براساس بررسيهاي انجام شده بيش از 70 درصد آلودگي صوتي تهران ناشي از تردد وسايل نقليه است:
آلودگيهاي گوشخراش
جام جم آنلاين: هنگامي كه از آلودگيهاي زيست محيطي سخن به ميان ميآيد آلودگي هوا، صوتي، خاك و آب بيش از ديگر انواع آن به ذهن متبادر ميشود.
در دنياي امروز، انواع ديگري از آلودگي زيستمحيطي مطرح هستند كه به صورت محلي يا منطقهاي موجودات زنده را درگير ميكنند و از آن جمله ميتوان آلودگيهاي ناشي از امواج الكترو مغناطيس (تلفنهاي همراه، نيروگاههاي برق و...) و عوامل محيطي (تابش شديد آفتاب، بارانهاي اسيدي و...) را نام برد. با اين حال براي شهروندان تهراني از آلودگي هوا معروفتر وجود ندارد.
البته معروفيت اين نوع آلودگي نتيجه چند دهه بيتوجهي و ناديده گرفتن عوامل آلاينده است. وگرنه اگر در سالهاي اخير دياكسيدكربن و ذرات معلق نفسها را در سينه حبس نميكرد و ادارات و مدارس را به تعطيلي نميكشاند بنا به سياق سابق و معمول آن را هم به قول معروف زير سبيلي رد ميكرديم و باور نداشتيم. از آلودگي آب و خاك هم كه با امور تخصصي سر و كار دارند، بگذريم به آلودگي صوتي ميرسيم كه گويا بيتوجهي معمول نسبت به افزايش عوامل آلاينده و گسترش كمي و كيفي و عواقب اجتنابناپذير آن از آلودگي هوا هم حادتر است. سازمان بهداشت جهاني (WHO) آلودگي صوتي را به دليل كثرت منابع در شهرها خطري جدي براي شهروندان محسوب ميكند و اين هشدار درباره پايتخت 13 ميليوني ما كه با ترافيك، كاربري صنعتي و تجاري، تداخل كاربريهاي متعارفي و... مواجه است جديتر به نظر ميرسد. بنابر آخرين تحقيقات در اين باره بيش از 500 نقطه تهران با آلودگي صوتي شديد مواجهاند و مناطق 6، 7، 9، 11 و 12 از اين نظر خارج از هر استانداردي هستند. بيشترين ميزان آلودگي صوتي در مناطق جنوبي و مركزي تهران اندازهگيري شده و ميدانهاي انقلاب و آزادي ركورددارند.
آلودگي صوتي به عواملي نظير شدت، نوع، فاصله تا منبع صوت، مداومت، موقعيت و حساسيت افراد نسبت به صداها بستگي دارد. شدت صوت كه تنها يكي از پارامترهاي سنجش آلودگي صوتي است با واحدي به نام دسيبل و در بازه صفر تا 130 اندازهگيري ميشود كه آستانه شنوايي و كري براي انسان است.
قرار گرفتن در معرض صدايي با شدت 85 دسيبل كه در حد يك ترافيك سنگين است به سيستم شنوايي انسان آسيب جدي وارد ميكند و 2 دقيقه شنيدن صدايي با شدت 109 دسيبل ممكن است كري موقت را در پي داشته باشد. آلودگي صوتي در بزرگراههاي تهران حدود 75 دسيبل و 20 دسيبل از استانداردهاي جهاني بالاتر است. آلودگي صوتي شبانه در تهران نزديك به ميزان روزانه آن است و از اين رو تهران جزو شهرهاي داراي آلودگي صوتي بالا در شب محسوب ميشود. حال با وجود چنين هشدارهايي چه اقداماتي براي كاهش آلودگي صوتي در پايتخت انجام ميشود؟ جواب، هيچ است. جز در مواردي كه آلودگي صوتي ناشي از فعاليتهاي صنعتي به صورت مستقيم شكايتي در پي داشته باشد هيچ برنامه يا راهكار جامعي براي مقابله عملي با اين معضل وجود ندارد. در حقيقت وضعيت امروزي مقابله با آلودگي صوتي مانند شرايط مقابله با آلودگي هوا طي 2 دهه پيش است.
نكته: از دست دادن قدرت شنوايي ، كاهش قدرت يادگيري، آسيبهاي جنيني، سردرد افزايش فشار خون، تحريك عصبي و زودرنجي خستگي روحي و جسمي، مشكلات گوارشي كاهش قدرت سيستم ايمني بدن بيماريهاي قلبي و ... تنها بخشي از عوارض آلودگي صوتي بر بدن انسان هستند
يعني شرايط بايد به قدري بحراني شود كه بالاخره اعتقادي براي چارهانديشي الزامي گردد. در بسياري از كشورهاي توسعه يافته، مقابله با آلودگي صوتي همپاي آلودگي هوا در دستور كار قرار دارد. بنا به استانداردهاي اتحاديه اروپا، تمامي كشورهاي عضو آن بايد براي محيطهاي شهري نقشه صوتي تهيه كنند و راهكارهاي كاهش آلودگي صوتي را ارائه دهند. تنها كورسوي اميد در اين حوزه در پايتخت شلوغ ايران نصب تابلوهاي نشانگر آلودگي صوتي در معابر و ميدانهاي شهري و عزم شهرداري براي تهيه نقشه صوتي مناطق بيست و دوگانه است كه ميتواند بستري براي اقدامات جدي فراهم آورد.
چه ميتوان كرد؟
راهكارهاي مقابله با آلودگي صوتي به 2 دسته تقسيم ميشود. يكي جلوگيري از انتشار آلودگي صوتي از طريق وضع استانداردهاي فني و قانوني براي توليد وسايل نقليه كمصدا، اجباري شدن معاينه فني خودروها و موتورسيكلتها، اعمال محدوديت در تردد و سرعت وسايل نقليه، گسترش استفاده از تايرها و آسفالتهاي ويژه كمصدا، ممنوعيت بوق زدن و... كه به ارائه طرحي جامع در اين حوزه نياز دارد و البته تنها طي فرآيندي طولاني و حداقل چند ساله امكانپذير است. دسته ديگر، راهكارهايي كه بر كاهش دريافت آلودگي صوتي از طريق استفاده گسترده از پنجرههاي 2 جداره، عايقبندي صوتي در ديواره ساختمانها و بزرگراهها، گسترش فضاي سبز شهري، رعايت حريم صوتي اماكن و منازل مسكوني، ايجاد ديوارههاي بتوني يا جاذب صوت در معابر پرتردد شهري و ... مبتني است. تا آنجا كه به شهروندان مربوط ميشود و از عهده آنان برميآيد همين كه بيدليل بوق نزنند و از اين امكان صوتي در خودروها فقط براي پرهيز از خطر استفاده كنند بزرگترين كمك به كاهش آلودگي صوتي است. بنا به بررسيهاي معدود اين حوزه بيش از 70 درصد آلودگي صوتي تهران از آلايندههاي متحرك يعني همان وسيله نقليه ناشي ميشود.
تهديدها را جدي بگيريم
آلودگي صوتي طيف وسيعي از عوارض پزشكي را در پي ميآورد كه كميت و كيفيت آن مايه شگفتي است. از دست دادن قدرت شنوايي به صورت تدريجي، كاهش قدرت يادگيري بويژه در كودكان، آسيبهاي جنيني، سردرد، افزايش فشار خون، تحريك عصبي و زودرنجي، خستگي روحي و جسمي، مشكلات گوارشي، كاهش قدرت سيستم ايمني بدن، انقباضات عضلاني، بيماريهاي قلبي و عروقي، استرس، ام.اس، افسردگي، اختلال در مكالمه، بيخوابي، رنگپريدگي، كاهش درجه حرارت بدن و ... تنها بخشي از عوارض آلودگي صوتي بر بدن انسان هستند. از بالا بودن ميزان آلودگي صوتي در تهران ميتوان دريافت ريتم امواج مغزي ساكنان كلانشهر تندتر از حد عادي است و اين به معناي خطر بروز بيماريهاي عصبي و رواني در بلندمدت محسوب ميشود.
مجاورت با فرودگاه و كارخانجات صنعتي، صداي بوق و اگزوز وسايل نقليه و تيكآف خودروها، دزدگير وسايل نقليه، اصوات ناشي از ساخت و ساز، تردد خودروهاي باري و تصادفات مهمترين آلايندههاي صوتي در شهرها هستند و تهران با همه آنها در حد اعلاء مواجه است. بر اين اساس كارشناسان داخلي، تهران را يكي از آلودهترين شهرها در حوزه آلودگي صوتي ميدانند. با اين شرايط به نظر ميرسد لازم باشد مسوولان حوزه دولتي و شهري از همين امروز براي كاهش آلودگي صوتي دست به كار شوند و كار امروز را به فردا نيندازند.
امين رحيمي / جامجم