تشكيل دولت موقت جمهوري توسط "ميرزا كوچك‏ خان جنگلي" در گيلان (1299 ش)

در جريان نهضت جنگل به رهبري ميرزا كوچك‏خان، نيروهاي ارتش سرخ روسيه به بندر انزلي وارد شدند و در آنجا اردو زدند. در اين ميان، جنگلي‏ها به دعوت ميرزا احمدخان اشتري، حاكم رشت، راهي اين شهر شدند. ميرزا احمدخان، خود نزد ميرزا كوچك رفت و وي را براي به دست گرفتن زمام امور، به رشت فراخواند. ميرزا نيز پذيرفت و در 14 خرداد 1299ش، وارد اين شهر شد. چند روز پس از ورود ميرزا به رشت، وي حكومت موقت انقلابي و شوراي نظامي انقلاب را در گيلان تشكيل داد و حكومت جمهوري را اعلام كرد. در اعلاميه‏اي كه جمهوري را مطرح ساخت اصول انقلاب سرخ گيلان بيان شده بود: "جمعيت انقلاب سرخ ايران، اصول سلطنت را مُلغي كرده، جمهوري را رسماً اعلان مي‏نمايد؛ حكومت موقت جمهوري، حفاظت جان و مالِ عموم اهالي را به عهده مي‏گيرد؛ هر نوع معاهده و قراردادي كه به ضرر ايران، قديماً و جديداً با هر دولتي شده، لغو و باطل مي‏شناسد؛ حكومت موقت جمهوري، همه اقوام بشر را يكي دانسته، تساوي حقوق درباره آنان قائل و حفظ شعائر اسلامي را از فرايض مي‏داند." اين جمهوري بر اثر درگيري‏هاي شديد و مداوم با حكومت مركزي ديري نپاييد و با شهادت ميرزا در 11 آذر 1300، فروپاشيد.

تصويب قانون اجباري نظام وظيفه در ايران (1304 ش)

نظام وظيفه يا خدمت اجباري افراد در ارتش از قديم وجود داشته و در يونان و روم معمول بوده است هر چند در تاريخ معاصر، براي اولين بار در انقلاب فرانسه، قانوني شد. در ايران در شانزدهم خرداد ماه سال 1304 ش قانون خدمت نظام اجباري، مشتمل بر سي و شش ماده به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. به موجب ماده اول اين قانون، كليه اتباعِ ذكور ايران اعم از ساكنان شهرها، روستاها، ايلات و عشاير و همچنين كساني كه در خارج از كشور اقامت دارند، از آغاز سن بيست و يك سالگي مكلّف به خدمت سربازي مي‏باشند. اين قانون پس از تصويب در همان زمان اجرا نگرديد ولي در ساليان بعد، به مورد اجرا گذاشته شد.

ارتحال فقيه اصولي و مفسر قرآن آيت ‏اللَّه "محمدباقر ملكي ميانِجي" (1377ش)

آيت‏اللَّه شيخ محمدباقر ملكي ميانِجي در سال 1285 ش (1324ق) در يكي از روستاهاي توابع ميانه در آذربايجان شرقي به دنيا آمد و پس از فراگيري دروس مقدماتي راهي مشهد شد. وي در مشهد از محضر درس استاداني همچون شيخ هاشم قزويني، شيخ مجتبي قزويني، ميرزا محمد آقازاده خراساني و ميرزا مهدي غروي اصفهاني، سطوح عالي، فلسفه، كلام، خارج فقه و اصول عقايد و معارف اسلامي را آموخت و از ميرزاي غروي درجه اجتهاد گرفت كه آن اجازه‏نامه مورد تاييد آيت‏اللَّه سيد محمد حجت كوه كمره‏اي نيز قرار گرفت. ايشان سالياني در قم به درس و بحث و تدريس خارج اصول و تعليم تفسير نيز اشتغال داشت و مورد توجه آيت‏اللَّه بروجردي واقع شد. از اين فقيه بزرگوار تاليفات متعددي بر جاي مانده كه بدايع الكلام في تفسير آيات الاحكام، تفسير فاتحه الكتاب، تفسير قرآن كريم در 6 جلد، همگي در تفسير و نيز "الرّشاد" در توحيد و معاد و تقريرات درس ميرزا مهدي غروي از آن جمله‏اند. آيت‏اللَّه ملكي ميانِجي سرانجام در 16 خرداد 1377ش برابر با دهم صفر 1419ق به لقاءاللَّه پيوست.

به خاك سپاري پيكر مطهر امام خميني(ره) در گلزار شهداي بهشت زهرا (1368 ش)

پس از انتقال بدن پاك حضرت امام خميني(ره) به مصلاي تهران، انبوه جمعيت به سمت مصلي حركت كردند و با رهبر عاليقدر خود وداع نمودند. سرانجام در يك همايش تاريخي و بي نظير از صبح شانزدهم خرداد 68، با حضور چند ميليوني امت عزادار، مراسم نماز بر پيكر حضرت امام، به امامت آيت‏اللَّه العظمي گلپايگاني برگزار شد. پس از آن، ملت مسلمان و عزادار ايران با غم و اندوه وصف ناشدني به دنبال پيكر مراد خويش تا بهشت زهرا حركت كردند و آن را مشايعت نمودند. حضور گسترده مردم سوگوار به حدي بود كه مراسم تدفين امام، چندين مرتبه به تعويق افتاد و سرانجام در ساعت 16/30 دقيقه روز شانزدهم خرداد 1368 در ميان ناله و اندوه عزاداران خميني، پيكر روح خدا در كنار شهيدان آرميد. امروزه، مرقد مطهر آن قائد كبير، در كنار تربت پاك شهدا، زيارت‏گاه عاشقان حضرت روح اللَّه و ميعادگاهي براي تجمع دوستداران ولايت و انقلاب اسلامي است.

رحلت "شيخ بهايي" عالم كم نظير و دانشمند بزرگ عهد صفوي(1030ق)

شيخ الفُقهاء، استاد الحُكماء، رئيس الاُدبا، علامه‏ي دهر، شيخ الاسلام و المسلمين، شيخ بهاءالدين محمد بن عزالدين حسين بن عبدالصمد حارثي هَمْداني جَبعي عاملي معروف به شيخ بهايى از شاگردان شهيد ثاني و يكي از علماي بزرگ شيعه و از افتخارات جهان اسلام مي‏باشد. شيخ بهايى فقيهي اصولي، محدث رجالي، مفسر، رياضي‏دان، حكيم، متكلم، اديب، شاعر، جامع علوم عقلي و نقلي بود و بالجمله در علوم متنوع، گوي سبقت از افاضل و دانشمندان ربوده است. وي در سال 953 قمري در بعلبك لبنان به دنيا آمد. در طول حيات پربار خويش مسافرت‏هاي زيادي به نقاط مختلف جهان داشت و از محضر اساتيدي برجسته در رشته‏هاي گوناگون استفاده نمود. شيخ بهايى در اين سفرها توانست در بسياري از علوم، مانند: هيئت و نجوم، رياضيات، تفسير قرآن، فقه و اصول، علم حديث، ادبيات فارسي و عربي و طب و مهندسي متبحّر گردد و در تمامي آن‏ها كُتُبي را به رشته‏ي تحرير درآورد. وي نخستين كسي است كه يك دوره‏ي فقه غيراستدلالي به زبان فارسي نوشت. ملاصدرا، ملامحمدتقي مجلسي اوّل، محقق سبزواري، ملاحسنعلي تُستَري، ميرزا رفيعا ناييني، سيد ماجد بحراني، ملامحسن فيض كاشاني، ملامحمدصالح مازندراني و ده‏ها دانشمند و فاضل ديگر از شاگردان شيخ بهايى مي‏باشند. كشكول، اسرارالبلاغه، اثني عشريات، خمس اربعين حديثاً، جامع عباسي، عين الحيوة و بحرالحساب و ده‏ها اثر ديگر از جمله آثار اوست. آثار علمي و مهندسي وي را مي‏توان در جاي جاي اصفهان مشاهده نمود. سرانجام، شيخ بهايي، اين دانشمند كامل و جامع در 77 سالگي در اصفهان پايتخت سلسله‏ي صفويان بدرود حيات گفت و طبق وصيتش در مشهد مقدس و در نزديكي مرقد مطهر حضرت امام رضا(ع) مدفون گرديد.

تولد "آدام اسميت" اقتصاددان و نظريه‏پرداز معروف انگليسي (1723م)

آدام اسميت، اقتصاددان و فيلسوف انگليسي در پنجم ژوئن 1723م در اسكاتلند به دنيا آمد و تحصيلات خود را در رشته اقتصاد به پايان برد. وي پس از اتمام تحصيلات، به مقام استادي در دانشگاه گلاسكو رسيد و به تدريس منطق، فلسفه و اخلاق پرداخت. اسميت هم‏زمان به تحقيق پيرامون فلسفه و اقتصاد مشغول شد تا اين‏كه در سال 1759م كتب فلسفه اخلاق و عواطف اخلاقي را منتشر نمود. بدين ترتيب، فلسفه خويش را كه عبارت از حكم‏فرمايى رحم و انصاف و مهرباني در جامعه بود، بيان كرد و همدردي را اساس همه عواطف اخلاقي معرفي نمود. كتاب‏هاي اخلاقي او كه بنيادهاي تازه و محكمي براي اخلاق مي‏گذاشت، وي را سخت مشهور كرد. اسميت در سال‏هاي بعد راهي فرانسه شد و با متفكران و شخصيت‏هاي بزرگي آشنايى يافت. وي در سال 1766م به اسكاتلند بازگشت و ده سال در انزوا و تفكر به سر برد كه محصول اين دوره، كتابي با نام تحقيق در ماهيت و علل ثروت ملل بود. اين كتاب معتبر كه سرچشمه اصلي علم اقتصاد سياسي زمان نويسنده و پس از آن بود و مبناي محكم و استواري در ادبيات انگليس به شمار مي‏آيد، آدام اسميت را در دنيا مشهور ساخت. مضمون اصلي كتاب بزرگ اسميت، حاكي از اين است كه پيشرفت هر ملت با وجود آزادي ابتكار شخصي در چهارچوب قوانين، بهتر تضمين مي‏شود و آزادي ذوق و قريحه فردي در محدوده قانون، بهترين راه پيشرفت قومي است. كتاب ثروت ملل، نقشي اساسي در تفهيم اين واقعيت به جهانيان داشت كه اقتصاد، دانشي مستقل و جداگانه است. اسميت در اين كتاب كوشيد با تجزيه و تحليل عقايد اقتصادي، اقتصاد سياسي را به مرز حل مسائل اجتماعي بكشاند. شعارهايى چون نظام ساده و نظام آسان، برگرفته از عقايد اوست. در حقيقت، وي در اين تلاش بود كه به اقتصادْ جنبه علمي دهد و كوشش وي جهت روشن ساختن اين مطلب كه چگونه ثروت ملتي افزايش مي‏يابد و به چه طريق توزيع مي‏شود، هنوز هم از مسائل مهم اقتصاد سياسي است. هرچند در حال حاضر، بسياري از تئوري‏هاي اسميت كنار گذاشته شده است، ولي باز هم معروف‏ترين كتاب در زمينه علم اقتصاد، همين كتاب بود و مطالعه آن براي اقتصاددانان سياسي ضروري است، چرا كه اين كتاب را پيشرو پيدايش علم نوين اقتصاد سياسي مي‏دانند. اسميت بيش از فلسفه، به اقتصاد دلبستگي داشت و از اين جهت، عقايدش در مورد فلسفه محدود است. وي مدتي قبل از مرگ، دستور داد كليه نُسخ خطي آثارش را به جز چند مقاله پراكنده بسوازنند، با اين حال، كتاب‏هاي او، بارها به زبان‏هاي زنده دنيا ترجمه شده است. آدام اسميت سرانجام در 17 ژوئيه 1790م در شصت و هفت سالگي در ادينبورو اسكاتلند درگذشت.

پرواز بالن براي اولين بار (1783م)

طبق آخرین اطلاعات بدست آمده در سال 1873 میلادی و در پاریس نخستین بار انسان موفق به پرواز شد. این پرواز به وسیله یک بالن هوای گرم (hot air balloon )، که بوسیله برادران مونت گولفییر (Montgolfier brothers ) ابداع شده بود و توسط فرانسیس پیلاتر (Francois Pilatre de Rozier ) و فرانسیس دی آرلندس (Francois d'Arlandes ) به پرواز در آمد، موفق شد مسافت پنج مایل ( هشت کیلومتر ) در حین پرواز بپیماید. گرمای مورد نیاز برای به پرواز در آمدن این بالون از سوختن چوب بدست می آمد. بالون یاد شده غیر قابل کنترل بود و جهت حرکت آنرا جهت باد تعیین مینمود. بالون مذبور در اولین پرواز خود، در حالیکه به وسیله طناب به زمین مهار شده بود، نهایتا تا ارتفاع 26 متری پرواز کرد. در اواخر سده هیجده میلادی پرواز با بالون، و یا به عبارتی بالون سواری، افراطی ترین مشغله در اروپا شده بود. البته این روند موجب شد که رابطه بین ارتفاع (altitiude ) و جو (atmosphere ) هرچه بهتر و با جزئیات کامل تر مورد شناسائی قرار گیرد. اولین پروازی که توسط یک هواپیمای موتوردار، قابل کنترل، و قابل تعلیق در آسمان ( بدلیل سبکتر بودن از هوا به وقوع پیوست، در سال 1852 میلادی بود. در فرانسه، هنری گیفارد پانزده مایل ( 24 کیلومتر ) را به وسیله کشتی هوایی که مجهز به یک موتور بخار بود پرواز کرد. در طول نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم میلادی کشتی های هوایی یکی از عمده ترین وسایل حمل و نقل بشمار میآمدند.

تقسيم آلمان به چهار منطقه بين متفقين در پايان جنگ جهاني دوم (1945م)

هرچند جنگ دوم جهاني مانند جنگ اول، نقشه اروپا و جهان را تغيير نداد ولي نتايج آن از نظر تقسيم جهان به دو قطب سياسي و اقتصادي، عميق‏تر از جنگ اول جهاني بود. در پايان جنگ جهاني اول، كشورهاي جديدي از درون امپراتوري‏هاي بزرگ آن زمان پا به عرصه وجود نهادند و سه امپراتوري بزرگ آن زمان به سه كشور كوچك‏تر آلمان، اتريش و تركيه تبديل شدند. ولي در پايان جنگ دوم جهاني، كشورهاي اروپايى با تغييراتي در مرزهاي بعضي از آنها، بر جاي ماندند و فقط رژيم حاكم بر آنها تغيير يافت كه در واقع نوعي اشغال اين كشورها بدون حضور علني قواي كشور فاتح بود. مهم‏ترين تغيير در وضع اروپا، در بزرگ‏ترين كشور مغلوب اين جنگ يعني آلمان پديد آمد. اتريش و چكسلواكي كه در سال‏هاي قبل از جنگ، تحت سلطه آلمان درآمده و ضميمه خاك آن كشور شده بودند، استقلال خود را باز يافتند. پروس شرقي و قسمتي از خاك اصلي آلمان در شرق اين كشور كه بيش از يك‏صد هزار كيلومتر مربع از خاك آلمان را تشكيل مي‏داد ضميمه لهستان شد و در عوض، شوروي يك‏صد و هشتاد هزار كيلومتر مربع از اراضي شرقي لهستان و قسمتي از ايالت پروس شرقي آلمان را تصاحب كرد. باقي‏مانده خاك آلمان به چهار منطقه اشغالي بين كشورهاي پيروز جنگ، يعني شوروي، امريكا، انگليس و فرانسه تقسيم شد كه سه بخش اشغالي كشورهاي غربي بعداً به هم پيوستند و آلمان به دو كشور جداگانه با دو حكومت متفاوت و متخاصم شامل آلمان شرقي با 108 هزار كيلومتر وسعت و آلمان غربي با 248 هزار كيلومتر مربع مساحت تقسيم گرديد. هم‏چنين چند سال بعد با تقسيم برلين، پايتخت آلمان به دو قسمت شرقي و غربي، ديوار برلين نيز ساخته شد كه تا سال‏هاي پاياني دهه 1980م پابرجا بود.

روز جهاني محيط زيست (1976م)

با توجه به مسائل مربوط به آلودگي محيط زيست در جهان و نياز به برنامه سراسري جهاني به منظور حفاظت محيط زيست براي نسل‏هاي آينده بشر و ديگر موجودات جاندار، در پنجم ژوئن 1972م براي نخستين بار، كنفرانس بين‏المللي محيط زيست با شركت نمايندگان 113 كشور و با شعار تنها يك زمين وجود دارد، در استكهلم پايتخت سوئد برگزار شد. از اهداف اساسي اين كنفرانس، برنامه‏ريزي به منظور احداث مراكز مسكوني با توجه به حفظ محيط زيست؛ تعيين، تشخيص و كنترل مواد آلاينده محيط زيست و حفاظت از محيط زندگي براي نسل‏هاي آينده بود. حاصل اين كنفرانس، ايجاد يك سازمان جديد بين المللي براي حفظ محيط زيست و جلوگيري از تخليه مواد آلاينده در اقيانوس‏ها، درياها و محدود كردن ساخت واستفاده از مواد شيميايى بود. از سوي ديگر، كنفرانس استكهلم در واقع نقطه آغاز بين‏المللي شدن روند حفظ محيط زيست بود. پس از آن نيز كشورهاي مختلف، برنامه‏هاي گوناگوني را براي كاستن از آلودگي‏هاي محيط زيست مورد مطالعه قرار دادند. از آن پس روز پنجم ژوئن (برابر با 15 خرداد) به عنوان روز جهاني محيط زيست عنوان گرديد. اين روز بهانه‏اي است براي جلوگيري از روند روز افزون آلودگي محيط زيست كه مي‏تواند در آينده، مشكلاتي جدي براي بشريت ايجاد كند. از اين‏رو بايد برنامه‏اي جهاني براي حفظ و نگهداري محيط زيست اعمال شود كه هم مسئوليت‏پذيري كل جهان را در بربگيرد و هم تمامي كشورها و آحاد مردم احساس تكليف و وظيفه كنند. هم‏چنين به منظور اِعمال يك سياست جهاني براي محيط زيست بايد ضوابط و مقررات و قواعد اجرايي و حقوقي وجود داشته باشد. به طور كلي همكاري و هماهنگي‏هاي دو جانبه و چند جانبه بين كشورها، مقدمه‏اي است براي برپايي و برقراري ضوابط پايدار جهت حفظ محيط زيست كه بر اساس منافع ملي و منطقه‏اي باشد.