ورود قواي استعماري انگليس به سرزمين اسلامي عراق (1293 ش)

همزمان با گسترش آتش جنگ جهاني اول به نواحي شرقي اروپا، انگلستان، در سال 1293 ش برابر با 1914 م به امپراتوري عثماني اعلان جنگ داد و پس از چند روز تصميم به اشغالِ شهر بصره در جنوب عراق گرفت. چون اهالي بصره از اين موضوع مطلع شدند، سخت به هراس افتادند و از علما كمك گرفتند. علماي آگاه به زمان نيز اين بار چون هميشه، استراتژي مناسبي اتخاذ كردند و به نداي مظلومانه مردم بصره پاسخ مثبت دادند. آنان از يك سو فتوا بر وجوب دفاع دادند و از سوي ديگر، مردم را به مبارزه و پيكار عليه نيروهاي متجاوز انگليسي تحريك و تشويق كردند. خود نيز پيشاپيشِ مجاهدان و عشاير، به طرف ميادينِ نبرد حركت كردند و رهبري امت را در صحنه‏هاي جنگ بر عهده گرفتند. اين جريان‏ها سرانجام به انقلاب مشهورِ سال 1920 م برابر با 1299 ش عراق عليه نيروهاي انگلستان، منجر شد. اين انقلاب هرچند به پيروزي كامل بر دشمن اشغالگر نيانجاميد ولي قدرت و نفوذ روحانيان شيعه در ميان اقشار مختلف مردم را به همگان نشان داد و بار ديگر پيروي ملت را از مراجع معظم تقليد آشكار ساخت.

درگذشت "ناظم الاطباء" پزشك و لغت ‏شناس ايراني (1303 ش)

ميرزا علي اكبر خان نفيسي ملقب به ناظم الاطباء كرماني در حدود سال 1336 ش (1263 ق) در كرمان به دنيا آمد. او پس از پايان تحصيلات مقدماتي، به فراگيري علومي چون حكمت الهي و فلسفه روي آورد و در مدرسه دارالفنون تهران، طب را آموخت. ناظم الاطباء پس از پايان تحصيلات، نخستين بيمارستان جديد در ايران را تأسيس كرد و در مجلسِ حِفظُ الصَّحه (حفظ تندرستي) متشكل از پزشكان معروف شهر حضور داشت. وي در سال 1261 ش (1298) دومين بيمارستان با سبك جديد را در مشهد بنيان نهاد و از 1271ش، از اطباي ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه قاجار شد. علي اكبر نفيسي علاوه بر طبابت به نگارش كتاب همت مي‏ورزيد و آثاري را نيز پديد آورد. آثار ناظم‏الاطباء در طب شامل مجموعه كتاب‏هاي سودمندي است كه توسط او تأليف و يا از منابع خارجي ترجمه شده است. ناظم الاطباء در گردآوري واژه‏هاي زبان فارسي نيز سعي بسيار مبذول داشت و آثار ارزشمندي به وجود آورد كه مهمترين اثر او در اين زمينه، فرهنگ نفيسي در پنج جلد است كه مدت 25 سال از عمر خود را صرف گردآوري و تحرير آن كرد. ناظم الاطبا كرماني سرانجام در 9 خرداد 1303ش در 77 سالگي درگذشت.

رحلت فقيه اصولي آيت ‏اللَّه "سيدمحمدباقر قاضي طباطبايي" (1326 ش)

آيت‏اللَّه حاج سيدمحمدباقر قاضي طباطبايي تبريزي در سال 1248 ش (1285 ق) در تبريز به دنيا آمد و مبادي فقه و اصول و كلام و معقول را از علماي زادگاهش فرا گرفت. وي سپس براي تكميل تحصيلاتش، در سال 1269 ش راهي عتبات عاليات گرديد و در محضر ميرزاي بزرگ شيرازي در سامرا حضور يافت. آيت‏اللَّه قاضي پس از آن رهسپار نجف شد و در درس خارج آيات عظام: ميرزا حبيب اللَّه رشتي، ملامحمد فاضل شرابياني، محمد باقر اصطهباناتي و ملااسماعيل قراباغي شركت جست. وي همچنين در درس اخلاق آخوند ملاحسينقلي همداني حاضر شد و به مدارج والاي اخلاقي و علمي دست يافت. اين عالم رباني پس از مدتي كه در تبريز اقامت گزيد، بار ديگر در حوزه علميه نجف حاضر شد و در درس آيات عظام: سيد محمدكاظم يزدي و شيخ الشريعه اصفهاني حضور يافت. آيت‏اللَّه قاضي سرانجام پس از سيزده سال اقامت در نجف و اخذ اجازه اجتهاد از علامه سيد محمدكاظم يزدي و فاضل شرابياني و اجازه روايت از سيدابوالحسن اصفهاني، به تبريز مراجعت نمود و از آن پس به مدت بيش از چهل سال به درس و بحث و تاليف و تدريس همت گماشت. از اين عالم رباني تاليفات متعددي بر جاي مانده كه مَخزَنُ الفوائد في حاشيةِ الفرائد، حاشيه بر فُصول الاصول و نيز تقريرات اساتديش: ميرزاي رشتي، علامه يزدي و شيخ الشريعه اصفهاني از آن جمله‏اند. اين فقيه و مجتهد امامي، سرانجام پس از عمري سرشار از علم و معنويت، در نهم خرداد 1326 ش برابر با دهم رجب 1366 ق چشم از جهان فرو بست و در تبريز به خاك سپرده شد. اين عالم بزرگوار، پدر اولين شهيد محراب آيت‏اللَّه سيدمحمدعلي قاضي طباطبايي مي‏باشد.

كشف "چشمه نقطه ‏اي" در كهكشان راه شيري (1371 ش)

دكتر جلال صميمي، محقق و استاد دانشگاه صنعتي شريف تهران، پس از بيست سال تحقيق درباره كهكشان راه شيري و آزمايش در مورد تابش اشعه گاما، موفق به كشف پنج چشمه گاما در مركز اين كهكشان شد. دكتر جلال صميمي متولد سال 1319 در شهرستان زابل و داراي مدرك دكترا در رشته فيزيك است. او پس از مطالعات و تحقيقات گسترده، آزمايش‏هاي مكرر خود را در زمينه امولوسيون هسته‏اي انجام داد و سرانجام موفق به اين كشف مهم شد.

آغاز دعوت "ابومسلم خراسانی" عليه حكومت بني ‏اميه(129 ق)

عبدالرحمن بن مسلم معروف به ابومسلم خراساني، از مشاهير رجال خراسان مي‏باشد. وي به سبب دوستي كه باخاندان عباسي داشته با ابراهيم بن محمد، از نوادگان عباس بن عبدالمطلب پيمان مي‏بندد كه براي او از مردم بيعت بگيرد و او را به خلافت برساند. ابومسلم با استفاده از نفوذ فراواني كه در بين مردم خراسان داشت، در سال 129 هجري، خراسان را به تسخير درآورد و چون مروان حمار، آخرين خليفه‏ي اموي، ابراهيم بن محمد را به قتل رساند، ابومسلم برادر ابراهيم به نام عبداللَّه سَفّاح رابه جانشيني وي برگزيد و به شام حمله برد. در اين نبرد، قواي خراسان بر نيروهاي خليفه‏ي اُمَوي پيروز شدند و خاندان ستمكار اموي را برانداختند. سرانجام در سال 132 مروان به قتل رسيد و ابومسلم از اين پس مردم را به بيعت با سَفّاح دعوت كرد و از اين زمان خلافت خاندان عباسي كه بيش از پانصد سال بر ممالك اسلامي به طول انجاميد، آغاز شد. گويند كه ابومسلم از اين‏كه دولت طاغوت را بر سركار آورده بود پشيمان شد و بعدها توسط منصور دوانيقي دومين خليفه‏ي عباسي در حدود سال‏هاي 137 الي 140 هجري در نزديكي شهرمداين با مكر و حيله به قتل رسيد.

درگذشت "فرانسوا وُلتِر" فيلسوف و نويسنده مشهور فرانسوي (1778م)

فرانسوا ماري آروئه معروف به ولتر، نويسنده نام‏آور فرانسوي در 21 نوامبر 1694م در پاريس به دنيا آمد. وي در محيطي تحصيلات خود را ادامه داد كه آزادي انديشه تا قعر لذات جسماني مجاز شمرده مي‏شد. با اين حال وي ذوق ادبي خود را در سرودن هجوياتي عليه برخي مقامات حكومت به كار گرفت و به همين علت به زندان افتاد. هرچند ولتر پس از يازده ماه زندان بر اثر كوشش دوستانش آزاد شد اما در استحكام و مقاومت روحي وي خللي ايجاد نگرديد و باز كار را شروع كرد و در نتيجه براي بار دوم به زندان افتاد. با اين حالْ آزادي وي از زندان برابر با تبعيد او از فرانسه گرديد و ولتر راهي انگلستان شد. او سالياني در انگلستان اقامت گزيد و پس از مطالعه و آشنايى با برخي متفكران آن سامان، در گوشه‏اي به انتشار آثار خود پرداخت. ولتر در آثار خود، انسان را به تامل و ترديد و سنجش مي‏كشاند. خرافات و موهومات را خوار مي‏شِمُرَد و واعظان ياوه‏گو و متشرعان نادرست را به بادِ مسخره مي‏گيرد. او ظلم و قساوت و تبعيض را رذيلت مي‏دانست و حكومت جور و اجحاف را منشأ مفاسد اخلاقي مي‏شمرْد. ولتر با زبردستي و ظرافت تمام توانسته است با گرداندن كلام از صورتي به صورت ديگر، طنز آميزترين تاثير را به نوشته‏هاي خود بدهد. تعبيرات وي هميشه شيرين و ماهرانه و بي‏تكلّف است. به همان اندازه كه اثر قلمش نوربخش است، طنزهايش ويران‏گر است. هم‏چنين ايجاز و وضوح، خصوصيتي است كه در همه نوشته‏هاي او وجود دارد. مذهب واقعي او تقوايى آميخته با وجدان و براساس اغماض مذهبي بود. وي به امور ماوراء الطبيعه، جز به قدرت الهي به چيزي عقيده نداشت و مذهب كاتوليك را سدي براي تجلي روح بشر مي‏پنداشت. ولتر كه به آزادي انديشه و بيان و اصول حقوق انساني پاي‏بند بود، مصلح و پيشواي جامعه و يكي از اركاني معرفي شد كه براي انقلاب فرانسه كه يازده سال پس از مرگش به وقوع پيوست، آماده كرد. شيوه انشاء ولتر ممتاز بود. هيچ كس روشن‏تر، زيباتر و صحيح‏تر از وي به زبان فرانسوي ننوشته است و نه تنها در نثر، بلكه در شعر نيز از ظرافت طبع برخوردار بود و هم‏چنين به عنوان تراژدي‏نويس بزرگ زمان شهرت داشت. ولتر در سال 1755م ساكن ژنو شد و از آن زمان به بعد، خانه او، كانون علم و ادب اروپا گرديد. از ولتر آثار متعددي برجاي مانده كه فرهنگ فلسفي، تاريخ پتر كبير، ساده دل و ژول سزار از آن جمله است. فرانسوا ولتر سرانجام در 30 مه 1778م به علت خستگي و كار زياد در 84 سالگي درگذشت. او معتقد بود كه بهترين كشور، كشوري است كه در آن فقط قانون حكومت كند گرچه تصور مي‏كرد چنين كشوري وجود ندارد. هم‏چنين اين جمله از اوست. اگر خدا نباشد بايد آن را اختراع كرد.