آغاز قيام روحاني مبارز و انقلابي مشروطه‏ خواه، شهيد "شيخ محمد خياباني" در تبريز (1299ش)

شيخ محمد خياباني از جواني به فراگيري علوم ديني روي آورد و به سرعت مدارج علمي را طي نمود. پس از نهضت مشروطه، زندگي او وارد مرحله جديدي شد. و با تشكيل جمعيتي مبارز، در راه پيروزي مشروطه، گام‏هاي مهمي در تبريز برداشت. وي در اين ميان روزنامه تجدد را منتشر كرد و خواهان اجراي قوانين مشروطه و احياي آن گرديد. خياباني سپس به رهبري فرقه دموكرات آذربايجان برگزيده شد و همگام با انتشار روزنامه تجدد، به كارهاي سازنده ديگري در جهت پيشبرد اهداف و تامين آسايش مردم دست زد. همچنين نقش وي پس از محاصره تبريز در دوره استبداد صغير بسيار حساس بود. پس از راه‏يابي شيخ محمد خياباني و پنج تن از دوستانش به مجلس شوراي ملي، وثوق الدوله صدر اعظم قاجار تصميم گرفت كه شيخ را از سر راه خود بردارد. لذا عده‏اي از صاحب منصبان نظامي را با افراد تعليم ديده به تبريز فرستاد. با ورود متجاوزان به شهر تبريز، خياباني بر ضد دولت قيام كرد و در كمتر از دو روز تمام ادارات شهر را به تصرف درآورد. اين پيروزي و نهضتِ خياباني، بيش از پنج ماه ادامه داشت. شيخ در حياط ساختمان تجدد به ايراد نطق‏هايي مي‏پرداخت و مردم با اشتياق تمام، پاي صحبتش مي‏نشستند. اين سخنان به زبان آذري بود و ترجمه فارسي‏اش هر روز در روزنامه تجدد چاپ مي‏شد. در اين پنج ماه، خياباني و جنبش او با خطرهاي فراواني مواجه بودند، اما بر همه پيروز شدند و آتش توطئه‏ها را خاموش كردند. شيخ محمد خياباني در نهضت خويش بر ارشاد افكار عمومي و ارتقاي ميزان آگاهي آنان به منظور نيل به اهداف خويش تأكيد داشت، به همين دليل، در صدد تجهيز قواي مسلح خويش براي دفاع از نهضت برنيامد. وي همچنين در جريان جنگ جهاني اول، در برابر فشار روس‏ها مقاومت نمود و در عين حال از نفوذ كمونيسم نيز جلوگيري مي‏كرد. عاقبت با ورود مخبرالسلطنه، والي جديد تبريز و شكست محاصره اين مبارز انقلابي، در 21 شهريور 1299 ش برابر با 29 ذيحجه 1338 ق توسط نيروهاي دولتي بازداشت شد و به شهادت رسيد.

رحلت فقيه برجسته، آيت ‏اللَّه "مهدي خالصي" (1304 ش)

آيت‏اللَّه مهدي خالصي كاظمي از افاضل قرن چهاردهم هجري، از بزرگان علماي اسلام و فقهاي ديني است كه در امر به معروف و نهي از منكر و قيام به وظايف سعي وافر داشت. وي در كاظمين، مدرسه بزرگي داير كرد و كتاب‏هاي بسياري وقف طلاب نمود. آيت‏اللَّه خالصي جهت ترويج احكام اسلامي چندين مرتبه با حكومت وقت بغداد مخالفت نمود و در اين راه متحمل سختي‏هاي فراوان گرديد. اواخر عمر معظم لَه در ايران به تأليف تصنيف و حل امور قضايي و ديگر وظايف ديني گذشت. تداخل اغسال، تلخيص رسايل شيخ مرتضي انصاري، شرح كفايه و قواعد فقهيه از جمله آثار اوست. آيت‏اللَّه خالصي سرانجام در 17 فروردين 1304 ش برابر با 12 رمضان 1343 ق در مشهد مقدس بدرود حيات گفت.

درگذشت عالم زاهد و مجاهد "آقا نجفي اصفهاني" (1331 ق)

آيت‏اللَّه شيخ محمدتقي اصفهاني معروف به آقانجفي‏اصفهاني در 22 ربيع‏الثاني 1262 ق در اصفهان به‏دنيا آمد و در آنجا به تحصيل پرداخت تا به مقام اجتهاد رسيد. او را به عنوان جامع علومِ معقول و منقول شناخته و به قوَّت حافظه، حضور ذهن، سخاوت و شجاعت ستوده‏اند. آقانجفي اصفهاني صاحب نفوذ و قدرت معنوي فراواني بود و از آغازگران مبارزه در جنبش تنباكو به شمار مي‏رود. اين فقيه وارسته در دوران مرجعيت خود، در كمك به مردم و رفع ستم از ايشان اهتمام مي‏ورزيد و در جهت تامين وسايل آسايش آنان كوشش مي‏كرد. حقایق الاسرار،اسرار الزیاره،حسام الشیعة،جامع السعادة،مفتاح السعادة نمونه هایی از آثار ایشان می باشد. وی در عصر روز ۱۱شعبان ۱۳۳۲ مطابق با ۱۲۹۵ شمسی در سن ۷۰سالگی، درگذشت.

ولادت حضرت علي ‏اكبر(ع) فرزند ارشد امام حسين(ع)(33 ق)

درگذشت "سنايي غزنوي"، عارف و شاعر بزرگ مسلمان(545 ق)

ابوالمجد مجدود بن آدم سنايى غزنوي، موصوف به حكيم، از بزرگان، حكما و شعراي ايران، در اواسط قرن پنجم هجري در طوس به دنيا آمد. او آن هنگام كه به شاعري روي آورد، مداح و شاعر سلطان ابراهيم غزنوي بود و پس از حادثه‏اي از اين كار توبه كرد و به عرفان روي آوَرد. اشعار سنايى براخلاق، مواعظ، حقايق توحيد، عرفان، حكمت و نكات لطيف بسياري تكيه دارد و آدمي را به تزكيه‏ي دروني و توجه به شناخت خود و بازگشت به اللَّه سوق مي‏دهد. سنايى، كلام خود را به اشاراتِ مختلف از احاديث و آيات و قصص و تمثيلات و استدلالات عقلي و نتيجه‏گيري از آنها براي اثباتِ مقاصد خود و نيز اصطلاحاتِ فراواني علمي آراسته است و به همين سبب، بسياري از ابيات او، دشوار و محتاجِ شرح و تفسير شده‏اند. آثار فراواني از سنايي به جا مانده است كه: حديقةُ الحقيقه و شريعةُ الطَّريقه، زادُالسالِكين، سيرُالعباد الي المعاد و كارنامه‏ي بلخ از آن جمله‏اند. وفات وي را سال 555 ق نيز گفته‏اند.

رحلت فقيه گرانقدر شيعه، علامه "ملامحمد تقي مجلسي" در اصفهان(1070 ق)

علامه محمد تقي مجلسي در سال 1003 ق در اصفهان به دنيا آمد. مقدمات علوم را نزد پدرش مولاعلي مجلسي فراگرفت و سپس به حلقه‏ي درس علامه عبداللَّه شوشتري راه يافت. وي سال‏ها از محضر اين عالم بزرگ، فقه، حديث،اصول فقه، كلام و تفسير را آموخت. علاوه بر آن از درس عالم كم نظيري همچون "شيخ بهايى" بهره برد و روح تشنه‏ي خودرا از درياي علم استاد، سيراب ساخت. علامه مجلسي همچنين از محضر اساتيد ديگر زمان از جمله مير فندرسكي، قاضي ابوالسُّرور و امير اسحاق استرآبادي نيز استفاده كرد. ايشان پس از سفري به نجف، به حيطه‏ي شرح احاديث روي آورد و به تاليف و تدريس پرداخت. علامه محمدباقر مجلسي صاحب بحارالانوار( فرزندش)، محقق خوانساري، سيدنعمت اللَّه جزايري، ملامحمدصالح مازندراني و ملامحمدصادق كرباسي از جمله شاگردان و رَوضةُ المتقين، اربعين و شرح زيارت‏هاي مختلف از تاليفات اوست. علامه مجلسي در 67 سالگي در اصفهان وفات يافت و در كنار مسجد جامع اين شهر به خاك سپرده شد.

اعدام "ژرژ دانتون" يكي از رهبران انقلاب فرانسه (1794م)

ژرژ ژاك دانتون مبارز انقلابي فرانسه در 25 اوت 1759م در فرانسه به دنيا آمد. وي در ابتدا به فراگيري علوم مذهبي پرداخت اما چون با محيط آموزشگاه‏هاي مذهبي سازش نداشت، در يك مدرسه غيرمذهبي به تحصيل مشغول شد. دانتون پس از به پايان رساندن اين دوره، به خواندن زندگي مورخين و رجال قديمي روم پرداخت و تحت تأثير جمهوري خواهان روم قرار گرفت. وي پس از چندي راهي پاريس شد و با فراگرفتن علم حقوق، به كار وكالت روي آورد. دانتون همواره از مردم تهي‏دست و فقير و محروم طرفداري مي‏كرد تا اين كه به شهرت رسيد. وي قبل از وقوع انقلابِ كبير فرانسه، فعاليت‏هاي سياسي خود را آغاز كرد و با اتخاذ مواضع ضد حكومت سلطنتي، مورد توجه انقلابيون اين كشور قرار گرفت. دانتون اعتقاد داشت كه شاه و درباريان را بايد زنداني كرد كه اين امر مخالفت گروه‏هاي تندرو را كه معتقد به اعدام شاه بودند، برانگيخت. دانتون در جريان انقلاب فرانسه، در روز دهم اوت 1792م در راس گروهي از انقلابيون مسلح، به محل اقامت خانواده سلطنتي حمله برد و در صدد دستگيري لويى شانزدهم برآمد. او در دوران انقلاب فرانسه مشاغل مهمي يافت و در شمار سران انقلاب جاي گرفت. دانتون پس از پيروزي انقلاب، مدير اصلي دفاع ملي در فرانسه و كارگردان محاكمات انقلابي بود كه سياستي خشن را تعقيب مي‏كرد و ترور را وسيله‏اي موقت براي حكومت مي‏دانست. با اين حال پس از چندي بين دانتون و روبسپير رئيس كنوانسيون و يكي از رهبران عمده انقلاب فرانسه اختلاف نظر روي داد و به جدايى آن دو انجاميد. پس از مدت كوتاهي، روبسپير حتي به دانتون به عنوان دوست نزديك و همكار قديمي خود هم رحم نكرد و دادگاه انقلابي پاريس در يك جلسه كوتاه، حكم اعدام او چند تن از پيروان وي را كه به دانتونيست معروف شده بودند صادر كرد. در پنجم آوريل 1794م، در 35 سالگي به تيغ گيوتين سپرده شد و جان داد. با اين حال، دوران حكومت روبسپير دوام چنداني نيافت و كمتر از چهار ماه بعد سر روبسپير نيز زير تيغ گيوتين از تن جدا شد.