عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه در کشور ما فعالیت‌های پژوهشی و نیازهای جامعه با هم تناسب ندارند، گفت: ما به دنبال معیارهای کمی هستیم ولی دانشگاه‌های جهان کیفی رشد می‌کنند.
دکتر عباس پاک در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: در کشور ما، عدم تناسب بین تعداد دانش‌آموختگان مقاطع تحصیلات تکمیلی از جمله مقطع دکتری با نیاز جامعه، کاملا واضح است و همه صاحب‌نظران به این موضوع واقف هستند اگرچه این موضوع عدم تناسب در وزارت بهداشت نسبت به وزارت علوم کمتر قابل مشاهده است؛ زیرا دانشگاه های وابسته به وزارت بهداشت و درمان با محدود کردن ظرفیت های پذیرش دانشجو تا حدودی بازار کار را در رشته های اصلی خود حفظ کرده و موفق به جذب دانش‌آموزان مستعد و توانمند در این دانشگاه ها شده اند.
معاون پژوهشی دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: این موضوع نشان می‌دهد که وزارت بهداشت مدیریت مناسب‌تری در این زمینه داشته است ولی در وزارت علوم تناسب بین نیاز جامعه و دانش‌آموختگان در تحصیلات تکمیلی رعایت نشده و در نتیجه بازار کار لازم برای این دانش آموختگان فراهم نمی شود.
به گفته پاک، یکی از دلایل این عدم تناسب را می توان رشد غیر متوازن و غیر کارشناسی مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها معرفی کرد. هم اکنون تعداد زیادی دانشگاه در زیرمجموعه وزارت علوم قرار دارند که برای توسعه و کسب برخی امتیازات به تاسیس و برگزاری دوره‌های تحصیلات تکمیلی روی آورده‌اند. در نتیجه تناسب بین نیاز جامعه و دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی رعایت نمی شود .
وی ادامه داد: اگرچه وزارت علوم در راستای ساماندهی مراکز آموزش عالی و نحوه تعیین ظرفیت‌های پذیرش دانشجو در دانشگاه ها اقداماتی در حال اجرا دارد، ولیکن هم اکنون نیاز جامعه با تعداد دانش آموختگان فاصله قابل توجهی دارد که اصلاح آن زمانبر خواهد بود.
پژوهش‌هایی که بر اساس نیاز نیست
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی در کشور ما بر اساس نیاز جامعه شکل نگرفته‌اند، گفت: در کشورهای توسعه یافته، دانشگاه‌ها بر اساس نیاز جامعه شکل گرفته و به همین دلیل تفاوت معنا داری بین ماموریت دانشگاه های داخل و خارج وجود دارد و در نتیجه موضوع فعالیت های پژوهشی در این دانشگاه ها هم از این قاعده مستثنی نیست. هم اکنون در کشور بر اساس نیاز جامعه، کار پژوهشی انجام نمی پذیرد و این یک مشکل اساسی است که بین فعالیت‌های پژوهشی و نیازهای جامعه تناسبی وجود ندارد.
پاک دلیل عدم تناسب میان نیازهای جامعه و فعالیت‌های پژوهشی را این موضوع دانست که هدف‌گذاری ما در کشور به نحوی است که پژوهش و تولید علم را غالبا در ارائه و چاپ مقاله خلاصه می کنیم و در نتیجه سیاست گذاری و برنامه راهبردی دانشگاه‌ها، بیشتر جنبه کمی در چاپ مقالات و توجه به اعداد و رتبه‌بندی‌ها پیدا کرده است.
وی ادامه داد: این در حالی است که در برنامه راهبردی دانشگاه‌های دنیا، ماموریت‌های دانشگاه حل مسائل جامعه از جمله بهبود کیفیت زندگی بشر، بهبود شرایط اقتصادی، تربیت انسان‌های مسئولیت پذیر و قانون‌مدار تعریف شده است ولی اگر به ماموریت دانشگاه‌های کشور توجه کنیم، بیشتر به مسائل کمی مانند رسیدن به رتبه اول در میان دانشگاه های جهان اسلام، بهبود رتبه دانشگاه بین دانشگاهای جهان، رسیدن به رتبه اول در بین دانشگاه های یک منطقه و موارد کمی دیگر مواجه می شویم.
وقتی همه چیز در چاپ مقاله خلاصه می شود
این استاد دانشگاه افزود: ما به دنبال معیارهای کمی هستیم ولی دانشگاه‌های جهان معیارهای کیفی در راستای حل مشکلات جامعه را دنبال می کنند. ما در دانشگاه‌ها، دانشجویان مقطع دکتری را به سمتی هدایت می‌کنیم که برای فارغ‌التحصیل شدن و دفاع از رساله خود چندین مقاله چاپ کنند. به عبارتی اساتید در دانشگاه باید دانشجو را به سمتی هدایت کنند که پژوهش آنها تبدیل به مقاله شود.
پاک در این باره عنوان کرد: البته مقررات و آئین نامه هایی وجود دارد مانند آئین نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیات علمی دانشگاه ها که باعث افزایش این عدم تناسب بین نیازهای جامعه و پژوهش های دانشگاهی شده است. در آئین نامه مذکور چهار معیار شامل فعالیت آموزشی، فعالیت اجرایی، فعالیت پژوهشی و فعالیت فرهنگی برای ارتقاء مرتبه اعضای هیات علمی پیش بینی شده است. اما فعالیت‌های اجرایی، آموزشی و فرهنگی در سایه فعالیت های پژوهشی و فعالیت پژوهشی در سایه چاپ مقاله قرار گرفته است به نحوی که با چاپ مقاله و افزایش تعداد آن نگرانی برای اعضای هیات علمی در زمینه ارتقاء مرتبه مرتفع شده و در نتیجه اعضای هیات علمی به سمت تولید مقالات و افزایش تعداد آنها بدون در نظر گرفتن نیاز جامعه و کاربرد آن هدایت می شوند.
معاونت پژوهشی دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به این نکته مهم که نفس چاپ مقاله و افزایش تعداد آن ،موضوع نامطلوبی از برون داد فعالیت های پژوهشی نیست، خاطر نشان کرد: دانشگاهیان و محققان در سراسر دنیا با انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی یافته‌هایی را به دست می‌آورند و طبیعتا این یافته‌ها باید در جایی منتشر شود و این یکی از رسالت های دانشگاه است ولی مشکل این است که سیاست‌های اصلی، ما را به سمت و سویی هدایت می کند که فقط به چاپ و تعداد مقاله توجه می شود. حتی کیفی شدن فعالیت های پژوهشی، در چاپ مقاله در مجلات با ضریب تاثیر بالا تعریف شده است. در صورتی که باید فعالیت های پژوهشی را به سمت نیازهای جامعه و کاربردی شدن آنها هدایت کرده و مقررات و قوانین هم به نحوی باشد که این شرایط را فراهم کند.
وی راجع به امکانات پژوهشی در کشور گفت: در دانشگاه‌های خارج از کشور به ویژه در کشورهای توسعه یافته بستر فعالیت‌های پژوهشی مانند امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی در مقایسه با دانشگاه‌های کشور تفاوت معنی‌داری پیدا کرده است. در نتیجه در چنین شرایطی انجام فعالیت پژوهشی ارزشمند و انتشار آنها در مجلات معتبر بین المللی بسیار ارزنده و قابل تقدیر است.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا اظهار کرد: باوجود این محدودیت‌ها و در عین حال توانمندی‌ها در دانشجویان و اعضای هیات علمی، می‌توان با برنامه ریزی، دانشجویان دکتری را که در یک رشته تخصصی تحصیل می‌کنند، به سمت پژوهش های تقاضا محور و کاربردی و رفع مشکلات جامعه هدایت کرد و اولویت چاپ مقاله را کمتر کرد.
پاک در پایان گفت: دستگاه‌های تصمیم گیرنده در سطح کلان مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، که سیاست‌های کلان کشور و ریل گذاری لازم را برای توسعه آموزش عالی و فعالیت های پژوهشی برعهده دارند، باید به موضوع کاربردی شدن پژوهش‌ها و انجام پژوهش‌های تقاضا محور توجه ویژه داشته باشند.