پايان جنگ دوم ايران و روس با شكست "عباس ميرزا" وليعهد فتحعلي شاه قاجار(1242 ق)

عهدنامه‏ي گلستان كه در پي شكست ايران از روسيه در جنگ اول دو كشور به امضا رسيد، مرز بين ايران و روسيه را به درستي معين نكرده بود. از اين رو نارضايتيِ مردمِ نَواحيِ ايرانيِ تَمَلُّك شده توسط روس‏ها، باعث شد كه شعله‏ي جنگ، بار ديگر فروزان شود. در ابتدا، پيروزي باقواي ايران بود، ولي بعدها، نيروهاي روسي، ضربات سختي وارد آورده و بر اثر خيانت و نيز بدگويى بعضي از افراد، سپاه ايران شكست را پذيرا شد. تسخير قلعه‏ي عباس آباد توسط روس‏ها، اميد ايران را به يأس تبديل كرد و خواهان صلح گرديد. پس از آن قرارداد تركمانچاي منعقد شد كه به مراتب از عهدنامه‏ي گلستان شوم‏تر بود. به موجب اين قرارداد، ولايات وسيعي از ايران به روسيه الحاق گرديد و امتيازات فراواني به اين دولت تعلق يافت.

رحلت حكيم و فيلسوف شهير "سيدمحمدكاظم لواساني" معروف به "عصّار" (1394 ق)

سيدمحمدكاظم حسيني لواساني تهراني معروف به عصار فرزند سيدمحمد، از علما، حكما و فلاسفه‏ي بزرگ قرن چهاردهم هجري قمري و از معاصرين ميرزا مهدي آشتياني، احمد آشتياني و فاضل توني بوده است. وي تحصيلات خويش را در ايران و نجف گذراند و در محضر استاداني چون آخوند خراساني و سيدُالسّالكين احمد تهراني حائري، به مدارج عالي اجتهاد رسيد و مدت 14 سال درنجف به تدريس مشغول بود. علامه عصّار علاوه بر اطلاع جامع در فقه و اصول، در فلسفه نيز متبحر بلكه مبتكر و محقق بوده و علامه شعراني و رفيعي قزويني از او به نيكي، تجليل كرده‏اند. از استاد، به ملاصدراي زمان نام برده شده است. علامه عصّار پس از بازگشت به تهران مامور تدوين قانون مدني ايران گشت. استاد ضمن تدريس اسفار در مدرسه‏ي سپهسالار، استاد فلسفه‏ي دانشكده‏ي حقوق و ادبيات نيز بوده و اعتقاد داشت دانشگاه‏ها بايد از مباحث علمي و فقهي برخوردار باشند. از اين عالم روشنفكر، آثار ارزشمندي چون تفسير فاتِحَةُ الْكَتاب، رساله‏اي در وحدت وجود، رساله‏اي در جبر و اختيار، رساله‏اي در بداء و كتاب تَذْكِرَةُالْمُتَّقين به جاي مانده است. سيدمحمد كاظم حسيني لواساني تهراني، اين استاد و فيلسوف بزرگ شرق در شب پنج‏شنبه برابر با 19 دي 1353 شمسي دار فاني را وداع كرد و در مقبره ابوالفتوح رازي در ري مدفون گرديد.

ولادت دانشمند برجسته "بهاءالدين عاملي" معروف به "شيخ بهايي" (953 ق)

شيخ بهاءالدين محمد عاملي معروف به شيخ بهايى از شاگردان شهيد ثاني و يكي از علماي بزرگ شيعه و از افتخارات جهان اسلام مي‏باشد. وي در سال 953 قمري در بعلبك لبنان به دنيا آمد و در طول حيات پربار خويش، مسافرت‏هاي زيادي به نقاط مختلف جهان داشت و از محضراساتيدي برجسته در رشته‏هاي گوناگون استفاده نمود. شيخ بهايى در بسياري از علوم مانند هيئت، نجوم، رياضيات، تفسير قرآن، فقه، اصول، علم حديث، ادبيات فارسي و عربي، طب و مهندسي متبحّر بود و در تمامي آن‏ها كتبي را به رشته‏ي تحرير در آورد. وي اولين كسي است كه يك دوره فقه غير استدلالي به زبان فارسي نوشت. از صفات بارز شيخ بهايى بي‏اعتنايى به دنيا و دوري از رياكاري است كه با وجود داشتن مقامات بالاي علمي و مناصبي چون شيخ‏الاسلامي، به سوي علايق مادي گرايش پيدا نكرد. از شاگردان او مي‏توان به ملاصدرا، ملامحمد تقي مجلسي و محقق سبزواري اشاره نمود. شيخ بهايى ده‏ها اثر ارزنده از خود به جاي گذاشته است كه: كشكول، اسرارُالبلاغه، اِثني عَشَريّات خَمْس، اَربعين حديثاً، جامع عباسي، عينُ الحيوة، بحرالحساب و... از آن جمله‏اند. آثار علمي و مهندسي شيخ بهايي را مي‏توان در جاي جاي اصفهان مشاهده نمود. شيخ بهايي در 12 شوال 1030 قمري پس از يك بيماري چند روزه به سراي باقي شتافت و در مشهد مقدس به خاك سپرده شد.

بنيان‏گذاري سلسله اشكانيان توسط "اَرَشْك" در پارْتْ (256 سال قبل از ميلاد)

با سقوط سلسله هخامنشي و تأسيس سلسله سلوكيان، يكي از سركردگان قبايل پارتي در خراسان قديم به نام اَرَشك، بر فرمان‏رواي سلوكي شوريد و پس از شكست دادن وي، در 28 اوت 256 ق.م، پادشاهي اشكانيان را تأسيس كرد. با اين حال، جنگ بين دو طرف ادامه داشت تا اينكه ارشك در سال 247ق.م كشته شد و پس از وي، برادرش تيرداد اول به تخت سلطنت نشست، سلسله اشكانيان را به سه دوره تقسيم كرده‏اند كه مي‏توان آن را با عناوين دوره شكل‏گيري و تثبيت، دوره اعتلا و رقابت با روم و دوره انحطاط و فروپاشي ياد كرده پادشاهان اشكاني در حدود 30 نفر بودند كه نزديك به 470 سال بر ايران باستان حكومت كردند. برخي تاريخ‏نويسان، سلسله اشكانيان را از بهترين دودمان‏هاي حكومت‏گر دانسته‏اند كه توانست در مقابل دشمنان مقاومت نمايد و حتي در سال‏هاي آخر حكومت خود توانستند ضمن شكست سنگين رومي‏ها، در معاهده صلح، شرايط را به نفع ايران قرار دهند. همه پادشاهان اشكاني به عنوان احترام به اشك اول، مؤسس اين سلسله، لقب اشك را به ترتيب در عنوان خود قرار مي‏دادند. دوران حكومت اشكانيان نيز سرانجام در سال 224م به سر رسيد و با قيام اردشير بابكان و سرنگوني فرمان‏روايي اشك‏ها، دوره پادشاهي سلسله ساسانيان بر ايران آغاز شد.

تولد "يوهان گوته" شاعر و نويسنده شهير آلماني (1749م)

يوهان ولفْگانْگْ گوته از مشاهيرِ نويسندگان و شعراي آلمان در 28 اوت 1749م در شهر فرانكفورت آلمان به دنيا آمد. پدرش حقوق‏دان بود و محيطي فرهنگي براي رشد و تعليم و تربيت گوته فراهم آورد. وي در اين محيط تحت آموزش منظم و كامل قرار گرفت. در 16 سالگي جهت تحصيل در رشته حقوق به لايپزيگ رفت. دوره دانشجويى وي با حضورش در محافل اشرافي هم‏زمان بود كه سه سال به طول انجاميد. گوته در سال 1768م به فرانكفورت بازگشت و پس از انتشار اثر خود به نام‏هاي شريان جرم و ديوان نغمه‏هاي لايپزيگ، براي ادامه تحصيل به استراسبورگ رفت. اقامت وي در اين شهر در تحول انديشه و هنر گوته تاثيري مهم بر جاي گذاشت. آشنايى با هنرمندان و شاعران و مطالعه آثار بزرگان، باعث خلق آثاري توسط گوته گرديد كه به عنوان شاه‏كار هنر آلمان به حساب مي‏آيند. وي در سال 1771م با دريافت مدرك در رشته حقوق به فرانكفورت بازگشت و علاوه بر اشتغال به وكالت، اقدام به ارائه آثار خود نمود كه سرآغازي بود بر عظمت و تجلي نبوغ او. گوته بزرگ‏ترين شخصيت ادبي قرن نوزدهم و يكي از برجسته‏ترين نوابغ تاريخ بشر است. گوته را مبلغ ادبيات آلمان مي‏دانند. روح بلند پرواز، قوه تخيّل بي‏نظير، قدرت بيان و قلم سحرآميز او در مردم آلمان سخت تأثير كرد و او را سرآمد شعرا و نويسندگان آن كشور گردانيد. وي علاوه بر رشته‏هاي ادبي، در علوم فيزيك، پزشكي و طبيعي نيز مطالعه و تحقيق كرده و تأليفاتي نيز دارد. او به اشعار حافظ علاقه‏اي خاص داشت و زبان‏هاي لاتيني، يوناني، ايتاليايى، انگليسي و عربي را مي‏دانست. گوته هم‏چنين علاقه زيادي به قرآن و اسلام داشت و اثر آن را نجات بخش و عميق معرفي كرده است. وي پس از آشنايى با دنياي شرق و نيز مطالعه قرآن مجيد، در انديشه نگارش نمايش‏نامه‏اي افتاد كه در آن مقولاتي چون عظمت پيامبر اسلام(ص)، ارتباط پيامبر با خدا و وضع تاريخي و روابط با مردم را مقايسه نمايد. كتاب نغمات محمد(ص)، پس از اين مطالعه، نوشته شد. گوته سپس با تقليد از حافظ، ديوان شرقي و غربي را منتشر نمود كه در عين تقليد، بُعد غربي و ساختار فكري گوته در آن حفظ شده است. با اين حال مضامين مشتركي چون آزادي فكر، وسعت روح، تجلي خدا در طبيعت و... در ديوان گوته و حافظ وجود دارد. از گوته حدود يك‏صد و چهل اثر اعم از شعر، رمان، خاطرات و آثار علمي برجاي مانده كه ديوانِ شرقي و نغمه‏هاي رومي از مشهورترين آثار اوست. هم‏چنين كتاب تحفه‏هاي گوته، شامل مجموعه اشعار اوست كه در دو سلسله و مجموعاً نه دفتر منتشر شد. در مجموعه نخست با لحن گزنده و هجوآميز و در مجموعه دوم به جبنه‏اي صرفاً پندآميز پرداخته است. وي در اين مجموعه، در واقع نسل آينده را مخاطب قرار داده و خواهان تعليم آنهاست، با اين حالْ لحن نصيحت گران فضل فروش را ندارد. گوته از آيندگان مي‏خواهد كه عاشق زندگي باشند. در بخشي ديگر از اين كتاب، انديشه‏هاي سيايس گوته مطرح مي‏شود. وي از دموكراسيِ متكي بر اكثريت بيزار است و خواهان حاكميت برگزيدگان فكري بر مردم است تا به ترقي و رشد جامعه بيانجامد. بر همين اساس، ضمن نفي انكار خدا، يگانه دين را دين طبيعت، دانش و هنر مي‏داند. گوته از نظر ادبي در آلمان داراي همان مقامي است كه دانته در ايتاليا و شكسپير در انگلستان داشته‏اند. وجود گوته مدت شصت سال بر همه جا سايه افكنده بود و كمتر شخصيتي چون گوته در ادبيات جهان چنين نفوذي داشته است. اهميت او در نتيجه نبوغ و وسعت انديشه‏اش بود. نابغه‏اي كه نه تنها نماينده كامل ادبيات وتمدن عصر خويش به شمار مي‏آمد، بلكه خود دايرة المعارفي بود كه يك دوره از تمدن و فرهنگ بشر را در برداشت و سال‏ها مرجع شكل‏هاي گوناگون انديشه و هنر بود. هم‏چنين ارزش تمدن مادي در آثار گوته موضوع تازه‏اي را در ادبيات جديد آلمان وارد كرد و از اين‏رو مي‏توان او را خالق انديشه‏هاي رئاليستي و واقع‏گرايانه دانست. ولفانگ گوته سرانجام در 22 مارس 1832م در 83 سالگي درگذشت.