ربکا ماسترتن گفت: یکی از نتایج غیرمنتظره رسانه‌ای شدن حجاب این است که مردم به تصویر زن مسلمان با حجاب عادت کرده‌اند. آنها زنان مسلمان را دیده‌اند که در محیط‌های مختلف کار می‌کنند و بنابراین حجاب به تدریج بخشی از بافت اجتماعی فرهنگ غرب شده است.


حضور زنان مسلمان در جوامع غربی و پایبندی به حجاب در بین آنها باعث شده که غیرمسلمانان در جوامع غربی حجاب زنان مسلمان را مانعی برای رشد و تعالی آن‌ها در جامعه ببینند.

از سوی دیگر برخی رفتارهای افراطی از سوی مسلمانان در کشورهای غیراسلامی و ارائه اطلاعات اشتباه از سوی برخی رسانه‌ها نوعی نگاه بدبینانه نسبت به حجاب و زنان مسلمان را در بین بیشتر مردم در کشورهای غیراسلامی گسترش داده است.

ربکا ماسترتن(Rebecca Masterton)، فارغ‌التحصیل لیسانس زبان ژاپنی، کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی شرق آسیا و آفریقا و دکترای ادبیات عرفانی اسلامی غرب آفریقاست. این سخنران، استاد دانشگاه، مجری تلویزیون و پژوهشگر فلسفه شیعه در سال ۱۹۹۹ مسلمان شد و مذهب شیعه را انتخاب کرد.

ماسترتن علاوه بر تدریس در دانشگاه، داستان‌های کوتاهی نوشته و آنها را با عنوان گذر از رؤیا ـ به سمتی دیگر(Passing Through the Dream-To the Other Side) منتشر کرده و آخرین کتاب وی با عنوان معنویت شیعی در قرن بیست و یکم (Shi'i Spirituality for the Twenty-First Century) در سال ۲۰۲۰ منتشر شد. وی در حال حاضر در کالج اسلامی لندن (The Islamic College) تدریس می‌کند. ماسترتن در گفت‌وگو با ایکنا در مورد حجاب و نقش زنان مسلمان محجبه در جوامع غیرمسلمان صحبت کرد که حاصل این گفت‌و‌گو در ادامه می‌آید:

ایکنا _ با توجه به اینکه حجاب از واجبات دین مبین اسلام است، زنان مسلمان در جوامع غیرمسلمان غربی چگونه ضمن حفظ این واجب شرعی در جامعه حضور می‌یابند؟

حجاب می‌تواند به کانونی برای درگیری‌های اجتماعی و سیاسی تبدیل شود. زنان مسلمان در یک جامعه غربی غیر مسلمان به وضوح قابل مشاهده هستند و حجاب آنان می‌تواند سبب شود که برای مشاغل انتخاب نخواهند شد و این می‌تواند بر شانس اشتغال آنها تأثیر بگذارد.

اغلب زنان مسلمان می‌گویند که نمی‌خواهند اطرافیان خود را از دست بدهند، اما حجاب می‌تواند چنین تأثیری داشته باشد. زنان مسلمان همچنین می‌توانند هدف حملات فیزیکی، اغلب توسط مردان، در خیابان قرار گیرند، به‌ویژه زمانی که گروه‌های وهابی با بمب‌گذاری در کنیسه‌ها و کلیساها فعال هستند.

این باعث ایجاد نفرت نسبت به اسلام می‌شود و زنان مسلمان هدف طبیعی این نفرت‌پراکنی می‌شوند. حجاب همچنین با این ایده سکولار غرب که از دین فاصله گرفته و مترقی شده است، مقابله می‌کند. حجاب در نزد برخی عقب‌ماندگی تلقی می‌شود و این فرض وجود دارد که زنان مسلمان مجبور به پوشیدن آن هستند و طبیعتاً می‌خواهند آن را بردارند. سیاستمداران فرانسوی اغلب گفته‌اند که حجاب نماد ظلم است.

چیزی که در این موضوع متوجه می‌شویم این است که اغلب با خود زنان مسلمان صحبت نمی‌شود. سیاستمداران درباره آنها صحبت می‌کنند، اما صدای خود آنها به ندرت در رسانه‌ها شنیده می‌شود.

در عین حال، غرب سکولار اکنون چنان به دیدن زنان با حجاب عادت کرده است که کم کم غیرمسلمانان به آن عادت می‌کنند، آن را چیزی عادی می‌بینند و کمتر از آن احساس تهدید می‌کنند. در بیست سال اخیر یکی از نتایج غیرمنتظره رسانه‌ای شدن حجاب این است که مردم به تصویر زن مسلمان با حجاب عادت کرده‌اند.

آنها زنان مسلمان را دیده‌اند که در محیط‌های مختلف کار می‌کنند و بنابراین حجاب به تدریج بخشی از بافت اجتماعی فرهنگ غرب شده است. غیر مسلمانان یاد گرفته‌اند که چگونه با محجبه‌ها تعامل داشته باشند و کمتر احساس ناراحتی کنند.

مردان غیر مسلمان اغلب احساس می‌کنند که می‌توانند جوانمردی سنتی از خود نشان دهند، مانند بازکردن در برای یک زن مسلمان، و به خاطر آن مورد حمله قرار نخواهند گرفت، زیرا آنها می‌دانند که یک زن مسلمان به احتمال زیاد زنی نیست که از این شکل سنتی ابراز ادب عصبانی شود.

ایکنا _ برخی معتقدند پوشش و حجاب اسلامی عامل محدودیت فعالیت اجتماعی زنان مسلمان در جوامع غیراسلامی است. این مسئله چقدر صحت دارد؟

هنوز محیط‌های مختلفی وجود دارد که دوست ندارند یک زن با حجاب در آنجا کار کند. فرصت‌های شغلی هنوز برای زنان مسلمان محدود است، زیرا در بازار کار رقابتی، اکثر شرکت‌ها فردی را انتخاب می‌کنند که کارکردن با آنها از نظر فرهنگی آسان‌تر باشد.

به عنوان مثال، آنها زنی را می‌خواهند که برای نوشیدنی‌ خوردن‌های بعد از کار  یا برای صرف غذای غیر حلال شرکت بیرون برود. شرکت نمی‌خواهد آن‌ها مکانی برای اقامه نماز، جایی داشته باشند، یا در صورت برگزاری مراسم باید مراقب سفارش غذای حلال باشند.

از سوی دیگر، وقتی به نفع شرکت‌ها باشد که از زنان مسلمان به نفع خود استفاده کنند، آن‌گاه تطبیق‌های خاصی انجام می‌دهند. امروزه نیروی پلیس دارای لباسی است که شامل حجاب برای زنان می‌شود. بیمارستان‌ها به تدریج به زنان مسلمان اجازه می‌دهند که در محل کار خود آستین بلند داشته باشند، در حالی که قبلاً مجبور بودند آستین کوتاه داشته باشند. بیمارستان‌ها می‌دانند که حجاب یک مشکل سلامتی و ایمنی نیست، زیرا سایر کارکنان به دلایل بهداشتی و ایمنی مجبورند موهای خود را بپوشانند.

رسانه‌ها مردم را به دیدن زنان محجبه عادت داده‌اند

یکی از نتایج خوب بیماری همه گیر کووید-۱۹ این است که اکنون جامعه به پوشاندن صورت افراد عادت کرده است، اگر یک زن مسلمان بخواهد نقاب بپوشد، اکنون می‌تواند فقط یک ماسک پزشکی مشکی استفاده کند و هیچ کس با آن مشکلی ندارد. این با نفرتی که مردم نسبت به نقاب داشتند کاملاً متفاوت است.

ایکنا _ مفاهیمی مانند حجاب را چگونه می‌توان برای نسل جوان مسلمان غرب تبیین کرد؟

در بسیاری از مواقع آنچه زنان را از حجاب منصرف می‌کند، تبلیغات شدید رسانه‌ای علیه حجاب است که باعث می‌شود آنها احساس آسیب‌پذیری و ناراحتی کنند و همچنین مشکلاتی را که در جوامع مسلمان وجود دارد، مشاهده می‌کنند.

شاید زنان مسلمان با حجابی باشند که اعمالشان با آموزه‌های اسلام مغایرت داشته باشد. مواردی وجود دارد که زنان مسلمان به کشورهای غربی می‌آیند و کارهای خلاف عادت‌های اجتماعی انجام می‌دهند، بنابراین، این مسائل نسل جوان را از اسلام دور می‌کند.

 باید درک کرد که حجاب فرد نباید چیزی باشد که تحت تأثیر محیط قرار گیرد بلکه باید بخشی از روحیه معنوی و منزلت شخصی خود فرد باشد.


رسانه‌ها باید بر آموزه‌های معنوی و فلسفی اسلام تمرکز کنند. آن وقت مردم هدف حجاب را بهتر درک خواهند کرد.

اگر تمرکز همیشه منحصراً روی حجاب باشد، اما محتوای معنوی یا فلسفی نداشته باشد، آن وقت فقط به یک تکه پارچه تبدیل می‌شود. زنان نباید از پوشیدن آن شرم کنند، بلکه باید اسلام را به عنوان نور و رحمت معرفی کنند. حجاب باید به گونه‌ای ترویج شود که به شعور زنان احترام گذاشته شود و نشان‌دهنده درک مشکلاتی باشد که ممکن است در پوشیدن آن داشته باشند.


محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی که توسط دولت‌ها بر زنان مسلمان اعمال می‌شود، مهم‌ترین چالش است، آنها به این فکر می‌کنند که تنها راه پیشرفت و توسعه در زندگی اجتماعی، حذف حجاب است.

ایکنا _ با زنان محجبه در لندن چگونه رفتار می‌شود و با شما به عنوان یک زن محجبه (چه مثبت یا منفی) چگونه رفتار‌هایی را با خودتان شاهد هستید؟ آیا به دلیل حجاب با تبعیض مواجه شده‌اید؟

نحوه برخورد با زنان محجبه در لندن در مناطق مختلف این شهر متفاوت است. در یک منطقه عمدتاً غیر مسلمان ممکن است به شما خیره شوند. مردم فکر می‌کنند که من انگلیسی صحبت نمی‌کنم که خنده‌دار است، چون انگلیسی زبان مادری من است و ادبیات انگلیسی تدریس کرده‌ام و همچنین مقالات و کتاب‌های دانشگاهی منتشر کرده‌ام.

با این حال، لندنی‌ها در مورد زنان با حجاب بسیار آموزش دیده‌اند. زمانی که یک مسلمان سَلَفی افراط‌گرا یک سرباز را به قتل رساند، من از بیرون رفتن وحشت داشتم، زیرا پس از ۱۱ سپتامبر تنش زیادی در خیابان‌ها وجود داشت. حتی بسیاری از زنان مسلمان در آن زمان لندن را ترک کردند.

با این حال، پس از این اتفاق، وقتی بیرون رفتم، دیدم لندنی‌ها با من بسیار عادی رفتار می‌کنند. آنها اکنون می‌توانند بین انواع مختلف مسلمانان تبعیض قائل شوند و همیشه اعمال فردی افراط‌گرایان را به کلیت اسلام مرتبط نمی‌دانند. با این حال، یک بار یک فیلمساز به نام پل شولمن (Paul Schoolman) که می‌خواست فیلمی ضد اسرائیلی بسازد، به من مراجعه کرد.

او یک زن مسلمان در فیلمش می خواست و می‌خواست من هم در آن شرکت کنم، اما وقتی متوجه شد که اجازه نمی‌دهم من را در صحنه‌های ناشایست به تصویر بکشد، ناگهان با من صحبت نکرد و من را از پروژه کنار گذاشت. من این رفتار را واقعاً منزجر کننده دیدم و به من یادآوری کرد که چگونه زنان در غرب می‌توانند توسط صنایع مختلف مورد استثمار قرار گیرند.

گفت‌وگو: محمدحسن گودرزی