناسب درنظر بگیرید. در شرایط معمولی و عملی ، نوری معادل بیست و پنج تا سی شمع (وات) برای میز مطالعه لازم است. علاوه بر نوری که مخصوص میز مطالعه است ، همه فضای اتاق باید به حدّ کافی روشن باشد. نور کافی ، مانع ایجاد تضاد نوری میان دو قسمت از فضای اتاق می‏شود. تباین یا همان تضادّ نوری میان میز و اتاق ، موجب کشیدگی و خیرگی چشم می‏شود و خیرگی ، سبب خستگی سریع چشم است.9

در این جا ویژگی‏ های میز مطالعه مناسب ، آمده است:
1.میزی را انتخاب کنید که بتوانید پشت آن ، راحت بنشینید.

2.میزی را انتخاب کنید که سطح آن به حدّ کافی بزرگ و جادار باشد.
3.روی میز مطالعه نباید براق باشد.

4.میز مطالعه را در جایی دور از عوامل پَرت شدن حواس بگذارید.
5.اشیایی را که موجب پَرت شدن حواس‏اند ، از روی میز بردارید.

6.میز تحریری را انتخاب کنید که جای بایگانی به اندازه لازم داشته باشد.
و) نکات مهم در شروع مطالعه
1.بررسی کلّی فصل مورد نظر
خیلی سریع، تمام فصل را به طور اجمالی بررسی کنید و مطالب این فصل را با عنوان کتاب ، ربط دهید. در این مرحله ، هدف این است که موارد مهم و نحوه ارایه آنها را تشخیص دهیم ، نه این که آنها را بخوانیم.

تمام تیترهای درشت را بررسی کنید و هر کدام را به صورت سؤال درآورید تا بعدا به آنها پاسخ دهید. مطالب زیر هر سرفصل ، عناوین فرعی و همچنین مطالب و نکات اصلی و مهم را بررسی کنید. به رسانه‏های بصری (مانند : نقشه‏ ها ، نمودارها ، منحنی‏ ها ، جدول ها و عکس‏ ها) نگاه کنید. این ، به ما کمک می‏ کند تا نکته‏ ها و مطالب اصلی را سریع‏تر درک نماییم.
2.بفهمید؛ از بر نکنید!
فصل یا بخش مورد نظر برای مطالعه را با حدّاکثر سرعتی که می‏توانید نکات و مفاهیم آن را بفهمید ، مطالعه کنید. پس از هر صفحه یا هر مطلب اصلی ، به یادداشت‏ های خود مراجعه کنید و جزئیات کمکی را به آن اضافه کنید.

بیشتر از یک صفحه را بدون این که چیزی بنویسید و ثبت کنید ، نخوانید. این ، یک اصل مهم در درک و به خاطر سپردن کتاب‏های درسی است. به طور مداوم با خلاصه کردن متن در یادداشت‏ های خود به زبان خودتان ، نسبت به مطالب ، واکنش نشان دهید. روش‏های قدیمی درس‏خواندن ، عبارت بودند از : خواندن و فراموش کردن! این عادت جدید ، یعنی خواندن و عکس‏العمل نشان دادن را در خود ایجاد کنید. به زودی خواهید دید که کسل کننده‏ترین کتاب‏ها نیز برای شما جالب خواهند شد.

عادت خط کشیدن با مداد ، زیر نکاتِ به ظاهر مهم را کاهش دهید. از ماژیک ، خودکار و یا وسایل مشابه جهت علامت‏گذاری و خط‏کشی استفاده نکنید. در پیش گرفتن چنین روشی در آغاز مطالعه و درس خواندن ، ابتدایی و ناپخته است؛ چون تا تمام فصل را نخوانید ، در موقعیتی نیستید که بتوانید در مورد این که کدام نکات مهم‏تر هستند ، قضاوت کنید.

این کار ، یادگیری را به تعویق می‏اندازد. با این روش ، به جای فهمیدن مطلب ، صرفا آن را رنگ‏آمیزی می‏کنید. به جای این کار ، از یک مداد استفاده کنید و مطالب مهم را علامت‏گذاری کنید که بعدا در زمان مرور مطالب ، بتوانید آنها را ارزیابی کنید و علامت‏ها را در جای خود باقی بگذارید و یا پاک کنید.
 
3.توصیه‏ هایی درباره مرور متن
به هنگام مرور ، تمام فصل را مجددا سریع بخوانید تا حافظه شما تازه شود. به سؤالات فصل ، پاسخ دهید. ارتباط‏های موجود بین مفاهیم و نکات را مشاهده کنید ، آنها را بفهمید و یادداشت‏های خود را تکمیل کنید.
 
سؤالات زیر به شما کمک می‏کنند تا بتوانید کتاب‏های درسی (و سایر مطالب غیر داستانی) را ارزیابی کنید :
* آیا هدف نویسنده را به وضوح می‏فهمید؟ در غیر این‏صورت ، پیشگفتار و مقدمه را بررسی کنید.

* آیا می‏تواید تشخیص دهید که نویسنده ، مطالب خود را چگونه ارائه کرده است؟ نکات اصلی کدام‏ اند؟
 
نکات فرعی کدام‏اند؟ برای پاسخ گفتن به این سؤالات ، فهرست مندرجات را بررسی کنید.10
* این مؤلف را در مقایسه با مؤلف دیگر ، چگونه ارزیابی می‏کنید؟ آیا کتاب ، جدید است؟ چه چیزهای دیگری خوانده‏اید که این کتاب را تأیید می‏کنند یا با آن تناقض دارند؟ چگونه و در چه مواردی؟

* آیا اکنون می‏توانید مطالب کتاب را به یادداشت‏های کلاس ، ارتباط دهید؟
4.تمرکز حواس
منظور از تمرکز حواس به هنگام خواندن و مطالعه ، توجه کامل به مطلب و موضوع مورد نظر است. وقتی که علاقه وجود داشته باشد ، آنچه مطالعه می‏کنیم ، آسان‏تر جلوه می‏ کند؛ ولی در مواردی که علاقه‏ ای خاص یا انگیزه‏ای برای خواندن موجود نباشد و یا زور و اجباری در کار باشد ، تمرکز حواس ، مشکل می‏ شود. در مدارس ، میزان توجه شاگردان به درس‏های مختلف ، متفاوت است.

اگر شما از درس خاصّی خوشتان نمی‏آید ، با توجه به این که مجبور به خواندن و امتحان دادن آن درس هستید ، باید آن را خوب بخوانید و یاد بگیرید. هر درسی از ارزش خاصّی برخوردار است و

اگر توجه کنید ، مشاهده خواهید کرد که بعضی از همکلاس‏های شما ، درس‏هایی را که شما بی‏ارزش و سخت می‏دانید ، با نمرات عالی می‏گذرانند و آن درس‏ها را درس‏هایی بسیار آسان می‏شناسند.11

چگونه می ‏توان علاقه خود را به این گونه درس‏ها زیاد کرد؟
 
اوّل:
فکر کنید تا چه اندازه این درس برای بالا بردن معلومات عمومی افراد ، اهمیت دارد. هرچه دامنه معلومات خود را در مباحث گوناگون علمی وسعت دهید ، درک جهان برایتان آسان‏تر بوده و معیاری برای میزان تحصیل کردن و روشن‏فکری شما خواهد بود.

دوم :
فکر کنید چگونه هر درسی با سایر دروس و با زمان‏ها ، مکان ‏ها ، مشکلات و هدف‏های دیگر ، در ارتباط است.

سوم :
علاقه ، بستگی به درک دارد. وقتی شروع به خواندن درس جدید می‏نمایید ، سعی کنید فهم و درک خود را در آن درس ، بالا ببرید تا علاقه شما نسبت به آن درس ، بیشتر شود.

بنابر این : 1 . در ابتدای هر درس، هرگز این فکر را نکنید که این درس ، خسته کننده و مشکل است؛ 2 . هرگز از درس ، عقب نیفتید؛ 3 . نکات مبهم را سؤال کنید.

ز) فرایند یادگیری مرحله‏ای (گام به گام)
 
روش درس خواندنی که تا این جا ذکر شد (گام به گام) ، برای درک مطلب ، ابزاری بی‏نهایت مفید است. به طور اساسی ، این روش ، شامل پرداختن به مطلب ، طی چند مرحله و یادداشت‏برداری پس از هر مرحله است.

مراحل این روش، عبارت‏ اند از:
1.یک ارزیابی سریع بر روی تمام مطالب انجام دهید تا از ساختار ، پیچیدگی و سازمان آن ، آگاه شوید.

2.با این آمادگی ، مطلب را کمی آهسته‏تر از مرحله قبل ، بازبینی نمایید. به سر فصل‏ها ، خلاصه‏ ها ، عنوان‏ های فرعی ، تصاویر ، نمودارها ، و ... توجه کنید و نکات اصلی را به یادداشت‏ هایتان اضافه نمایید.


3.مطلب را فصل به فصل ببینید و نکاتش را بفهمید و بخوانید. پس از هر صفحه ، خواندن را متوقف کنید و جزئیّات را به نکات و مطالب اصلی اضافه نمایید.
4.یادداشت خود و متن را دوره کنید و نواقص آن را تکمیل نمایید.

5. در مورد اطلاعات متن ، فکر کنید و آنها را یادآوری نمایید.12
ح) سازماندهی
ذهن شما نیازمند سازماندهی ، تسلسل و ترتیب منطقی و نظم است. به ذهنتان مجال دهید تا با گروه‏بندی موضوعات و جزئیات در طرح‏ها و قالب ‏های معنادار ، متن را درک کند. مطلب را در قالب تفکرات و مفاهیمی که برای تجسّم کردن ساده باشند ، سازماندهی مجدّد کنید. وقتی شما پیوستگی سازمانِ مطلبی را که به عنوان درس می‏ خوانید ، درک کنید ، معنای آن را به مراتب بهتر جذب خواهید کرد.
ط) یادداشت‏ برداری
برای این که بتوانید همیشه در کلیه امتحانات، نمره خوب بگیرید ، یادداشت ‏برداری مؤثر و صحیح ، یک عامل ضروری و اساسی است. قسمت اعظم درس‏ خواندن شما باید از روی یادداشت ‏هایی که هم در کلاس و هم از کتاب درسی برداشته‏ اید ، صورت گیرد. یادداشت‏ های شما نشان دهنده میزان و نحوه درک شما از مطلب است. در یادداشت‏برداری ، خلاصه ‏نویسی کنید. رونویسی یا کپی نکنید؛ بلکه مختصر نویسی کنید. نکات مهم را درشت‏تر و نکات کم‏اهمیت‏تر را ریز بنویسید. طبق ساختار منظّم ، مطالب را یادداشت کنید. فکر کنید و یادداشت‏ها را به خاطر بیاورید.

برای منسجم کردن و یادآوری مطالب ، وقت صرف کنید. چون این کار به اندازه خواندن آنها مهم است. اگر یادداشت‏های شما واضح نیستند ، سعی کنید آنها را بازنویسی کنید و طرح خود را بر اساس مطالب و موضوعات اصلی پی ‏ریزی کنید. در مورد مفاهیم ارائه شده در فصل ، فکر کنید و سعی کنید آنها را به زبان خودتان شرح دهید. یادآوری اطلاعات را هم با کمک و هم بدون کمک یادداشت ‏های خود ، تمرین کنید و وقتتان را صرف دوباره‏ خوانی کتاب درسی خود نکنید.
 
ی) ایجاد و پرورش روحیه مثبت در مطالعه
شما باید به درس یا مطلبی که می‏خوانید ، علاقه داشته باشید. اگر چنین علاقه ‏ای در شما وجود ندارد ، محرّک و انگیزه‏ای برای علاقه‏مند شدن ، در خود ایجاد کنید. تأکیدات و اندیشه‏ های مثبت را به کار بگیرید و از به‏کار بردن اندیشه‏ های منفی پرهیز کنید. مثلاً نگویید که اگر من این درس را هجده نشوم ، معدّلم کم می‏ شود؛ زیرا اگر روحیه ‏ای پذیرا و نگرشی مثبت در خود ایجاد کنید ، درخواهید یافت که درک مطلب ، آسان‏تر می ‏شود؛ چون با خودتان در حال مبارزه نخواهید بود. رمز مطالعه کردن مطلوب ، در خون‏سرد بودن و آرامش داشتن است.
 
ک ) بهبود عادات غلط در مطالعه
وقتی که خسته ، خواب آلود ، افسرده یا دچار درد و ناراحتی هستید ، درک مطلب ، کاری دشوار است. برخی از دانش آموزان و دانشجویان از این شکایت دارند که وقتی ساعات 3 بعد از نیمه شب درس می‏ خوانند ، درک آنها پایین است ، در حالی‏که بسیاری افراد ، در چنین شرایطی ، حتی قادر به فهمیدن روزنامه هم نیستند ، چه رسد به کتاب درسی!

بسیار مهم است که نه تنها در عین هوشیاری باشید ، بلکه آرامش و خون‏سردی خود را هم حفظ کنید. سعی کنید راحت باشید ، با مطالب کتاب ، همسازی و هماهنگی داشته باشید و بدانید که وضعیت جسمی و روحی شما هنگام مطالعه ، در درک مطلب، تأثیر قطعی دارد.

هر قدر وضعیت و حالت شما هنگام مطالعه، سست‏تر باشد ، عواقب آن (مانند : چُرت زدن ، عدم تمرکز ، و ...) سریع‏تر به سراغ شما خواهند آمد. اگر درک ، سرعت و نگهداری مطلب می‏خواهید ، هوشیار بنشینید و در انجام دادن کار خود ، جدی باشید.
نویسنده:
حسن خلجی ( بخشی از این متن توسط آقای خلجی تنظیم شده است )

 

پی نوشت ها:

1.لغت‏نامه دهخدا.
2.آیین مطالعه و یادگیری ، ص 6.
3.همان ، ص 7.
4.چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی باشیم ، ص 10
5.همان ، ص 10 و 11.
6.روان‏شناسی پرورشی ، ص 336.
7.چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی باشیم ، ص 33.
8.مهارت‏های مطالعه ، ص 83.
9. چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی باشیم ، ص 33.
10.آیین مطالعه و یادگیری ، ص 9 و 10.
11.مهارت‏های مطالعه ، ص 61.
12.آیین مطالعه و یادگیری ، ص 31.


منابع
1.چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی باشیم ، فرو اوتیس و آ. ال. موریس ، ترجمه: عبدالحسین آل رسول ، تهران : کتاب زمان ، 1372.
2.لغت‏نامه ، علی اکبر دهخدا.
3.روان‏شناسی مطالعه ، سی. ای. میس ، ترجمه: امیر فرهمند پور ، تهران : مرکز نشر دانشگاهی ، 1368.
4.روان‏شناسی پرورشی ، علی اکبر سیف ، تهران : انتشارات آگاه ، 1373.
5.مهارت‏های مطالعه ، بهرام طوسی ، تهران : ترانه ، 1373.
6.چگونه کتاب بخوانیم ، آدلر مارتیمور و دورن چارلزتون ، ترجمه: محمّد صراف تهرانی ، مشهد : آستان قدس رضوی ، 1371.
7. آیین مطالعه و یادگیری ، مرتضی نصرت ، تهران : جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی ، 1371.

منبع:
پایگاه حوزه به همراه بخش تحلیل و تولید محتوا پرتال فرهنگی راسخون