جام جم آنلاين: بي‌شك پيشرفت‌هاي به دست آمده در زمينه علوم پزشكي و ساخت تجهيزات پزشكي، در سال‌هاي اخير، نقش بسيار مهمي در بهبود وضعيت زندگي بيماران داشته و تاثير اين نوآوري‌ها در عرصه پزشكي به اندازه‌اي است كه حتي در دنياي امروز بسياري از افرادي كه به علت ابتلا به بيماري‌هاي خاص از انجام بسياري از امور روزمره زندگي خود ناتوان هستند نيز مي‌توانند به كمك تجهيزات پزشكي پيشرفته در كنار اعضاي خانواده خود به راحتي به زندگي ادامه دهند.

معمولا تجهيزات پزشكي با هدف درمان يا بهبود وضعيت سلامت بيماران، طراحي و ساخته مي‌شوند كه بر اين اساس در زمينه‌هاي مختلفي اعم از تشخيص، درمان يا انجام اعمال جراحي روي فرد بيمار مورد استفاده قرار مي‌گيرند. علاوه بر تجهيزات پزشكي توليد فرآورده‌هاي دارويي نيز در سال‌هاي گذشته با پيشرفت قابل توجهي همراه بوده است كه اين عوامل نقش بسيار مهمي در بهبود نظام سلامت جوامع داشته‌اند. به گونه‌اي كه امروزه فرآورده‌هاي دارويي جديدي با هدف تقويت، بهبود و حتي درمان سيستم ايمني بيماران مبتلا به بسياري از بيماري‌هاي خاص كه در گذشته هيچ راهكاري براي درمان آنها وجود نداشته، ساخته شده‌اند كه ادامه زندگي براي اين بيماران را امكان‌پذير ساخته‌اند. به اين ترتيب مي‌توانيم اذعان كنيم كه اين عوامل دست به دست هم داده و موجب شده‌اند تا استانداردهاي حوزه بهداشت و درمان نه‌تنها در كشورهاي توسعه يافته، بلكه در بسياري از كشورهاي در حال توسعه نيز در مقايسه با گذشته با پيشرفت چشمگيري مواجه شده باشند.

رونمايي از نوآوري جديد تجهيزات پزشكي

پيشرفت فناوري در طول سال‌هاي گذشته از تغييرات قابل توجهي در حوزه درمان و مراقبت‌هاي پزشكي برخوردار بوده است. در دنياي امروز، فناوري‌هاي نوين و پزشكي مدرن داراي ارتباطي عميق و ناگسستني هستند تا جايي كه اغلب پزشكان براي درمان و تشخيص بيماري‌ها نيازمند استفاده از اين تجهيزات‌اند. صنعت جهاني تجهيزات پزشكي، همه ساله از هزاران محصول جديد رونمايي مي‌كند و بررسي‌‌هاي آماري حاكي از آن است كه در 3 دهه گذشته پيشرفت فناوري‌هاي نوين در عرصه سلامت بسيار بيشتر از گذشته بوده و پيشرفت‌هاي فناوري‌هاي پزشكي در اين دوره تاثير قابل توجهي در بهبود ارائه خدمات و مراقبت‌هاي پزشكي داشته است و اين پيشرفت‌ها در اغلب زمينه‌هاي پزشكي و سلامت نظير بيوفناوري (فناوري‌هاي زيستي)‌، نانوفناوري، روش‌ها و تكنيك‌هاي انجام اعمال جراحي و تصويربرداري تشخيصي كاملا مشهود است.

پيشرفت علم پزشكي، ظهور عوامل بيماريزاي جديد و شيوع بيماري‌ها و همچنين ترس از مواجه‌شدن با نتايج غيرقابل انتظار و پيش‌بيني نشده كه نه‌تنها موجب اضطراب پزشك، بلكه موجب نگراني بيمار نيز مي‌شود ازجمله عوامل مهمي است كه نقش موثرتري در افزايش روز افزون كاربرد فناوري‌ها و تجهيزات پزشكي در حوزه سلامت داشته‌اند. البته بايد پذيرفت كه پيشگيري از خطاهاي پزشكي، افزايش آگاهي بيماران و همچنين گزارشات اعلام شده از سوي رسانه‌هاي گروهي نيز در اين ميان بي‌تاثير نبوده‌اند. خوشبختانه در كشور ما نيز مانند بسياري از ديگر كشورها شاهد پيشرفت‌هاي چشمگيري در زمينه طراحي و ساخت تجهيزات و نوآوري‌هاي جديد پزشكي توسط محققان بوده‌ايم كه موجب شده مراحل درماني از تشخيص، درمان اوليه و حتي انجام اعمال جراحي بسيار پيچيده در مدت زماني كوتاه‌تر و همچنين با موفقيت بيشتري انجام شود. به گفته مهندس مجيد روحي، رئيس هيات‌مديره انجمن توليدكنندگان تجهيزات پزشكي، دندانپزشكي و آزمايشگاهي، خوشبختانه كشور ما از نظر فناوري‌هاي حوزه پزشكي در زمينه توليد تجهيزات پزشكي از جايگاه بسيار خوبي در مقايسه با ديگر كشورها برخوردار است و شايد بتوان گفت از نظر كيفيت و كميت تجهيزات از برترين كشورها و در رده سوم قرار دارد. در حال حاضر بيش از 80 شركت توليد‌كننده تجهيزات پزشكي در كشور، استانداردهاي لازم را دريافت كرده‌اند كه اين شركت‌ها بيش از 75 درصد نياز كشور در حوزه تجهيزات پزشكي را تامين مي‌كنند.

رئيس ستاد برگزاري نمايشگاه ايران هلث هم در حاشيه نشست خبري اين نمايشگاه كه از 26 تا 29 ارديبهشت‌ سال‌جاري در تهران برگزار خواهد شد در اين باره از رونمايي از نوآوري‌هاي جديد در حوزه تجهيزات پزشكي مانند تخت‌هاي بيمارستاني و سيستم‌هاي مانيتورينگ و مراقبت‌هاي ويژه خبر داد كه مي‌تواند نقش بسيار مهمي در بهبود وضعيت درمان و همچنين كاهش هزينه‌هاي درماني در داخل كشور داشته باشد.

كاهش آمار مرگ و مير بيماران

اگر اتاق‌هاي بيمارستاني امروز را با اتاق‌هاي بيمارستاني 100 سال پيش مقايسه كنيد مي‌توانيد بگوييد كه تنها وجه اشتراك آنها داشتن تختي براي بستري شدن بيمار روي آن است. تجهيزات پزشكي از جمله فناوري‌هايي هستند كه در مقايسه با ديگر حوزه‌هاي فناوري بيشترين سرعت رشد و پيشرفت را داشته‌اند كه اين امرناشي از اهميت بهبود وضعيت سلامت افراد و همچنين پيشرفت‌هايي است كه محققان براي پاسخگويي به نيازهايي كه در اين زمينه مطرح مي‌شود، به آن دسته يافته‌اند. افزايش اطلاعات و آگاهي‌ ما انسان‌‌ها در زمينه بهداشت و پيشگيري از ابتلا به بيماري‌ها و استفاده از تجهيزات پيشرفته پزشكي در تشخيص و درمان بيماري‌ها موجب نجات‌ جان ميليون‌ها انسان از خطر مرگ و در نتيجه كاهش آمار مرگ و مير انسان‌ها در سطح دنيا شده است.

نكته: استانداردهاي حوزه بهداشت و درمان نه‌تنها در كشورهاي توسعه يافته، بلكه در كشورهاي در حال توسعه نيز با پيشرفت چشمگيري مواجه شده است
علاوه بر اين كه با استفاده از اين تجهيزات، تشخيص بيماري سريع‌تر و دقيق‌تر انجام خواهد شد، تجهيزات پزشكي به پزشكان كمك مي‌كنند تا به شيوه‌اي غيرتهاجمي كه پيامدهاي نامطلوب كمتري را براي فرد به همراه خواهد داشت، بيمار را تحت درمان قرار دهد و به اين ترتيب مدت زمان لازم براي بستري شدن فرد بيمار كاهش يافته و بيمار در كوتاه‌مدت سلامت خود را بازخواهد يافت. اگر بخواهيم از فناوري سلامت صحبت كنيم بايد هر گونه عامل مداخله‌كننده در فرآيند درمان فرد بيمار را كه در بهبود وضعيت سلامت، پيشگيري، تشخيص، درمان بيماري، توانبخشي و همچنين مراقبت‌هاي بلندمدت از فرد بيمار نقش داشته است را مورد توجه قرار دهيم كه شامل فرآورده‌هاي دارويي، ابزارها و تجهيزات پزشكي، راهكارهاي درماني و سيستم‌هاي سازماني در حوزه سلامت خواهد بود. امروزه ميليون‌ها نفر از مردم سراسر دنيا بدون استفاده از تجهيزات پزشكي كه در خانه، مطب پزشكان، بيمارستان‌ها و همچنين مراكز بهزيستي يا توانبخشي در اختيار آنها قرار مي‌گيرد، قادر به ادامه حيات خود نخواهند بود. صندلي چرخ‌دار، دستگاه ضربان‌ساز قلب، عينك، لنزهاي تماسي، سرنگ انسولين، اندام‌هاي مصنوعي، ماسك اكسيژن، ابزارهاي جراحي و... ازجمله تجهيزات پزشكي است كه در دنياي امروز پاسخگوي نيازهاي بسياري از افراد هستند. جالب است بدانيد كه بخش فناوري پزشكي در اغلب كشورها تنها 5/6 درصد از هزينه‌هاي حوزه سلامت را به خود اختصاص مي‌دهد و اين در حالي است كه در مقابل اين سهم ناچيز، نقش بسيار مهمي در بهبود وضعيت زندگي افراد ايفا مي‌كند.

داروهاي جديد در راهند

دكتر غلامرضا شريعتي، رئيس سنديكاي دارويي كشور در نشست خبري نمايشگاه ايران هلث از بهره‌برداري از 8 كارخانه توليد داروهاي نوتركيب در كشور تا پايان سال جاري خبر داد. به گفته شريعتي، كشور ما به 30 كشور در سطح دنيا دارو صادر مي‌كند كه با بهره‌برداري از كارخانجات جديد توليدكننده اين داروها با پيشرفت قابل توجهي در اين عرصه روبه‌رو خواهيم بود. اهميت اين صحبت ها در اين است كه همان طور كه پيش از اين گفتيم داروها را نيز مي‌توان بخشي از پيشرفت‌هاي حوزه سلامت به شمار آورد كه به موازات تجهيزات و ابزارهاي پزشكي نقش مهمي در بهبود وضعيت زندگي بيماران ايفا كرده است. صنعت دارو به شكل نوين و امروزي در كشور ما قدمتي بيش از 6 دهه دارد كه از اين نظر كشور ما در رتبه نخست كشورهاي منطقه قرار گرفته است. در مقايسه با گذشته كه تنها 15 درصد نيازهاي دارويي در كشور تامين مي‌شد امروز 96 درصد داروها در داخل توليد مي‌شوند و بسياري از داروهاي پيشرفته نظير داروي ايدز در كشور ما به مرحله صنعتي شدن نزديك شده‌اند. براي توليد داروهاي نوتركيب مي‌توان از گياهان، حيوانات تراريخته و جانداران دريايي استفاده كرد. باوجود پيشرفت‌هاي به‌دست‌ آمده در روش‌هاي شيميايي و ميكروبي براي توليد داروها، هنوز هم گياهان منبع مهم تركيباتي هستند كه به علت پيچيدگي اين تركيبات و گرانقيمت بودن آنها، نمي‌توان اين تركيبات را به روش‌هاي ديگري توليد كرد. حدود يك‌سوم داروهايي كه امروزه مصرف مي‌شوند از گياهان به دست مي‌آيند، اما محققان بر اين باورند كه تنها كمتر از 10 درصد داروهاي گياهي، شناسايي و تشخيص داده شده‌اند و مهندسي ژنتيك مي‌تواند توليد اين مواد دارويي را افزايش دهد و از اين رو پژوهش‌هاي بسياري براي استفاده از روش‌هاي جديد مهندسي ژنتيك و افزايش توليد اين گروه از فرآورده‌هاي دارويي در حال انجام است. استفاده حيوانات تراريخته مدل نيز روش ديگري براي توليد داروهاي نوتركيب است.

اين حيوانات سيستم‌هاي خوبي براي مطالعه مكانيسم‌هاي بنيادي هستند كه ژن‌ها به وسيله آنها فيزيولوژي بدن حيوان را كنترل مي‌كنند. در سال‌هاي اخير استفاده از اين حيوانات به عنوان واكنشگرهاي زنده براي توليد پروتئين‌هاي دارويي نوتركيب، بويژه آنهايي كه از طريق ميكروارگانيسم‌هاي نوتركيب، به گونه‌اي رضايت‌بخش توليد نمي‌شوند مورد استفاده قرار گرفته است. موجودات دريايي نيز به عنوان بخشي از مكانيسم سوخت و ساز خود تركيبات فعال بيولوژيكي توليد مي‌كنند كه مي‌تواند براي ما انسان‌ها سودمند باشد. اگرچه تاكنون تنها كمتر از يك درصد جانداران دريايي در توليد داروهاي نوتركيب مورد بررسي قرار گرفته‌اند، اما نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه در برخي از موجودات دريايي مانند جلبك‌ها، اسفنج‌ها و مرجان‌ها تركيباتي وجود دارد كه از خواص ضد التهابي، ضد ويروسي و همچنين خواصي مشابه آنتي‌بيوتيك‌ها برخوردارند.

در بسياري از كشورها محققان در حال انجام تحقيقاتي روي اين مواد هستند و اميدوارند كه بتوانند از اين مواد براي توليد داروهاي نوتركيب جديد در درمان بيماري‌هايي مانند سرطان، آرتروز و بيماري آسم استفاده كنند. شريعتي درباره آينده استفاده از اين دارو ها معتقد است اگرچه فناوري توليد داروهاي نوتركيب هنوز در مراحل اوليه و ابتدايي است، اما اميدواريم بتوانيم در زمينه توليد داروهاي نوتركيب جديد براي كمك به درمان بيماري‌ها به پيشرفت‌هايي دست يابيم.

فرانك فراهاني‌جم / جام‌جم