وقوع زلزله شديد در سلماس و كشته شدن بيش از دو هزار نفر(1309 ش)
زلزله بزرگ و مخرب سال ۱۳۰۹ سلماس جزو یکی از مخربترین زلزله‌های منطقه آذربایجان محسوب می گردد. این زلزله پانزده ساعت پس از پیش لرزه سلماس در نیمه‌شب سه‌شنبه یا در حقیقت بامداد روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت زلزله اصلی در آن واحد موجب تخریب کامل دیلمقان و حدود شصت روستا در دشت سلماس و مناطق حاشیه آن شد. دامنه آسیب‌ها از دشت سلماس به دهستان قطور و مسیر علیای زاب در ترکیه کشیده شده بود و موجب کشته شدن ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر در سلماس شد. در منطقه سلماس به سبب نا امی‌های پس از دوران صفویه آثار باستانس جدی و قابل تامل وجود نداشته و اگر اثری موجود بوده پس از دوره قاجاریه بوده که آن هم در حوادث پس از جنگ اول جهانی تقریبا نابود شد. بررسی آثار باقیمانده باستانی در سلماس نشان می دهد آثار موجود در کوهستان نظیر قلاع باستانی و دخمه‌های اورارتوئی و یا بنا هائی که به نوعی در ساختمانشان سنگ می‌باشد از استحکام نسبتا مناسبی در برابر زلزله بزرگ ۲/۷ درجه سلماس داشته اند. بر اساس این مطالعه کل آثار خشتی و گلی منطقه از بین رفته اند. در این زلزله اکثر آثار باستانی سلماس از جمله حصار ۴ متری شهر دیلمقان، مساجد و بقاع قدیمی و عبادتگاه‌های مسیحیان، مناره قرون وسطی‌یی میرخاتون در کهنه شهر، پلهای قدیمی از بین رفت. این زلزله که بزرگی آن را بربریان (۱۹۷۴) ۴/۷=M و مؤسسه ژئوفیزیک ۲/۷=M برآورد کرده است یکی از مخربترین زلزله‌های آذربایجان و شاید منطقه خاورمیانه می‌باشد بطوریکه سال ۱۹۳۰در تاریخ زلزله‌شناسی بنام ۱۹۳۰سلماس ثبت شده است. پس از زلزله در ۱۰کیلومتری شمال گسل سلماس یک چشمه آب گازدار هیجده درجه بوجود آمد که در سلماس زلزله بولاغی (چشمه زلزله) نامیده شد. این چشمه بعدها پس از زلزله‌ها مخصوصاً زلزله ۲۲ ژوئن ۱۹۷۳ سلماس رنگ گل به خود گرفت. در نتیجه این زلزله سطح ایستابی منطقه موقتاً بالا رفته و مناطق پست را آب فرا گرفت اما به زودی به سطح پیشین خود فرو نشست. آب دریاچه که خیلی پایین رفته بود به تدریج بالا آمد و زمین لغزشهای متعدد در دره سلماس و در شیبهای لشکران و سایر مناطق رخ داد که ریزش تپه‌های باستانی هفتوان تپه و دیریش تپه قابل ملاحضه بود. امبرسیز(۱۹۸۲) شعاع تخریب زلزله را ۲۳ کیلومتر و شعاع احساس را۳۵۰ کیلومتر برآورد کرده است یعنی این زلزله در بغداد و تفلیس احساس شده است. پس از استقرار آرامش در سلماس، شهر جدیدی در یک کیلومتری دیلمقان - در محل فعلی شهر سلماس با نقشه صحیح شهر سازی و مهندسی و به صورت شطرنجی مهندس اسدالله خاورزمین احداث و به هر یک از اهالی شهر ویران شده سلماس قطعه زمین مناسبی جهت خانه سازی و اسکان داده شد. از ویرانه‌های سلماس امروزه چیزی باقی نمانده است، بجز پایه دیوارهای مسجد آقا«آقامچیدی» و سنگهای منشوری شکل ستونهای مسجد که جای دارد محل این آثار توسط میراث فرهنگی حصار کشی شده و بعنوان یادگاری از زلزله مشهور و ویرانگر ۱۹۳۰م سلماس برای آیندگان جهت عبرت و برنامه ریزی اصولی جهت تلاش برای بسط دانش زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در منطقه استفاده گردد.

درگذشت استاد "بديع الزمان فروزانفر" نويسنده، شاعر و اديب برجسته معاصر (1349ش)

استاد بديع الزمان فروزانفرِ خراساني در حدود سال 1279 ش (1318 ق) در بشرويه در استان خراسان به دنيا آمد. تحصيلاتِ خود را در صرف، نحو، معاني، بيان، منطق، حكمت و فلسفه در مشهد و تهران در خدمت استاداني مانند اديب نيشابوري، ميرزا طاهر تنكابني و سيدكاظم عصار و... به پايان رساند و پس از آن در مدرسه دارالمعلّمين عالي، سمت معلّمي ادبيات را برعهده گرفت. بديع‏الزمان از استعداد و هوشي بسزا برخوردار بود و حافظه‏اي فوق‏العاده داشت. وي سفرهاي علمي متعددي به خارج از كشور انجام داد و در دانشگاه‏هاي برخي كشورها، كرسي تدريس زبان و ادبيات فارسي را تاسيس كرد. استاد فروزانفر دانشمندي نكته سنج، استادي محقق و مدرسي بي‏نظير بود و علاوه بر داشتن اطلاعات بسيار در زمينه معارف اسلامي و ادبيات فارسي، شاگردان بسياري تربيت نمود كه هريك از آنها در شمار استادان بزرگ به شمار مي‏آيند. از اين اديب گرانقد آثار فراواني بر جاي مانده كه تاليف كتاب سخن و سخنوران در چهار جلد، تاريخ ادبيات ايران و نيز تصحيح كليات شمس تبريزي و نيز تصحيح فيه مافيهِ مولوي و... از آن جمله‏اند. استاد فروزانفر سرانجام در 17 ارديبهشت 1349 بر اثر سكته قلبي در هفتاد سالگي در تهران دار فاني را وداع گفت و جامعه ادبي ايران را سوگوار نمود.

درگذشت "مهرداد اوستا" شاعر و قصيده‏سرا (1370 ش)

محمدرضا رحماني مشهور به مهرداد اوستا - فرزند محمدصادق از شعراي نامي معاصر - در سال 1306 ش در بروجرد متولد شد و تحصيلات مقدماتي را در زادگاه خود به پايان برد. وي پس از اخذ ليسانس فلسفه به سمت دبيري، به تدريس پرداخت. استاد مهرداد اوستا، مبارزات سياسي خود را سال‏ها پيش از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران آغاز كرد. او در مجموعه اشعار خود و نيز در كتاب "تيرانا" با لحني تند از رژيم شاه انتقاد كرده است. اَوِستا اشعاري زيبا درباره انقلاب اسلامي و همچنين رثاي حضرت امام سروده است. او سال‏هاي بسياري از عمر خود را صرف تحقيق در اشعار شاعراني همچون حافظ، مولوي، خاقاني و ادبيات اساطيري جهان كرد. مهرداد اوستا در سرودن انواع شعر به ويژه قصيده مهارت و شهرت داشت. وي بعد از انقلاب اسلامي ايران، سمت مشاور فرهنگي رياست جمهوري را بر عهده داشت. همچنين در سال‏هاي پاياني عمر خود به عنوان رييس شوراي شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فعاليت مي‏كرد. از اين شاعر گرانقدر آثار منظوم و منثور ارزشمندي چون امام، حماسه‏اي ديگر، و از كاروان رفته به يادگار مانده است. مهرداد اوستا سرانجام در 17 ارديبهشت 1370 در 63 سالگي جان به جان آفرين تسليم كرد و رخ در نقاب خاك كشيد.

روز اسناد ملي

در دوران قاجار به خصوص از زمان فتحعلی شاه، اسناد به صورت آرشیو اداره بیوتات در دربار، نگهداری و در زمان 'ناصرالدین شاه'، اسناد سیاسی در وزارت امور خارجه و اسناد مالی در دفتر 'میرزا یوسف خان مستوفی الممالک' گردآوری می‌شد.وزارت خارجه ایران در سال ۱۲۷۸ توانست با پیروی از روش بایگانی کشورهای اروپایی، بایگانی خود را با رعایت اصول صحیح حفظ و نگهداری اسناد انسجام بخشد. در سال ۱۳۴۵، لایحه تاسیس 'سازمان اسناد ملی ایران' ارائه شد، در روز هفدهم اردیبهشت ماه، سال ۱۳۴۹، مجلس شورای ملی، قانون تاسیس این سازمان را تصویب کرد. اسناد ملی عبارت است از: "کلیه اوراق، مراسلات، دفاتر، پرونده‌ها، عکسها، نقشه‌ها، کلیشه‌ها، نمودارها، فیلم‌ها، نوارهای ضبط صوت و سایر اسنادی که در دستگاه دولت تهیه شده و یا به دستگاه دولت رسیده‌است و بطور مداوم در تصرف دولت بوده از لحاظ اداری، مالی، اقتصادی، قضایی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فنی و تاریخی به تشخیص سازمان اسناد ملی ایران ارزش نگهداری داشته باشد."

تسليم كامل آلمان در برابر متفقين و پايان جنگ جهاني دوم در اروپا (1945م)

از سال 1943م، شكست‏هاي آلمان در جنگ جهاني دوم آغاز شد. به دنبال اين شكست‏ها، روس‏ها در جبهه شرق، دست به تعرض شديدي زدند و تا خاك آلمان و متصرفات اين كشور در شرق اروپا پيش رفتند. در جبهه غرب نيز حملات متفقين با كمك ارتش امريكا شدت گرفت و بدين ترتيب در اواخر سال 1944م، پيشروي ارتش متفق در دو جبهه به طرف آلمان ادامه يافت. از اوايل سال 1945م متفقين از غرب و روس‏ها از شرق وارد برلين شدند. در اين حال هيتلر خودكشي كرد و بسياري از سران حزب نازي دستگير شدند. بدين ترتيب با شكست كامل آلمان، جنگ جهاني دوم به پايان رسيد. اين جنگ در حدود 55 ميليون كشته و خسارات بسيار زيادي در جهان بر جاي گذاشت.