حجت الاسلام روستایی پژوهشگر ادیان و مذاهب گفت: رسانه ظرفیت مهمی در بحث فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن وحدت دارد و می‌تواند در ایجاد و تقویت اتحاد مسلمین نقش بسزایی ایفا کند.
حجت الاسلام اکبر روستایی پژوهشگر ادیان و مذاهب در گفتگو با خبرنگار مهر، سه عامل رسانه، گفتگوهای علمی و حمایت از مسائل مشترک را در نهادینه ساختن وحدت میان مذاهب مختلف مسلمانان مؤثر دانست و بهترین روش در بحث ایجاد وحدت را تبیین صحیح و گفتگوی علمی بیان کرد.
وی در مورد اجرایی شدن بحث وحدت به عنوان یک اصل و پایه مجامع اسلامی گفت: قبل از اجرایی کردن وحدت باید مبانی وحدت کاملاً مشخص شود. در جامعه افراد و طیف‌های مختلفی وجود دارند؛ برخی افراد جامعه از طیف نخبگان هستند و در دانشگاه و حوزه مشغول فعالیت هستند، برخی نخبگان سیاسی بوده و بسیاری طیف‌های دیگر که در حوزه‌های دیگر در جامعه فعالیت می‌کنند. بنابراین لازم است مبانی قرآنی و روایی وحدت برای همه طیف‌های جامعه مشخص و تبیین شود.
ظرفیت مهم رسانه در نهادینه کردن وحدت اسلامی
پژوهشگر ادیان و مذاهب ادامه داد: از طرف دیگر مبانی وحدت از دیدگاه بزرگان دین مانند حضرت امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری، شهید مطهری، علامه مصباح یزدی و سایر علما باید برای جامعه بیان شود. وقتی که جامعه به لحاظ علمی اغنا و مسئله برای آن کاملاً روشن شود و حد و مرز وحدت مشخص شود می‌توان به عملی شدن وحدت امیدوار شد. اما اگر اینگونه نشد و حد و مرز وحدت مشخص نشد به طور طبیعی جامعه دچار افراط و تفریط می‌شود. برخی ممکن است وحدت را گذشتن از ارزش‌ها و عقاید تلقی کرده و در مقابل آن موضع‌گیری کنند و به وحدت عمل نکنند و برخی ممکن است آنقدر در بحث وحدت عمیق شوند که از ارزش‌ها بگذرند و دچار افراط در عمل به وحدت شوند. اما اگر مبانی کاملاً مشخص شود اجرایی شدن وحدت به معنای حقیقی آن در جامعه میسر می‌شود.
روستایی افزود: این مسئله باید از هر دو طرف صورت بگیرد. وحدت با هر گروه و مذهبی که مدنظر باشد باید از جانب هر دو طرف به آن عمل شود. در اتحاد بین شیعه و سنی علمای هر دو مذهب باید به بیان مبانی وحدت بپردازند. نکته کلیدی در امر وحدت و دچار نشدن به افراط و تفریط در این عرصه این است که مشخص شود معیار وحدت، وحدت بر حق است نه وحدت بر باطل؛ اگر وحدت حول محور حق باشد افراط و تفریط اتفاق نخواهد افتاد.
وی در پاسخ به این پرسش که چه روش یا روش‌هایی را برای فرهنگ سازی عمومی در موضوع وحدت پیشنهاد می‌دهید؟ عنوان کرد: در بحث فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن وحدت رسانه ظرفیت مهمی است و نقش بسزایی دارد. گاهی اوقات همایش‌هایی در این خصوص برگزار می‌شود و هم اندیشی‌هایی بین علمای اهل سنت، شیعه و برخی فرق و ادیان دیگر صورت می‌گیرد. اگر این جلسات و همایش‌ها هدفمند باشد ما را به هدف نزدیک می‌کند. مقام معظم رهبری می‌فرمایند: مناظره و گفتگوهای علمی سبب وحدت می‌شود. علت این است که وقتی افراد دور یک میز به گفتگوی علمی می‌نشینند به طور طبیعی فاصله‌ها کمتر شده و حرف هم را بهتر می‌فهمند. وقتی حرف هم را بهتر فهمیدند هم‌گرایی و وحدت نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین در زمینه تبلیغ اصل وحدت رسانه می‌تواند نقش آفرینی کند و در حوزه فرهنگ‌سازی وحدت گفتگوها و نشست‌های علمی اثرگذار خواهند بود.
علمای شیعه و سنی جلسات هم اندیشی و گفتگو داشته باشند
پژوهشگر ادیان و مذاهب ادامه داد: علاوه بر تبلیغ رسانه‌ای و برگزاری گفتگوهای علمی، اقدامات عملیاتی دیگری نیز می‌توان در این حوزه انجام داد؛ حمایت از مسائل مشترک یکی از این اقدامات است. به عنوان مثال بسیاری از علمای اهل سنت هستند که در عرصه نقد وهابیت فعالیت می‌کنند و آثار و تالیفاتی در قالب کتاب و مقاله تولید می‌کنند اما ممکن است مورد حمایت چندانی قرار نگیرند. حمایت از علمای اهل سنت در این مسئله مشترک که نقد وهابیت و مبارزه با دشمن مشترک است و متقابلاً حمایت اهل سنت در کشورهای دیگر از این قبیل آثار شیعیان، می‌تواند به برقراری هر چه بیشتر وحدت میان اهل سنت و شیعیان کمک کند. بنابراین می‌توان سه عامل رسانه، گفتگوهای علمی و حمایت از مسائل مشترک را در نهادینه ساختن وحدت میان مذاهب مختلف مسلمانان مؤثر دانست.
روستایی با تاکید بر اینکه تصور درست شیعه و سنی باید تبیین شود، گفت: یکی از راهکارهای ایجاد تصور درست و خوب شیعه و سنی از یکدیگر، هم اندیشی و گفتگو است. هر چه گفتگو و تبیین بین مذاهب بیشتر شود، تصورات نیز بهتر خواهد شد. به عنوان مثال گاهی اوقات اهل سنت ادعا می‌کنند که شیعه ما را تکفیر کرده است یا شیعه چنین ادعایی می‌کند. این تصور و ادعا به این خاطر شکل گرفته است که تصویر درستی از مبانی طرفین نشده است. اگر این مسئله تبیین شود که آن روایتی که در منابع شیعه یا منابع اهل سنت ناظر بر کفر است منظور کفر کلامی است نه کفر فقهی، دیدگاه‌ها تغییر خواهد کرد و نگاه دو طرف به هم نگاهی مثبت خواهد شد. اما اگر بررسی و تبیین صورت نگیرد فرد سنی مذهب گمان می‌کند شیعه او را کافر و نجس می‌داند و فرد شیعه هم همین فکر را درباره اهل تسنن می‌کند و در نهایت این نوع تفکر ایجاد اختلاف و فاصله می‌کند.
بهترین روش برخورد با تفرقه انگیزان در بحث وحدت
وی افزود: اگر گفتگوهای علمی صورت بگیرد و مذاهب مختلف حرف‌های هم را بشنوند چه بسا در بسیاری از موارد به هم نزدیک شوند و حتی گاهی حرف طرف مقابل را بپذیرند. بنابراین به نظر می‌رسد تبیین، گفتگوهای علمی و مناظرات می‌تواند تصویر درستی از شیعه و سنی نسبت به یکدیگر ایجاد کند.
پژوهشگر ادیان و مذاهب در پاسخ به این پرسش که بهترین روش برخورد با تفرقه انگیزان در بحث وحدت چگونه باید باشد گفت: اگر مبانی وحدت به درستی تبیین نشود، افراط و تفریط در جامعه رخ می‌دهد. به این معنا که گاهی بعضی افراد به اسم وحدت از عقاید خود می‌گذرند و بعضی به اسم وحدت توهین می‌کنند، هر دوی این حالات نادرست است. بهترین روش در بحث وحدت تبیین صحیح است. باید با کسانی که تفرقه‌افکنی می‌کنند برخورد کرد، البته برخورد به معنای مقابله سخت و چکشی نیست بلکه منظور از برخورد گفتگوی علمی و توجیه افراد است و این کار را می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت رسانه و برگزاری نشست‌های علمی انجام داد. متأسفانه در رسانه ملی بیشتر به بیان کلیات پرداخته می‌شود و مبانی تبیین نمی‌شود و این موضوع باعث ایجاد مشکلات زیادی می‌شود، اما اگر مبانی وحدت به درستی تبیین شده و جلسات توجیهی برگزار شود، آسیب‌های کمتری متوجه اتحاد و همدلی جامعه می‌شود.
وی افزود: به عنوان مثال یکی از آسیب‌هایی که در حوزه وحدت وجود دارد این است که گاهی اوقات در بعضی هیأت‌های مذهبی شعارهایی داده می‌شود که خلاف فتاوای تمام مراجع تقلید است و متأسفانه برخوردی با آن صورت نمی‌گیرد. در این موارد نهادهای تبلیغی کشور مانند سازمان تبلیغات اسلامی باید نقش مؤثری ایفا کنند اما این اتفاق نمیفتد. در حالی که سازمان تبلیغات اسلامی و سایر نهادهای تبلیغی باید وارد عمل شده و هیأت‌ها و افراد را توجیه کنند. اگر مداح یا سخنرانی نکته‌ای نابجا گفت به او تذکر بدهند. لزومی ندارد بگیر و ببندی اتفاق بیفتد، امر به معروف اثرگذار است و می‌تواند مسئله را حل کند. در طرف مقابل گاهی در بین جامعه اهل سنت افرادی بودند و هستند که به مدافعان حرم و عقاید شیعه توهین می‌کردند حتی در کتب خود آوردند که برخی عقاید شیعه شائبه کفر دارد، اگر قرار است تذکر و توجیهی صورت بگیرد باید برای هر دو طرف باشد، در این صورت بسیاری از مسائل به راحتی حل خواهد شد.