كشتار دانشجويان معترض به حضور آمريكائيان در دانشگاه تهران (1332ش)

بعد از كودتاي 28 مرداد 1332، رژيم شاه كه توانسته بود با كمك اربابان بر اريكه قدرت بازگردد، درصدد برآمد تا پايه‏هاي حكومت خود را تثبيت كند، اما غافل از اين كه مردم در اولين فرصت، خشم و انزجار خويش را نشان خواهند داد. سه ماه و نيم بعد، نيكسون، معاون رييس جمهور آمريكا، راهي ايران گرديد تا نتيجه سرمايه گذاري 21 ميليون دلاري سازمان جاسوسي سيا را كه در راه كودتا و سرنگوني دولت مصدق هزينه كرده بود، از نزديك مشاهده كند. در اعتراض به اين سفر، دانشجويان دانشگاه‏هاي تهران، تظاهرات پرشوري عليه رژيمِ كودتا برپا كردند كه اين اعتراضات در روز پانزدهم آذر، به خارج از دانشگاه كشيده شد. صبح روز 16 آذر 1332، گارد شاهنشاهي براي اولين بار وارد صحن دانشگاه شد تا فرياد مخالفان را در گلو خفه كند. به دنبال آن، تعدادي از مأموران نيروي ويژه گارد شاهنشاهي رژيم پهلوي، سه نفر از دانشجويان معترض به نام‏هاي: مصطفي بزرگ‏نيا، احمد قندچي و مهدي شريعت رضوي را به شهادت رساندند. رژيم، در روز بعد بدون توجه به اين جنايت خود، دكتراي افتخاري حقوق را در اين دانشگاه به نيكسون اعطا كرد. از آن تاريخ، به ويژه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، اين روز به عنوان روز دانشجو نام گرفته است.

روز دانشجو

از مهم‏ترين حركت‏هاي سياسي، اعتراض دانشجويان در 16 آذر 1332 به ورود معاون رييس جمهور آمريكا بود و نقطه اوج آن را مي‏توان در اشغال لانه جاسوسي آمريكا در 13 آبان 1358 مشاهده كرد. جنبش دانشجويي را مي‏توان در سه مرحله چنين تبيين كرد. در مرحله اول، جنبش دانشجويي با جريان روشنفكري پيوند خورده و از اين منبع برخاسته و به آن وابسته است. هرچند، حركت دانشجويي در عين حال، به دليل اقتضائات جواني، داراي روحي پاك و به دور از خدعه‏ها و فريب‏هاي سياسي‏كاران بود. در مرحله دوم و با اوج‏گيري انقلاب اسلامي در سال 1356 و 57، جنبش روشنفكري و دانشجويي كه خود را پيشتاز جنبش سياسي مي‏پنداشت، ناگهان خود را عقب مانده يافت. حركت عظيم مردم در اعتراض عليه رژيم، خرده احزاب و گروه‏هاي سياسي و نيز جريان روشنفكري و جنبش دانشجويي را به تعجب واداشت و آنان را به اعلان موضع فراخواند. در اين شرايط و احوال، جريان روشنفكري، عمدتاً كلاف سردرگمي بود كه چندان به عمق، گستره و ماندگاري قيام باور نداشت و به گونه‏هاي مختلف سعي مي‏كرد كه آن را حركتي كور تعبير كند. در مرحله سوم، اهميت و حرمت حركت سياسي دانشجويي در آن بود كه خود را از بند روشنفكري گسست و از همراهي با مردم، احساس شرم و آزرم نكرد و پابه‏پاي مردم پيش آمد و براي خود افتخاري عظيم در تاريخ سياسي ايران كسب كرد.

رحلت مرجع بزرگوار تقليد و عالم كبير آيت‏ اللَّه سيدصدرالدين صدر(1373 ق)

آيت‏اللَّه سيد صدرالدين صدر عاملي فرزند سيداسماعيل در سال 1299 ق در خانواده‏اي اصيل و مشهور به فضل، ادب و تقوا در كاظمين به دنيا آمد. ايشان بعد از عزيمت به كربلا، دروس سطح را در خدمت اساتيدي همچون شيخ حسن كربلايى فرا گرفت. آيت اللَّه صدر در سال 1328 ق راهي نجف اشرف گرديد و از محضر آيات عظام: آخوند خراساني، سيد محمد كاظم يزدي و ميرزاحسين ناييني بهره‏مند شد. در سال 1339 به ايران سفر نمود و حدود شش سال در مجاورت حرم مطهر حضرت رضا(ع) به تدريس و ارشاد پرداخت. ايشان بعد از يك سفر به عراق دوباره به مشهد برگشته و به تدريس و اقامه‏ي نماز در مسجد گوهرشاد پرداخت. آيت‏اللَّه صدر با پيشنهاد آيت‏اللَّه العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي مؤسس حوزه‏ي علميه‏ي قم، به شهر قم آمده و پس از فوت حاج شيخ، به ياري آيت‏اللَّه سيدمحمدتقي خوانساري و آيت‏اللَّه سيدمحمد حجت كوه كمره‏اي، سرپرستي حوزه را به عهده گرفته و به حفظ و توسعه‏ي آن پرداختند. اصول دين، حاشيه بر كفايةُ الاصول و خُلاصةُ الفُصول از جمله تأليفات اين مرجع بزرگ ديني است. آيت اللَّه سيد صدرالدين صدر، پدر بزرگوار امام موسي صدر، رهبر شيعيان لبنان مي‏باشد. سرانجام اين عالم رباني در 74 سالگي بدرود حيات گفت و در مسجد بالاسرِ روضه‏ي منوره‏ي حضرت معصومه(س) در كنار آيت‏اللَّه حائري يزدي، به خاك سپرده شد.

آغاز لشكركشي "محمدشاه قاجار" به هرات در افغانستان(1253 ق)

چون در زمان فتحعلي شاه فتح هرات نيمه كاره رها شده بود و محمدشاه نيز مي‏خواست در فتوحات نظامي شهرتي به دست آورد، لذا چون توان رويارويى با روس‏ها در بازپس‏گيري ولايات از دست رفته‏ي قفقاز را در خود نمي‏ديد، قصد تصرف هرات را در سر مي‏پروراند. از اين رو در ربيع الثاني 1253 ق به هرات لشكركشي كرد و آن جا را به محاصره‏ي خود درآورد. اين محاصره با حمايت روس‏ها صورت گرفت و انگليس كه مستعمره‏ي بزرگ خود يعني هند را در خطر مي‏ديد، دست به تهديد محمدشاه از طريق نظامي زد. تهديدات پياپي انگلستان و نيز طولاني شدن زمان محاصره‏ي هرات، توان ادامه‏ي اين كار را از اردوي محمد شاه گرفت. سرانجام محمدشاه باسرشكستگي و بدون هيچ نتيجه‏اي در 18 جمادي الثاني 1254 ق به تهران بازگشت و اين عمل موجب سلب حيثيّت ايران گرديد.

آغاز حمله بزرگ ارتش شوروي براي نجات مسكو از محاصره قواي آلمان (1941م)

با يورش سهم‏گين ارتش آلمان نازي به شوروي در 22 ژوئن 1941م، نيروهاي آلمان تا نزديك مسكو پايتخت شوروي به پيش رفتند، اما با فرا رسيدن زمستان سخت شوروي، عمليات تهاجمي نيروهاي آلمان نيز متوقف شد. در دسامبر همان سال حملات متقابل ارتش سرخ شوروي در جبهه جنوب آغاز شد كه در نتيجه آن برخي از نيروهاي آلمان عقب‏نشيني كردند. در همين زمان بود كه امريكا با ارسال تجهيزات نظامي به شوروي، كمك فراواني به سربازان روس در مقابله با آلمان نمود و پيروزي‏هاي شوروي را سرعت بخشيد. عقب‏نشيني آلمان از شوروي، نخستين شكست آلمان در جنگ جهاني دوم بود كه راه را براي شكست‏هاي بعدي نيز هموار ساخت.

تخريب مسجد بابري هند توسط هندوهاي افراطي اين كشور (1992م)

مسجد بابري هند در سال 1528م به فرمان ظهير الدين محمد بابر، مؤسس سلسله تيموريان در شبه قاره هند بر روي تپه‏اي در شهر فيض آباد ساخته شد و از آن پس به مسجد بابري شهرت يافت. پس از گذشت سه قرن، در سال 1855م يك مقام انگليسي به نام اچ. آر. نويل هنگام ثبت اسناد ناحيه‏اي كه مسجد بابري در آن واقع بود، عمداً و به غلط در دفتر ثبت نوشت كه مسجد بابري بر ويرانه‏هاي يك بت‏كده هندوها به نام معبد رام ساخته شده است. همين مسئله منشاء فتنه‏ها و اختلافات بسيار بين مسلمانان و هندوها در شبه قاره هند گرديد. پس از جدايي پاكستان از هند، در سراسر هند، تبليغات گسترده‏اي بر ضد مسلمانان آغاز شد و عده‏اي از هندوهاي افراطي با نصب بُت رام در مقام محراب مسجد، در واقع به ساحَتِ مقدس مسجد تجاوز كردند. از اين رو دادستان منطقه در سال 1950م دستور تعطيلي مسجد را صادر نمود و مسجد بابري به مدت 35 سال به تعطيلي كشيده شد تا اينكه در سال 1985م در اختيار هندوها قرار گرفت. در سال 1987م، به منظور وحدت مسلمانان براي باز پس گرفتن مسجد، كميته‏اي كميته‏اي مركب از سران شيعه و سني تشكيل شد و اين كميته در اولين سال‏گرد اشغال مسجد اعتصاب سراسري و راهپيمايي معترضانه مسلمانان را به اين عمل غير اصولي سازمان داد. پس از چندي با برانگيخته شدن احساسات هندوان نسبت به اين مسئله، درگيري‏هاي خونين جديدي ميان هندوان و مسلمانان روي داد و هندوها اعلام كردند كه به هيچ قيمت از ادامه عمليات ساخت معبد رام دست برنخواهند داشت. در تابستان 1992م، دولت ايالتي با تصرف كليه زمين‏هاي وقفي اطراف مسجد، به ساختن ديواري پيرامون آن اقدام كرد و دولت هند نيز براي بررسي بحران مسجد بابري، اجلاس همبستگي ملي را تشكيل داد. اما در ششم دسامبر 1992م هندوهاي افراطي بدون حضور محسوس نيروهاي انتظامي، مسجد را ويران كردند. اين حادثه موجب درگيري‏هاي خونين بين مسلمانان و هندوها شد كه در طي آن، شمار بسياري از مسلمانان جان خود را از دست دادند. هر چند اين امر خشم و انزجار مسلمانان را برانگيخت، از آن زمان تا كنون، ادعاهاي هندوها درباره مكان مسجد بابري براي ساخت بت‏كده و مخالفت مسلمانان با اين موضوع، يكي از عوامل درگيري مسلمانان و هندوها و يكي از مشكلات سياست‏مداران هند بوده است. پس از واقعه تخريب مسجد بابري، محور قومي گرايي هندويي از هم فرو پاشيد و مسئله احداث معبد رام در محل مسجد تخريب شده به عنوان موضوعي بحث‏انگيز و حل ناشدني همچنان ادامه دارد. اما بر هويت مذهبي مسلمانان هند، از شمال تا جنوب تأثير مستقيمي نهاد و انگيزه‏اي براي بيداري آن‏ها شد تا اختلافات فرهنگي، زباني و منطقه‏اي خود را كنار بگذارند. لازم به ذكر است كه يك سال پس از تخريب مسجد بابري، دادگاه عالي هند با درخواست هندوها مبني بر ايجاد معبد در كنار زمين مسجد، مخالفت كرد.