رحلت فقيه كبير و عالم مجاهد "حاج ميرزا جواد مجتهد تبريزي" (1274 ش)

حاج ميرزا جواد بن احمد مجتهد تبريزي در اواسط قرن سيزدهم هجري قمري در تبريز به دنيا آمد. وي پس از طي دروس مقدماتي و سطوح، در محضر درس عالماني همچون: سيد حسين كوه كمره‏اي و ملامحمد فاضل ايرواني حاضر شد و به مدارج عالي علمي و فقهي دست يافت. ميرزا جواد مجتهد تبريزي از آن پس به امور ديني و وظايف مذهبي مشغول گرديد و پس از سالياني رياست مطلقه علميه را كه توام با نفوذ و اقتدار فراوان بوده، به دست گرفت. وي ساليان دراز با نفوذ تمام، رياست تامه را بر عهده داشت و كارهاي مهم بسياري را با كمال شهامت و موفقيت به انجام رساند. ايشان در ميان مردم و امرا و حكام وقت نيز داراي وجهه‏اي كم نظير بوده به طوري كه حاكمان زمان، اوامر و احكام او را قبول و اجرا مي‏كردند. در جريان نهضت تحريم تنباكو، وقتي كه دربار قصد مقاومت در برابر اين فتوا را داشت، ميراز جواد مجتهد خود به ناصرالدين شاه تلگراف زد كه اگر امر ميرزاي شيرازي در مورد دخانيات اجرا نشود، ما خودمان اقدام خواهيم كرد. ايشان در كنار فعاليت‏هاي سياسي و اجتماعي، به عنوان يكي از برجستگان حوزه علميه تبريز به شمار مي‏رفت. حوزه‏اي كه ده‏ها مجتهد مسلّم و تعداد زيادي صاحب رساله را در خود جاي داده بود. ميرزا جواد مجتهد تبريزي سرانجام در 13 بهمن 1274ش درگذشت و در نجف به خاك سپرده شد.

رحلت دانشمند و محقق بزرگوار "ميرزا محمدحسين فاضل توني" دانشمند مسلمان (1339 ش)

ميرزا محمدحسين فاضل توني، دانشمند و عالم بزرگ مسلمان در سال 1257 ش در شهرستان فردوس در استان خراسان متولد شد. او در دوران تحصيل از محضر عالمان برجسته‏اي همچون اديب نيشابوري كسب فيض كرد و به مدارج عالي علمي و معنوي دست يافت. فاضل توني در فقه، اصول فقه، حكمت، عرفان، رياضي، نجوم و ادبيات عرب از معلومات وسيعي برخوردار بود. بعدها به سمت استادي در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران برگزيده شد و تدريس زبان و ادبيات عرب و فلسفه قديم به او واگذار شد. فاضل توني با اينكه در سال 1339 به علت كهولت سن باز نشسته شد از تدريس نياسود و به كار خود ادامه داد. از ميرزا فاضل توني كتب ارزشمندي چون حكمت قديم، الهيات و حواشي بر اسفار به يادگار مانده است. اين استاد بزرگوار سرانجام در سيزدهم بهمن 1339 در 82 سالگي در تهران درگذشت و به جوار رحمت حق تعالي شتافت.

واكنش‏هاي داخلي و خارجي در قبال سخنان حضرت امام در بهشت زهرا (1357 ش)

وزارت امور خارجه دولت آمريكا كه از حاميان اصلي رژيم شاه بود، پس از سخنان پرشور امام خميني در روز 12 بهمن 57 در بهشت زهرا و مواضع صريح معظّمٌ لَه در مقابل سياست مداخله جويانه آمريكا در ايران، اين سخنان را ضدآمريكايي خواند. رژيم صهيونيستي نيز از بازگشت حضرت امام به ايران ابراز نگراني كرد، زيرا به خوبي مي‏دانست كه امام و مردم انقلابي ايران از مخالفان سرسخت اين رژيم غاصب و اشغالگر هستند. تاس، خبرگزاري رسمي دولت شوروي نيز در واكنش به بازگشت امام به كشور اعلام كرد كه بازگشت آيت‏اللَّه خميني به ايران، سير مبارزات را در آن كشور وارد مرحله سرنوشت‏سازي كرده است. از طرف ديگر، در اين روز مردم مشتاق ديدار امام، عازم اقامتگاه ايشان در مدرسه علوي تهران شدند. ايشان طي سخناني براي مردم، رژيم را مخالف عقل و حقوق بشر خواندند و تأكيد كردند كه هر ملتي حق دارد، سرنوشت خود را شخصاً تعيين كند.

واگذاري امتياز تأسيس بانك شاهي ايران به "رويتر" سرمايه‏دار انگليسي(1306 ق)

پس از لغوِ امتياز فوق العاده‏ي بارون رويتر مبني بر انحصار ساختمان راه آهن، استخراج معادن و تاسيس بانك ملي به يك تبعه‏ي انگليسي توسط دولت ايران، به زودي هردو طرف به علّت عظمت امتياز، دريافتند كه اين كار بدون مطالعه صورت گرفته شده است، بنابراين در سال 1306 ق دولت ايران به بارون دو رويتر پسر بارون جوليوس دو رويتر مذكور، به عنوان غرامتِ لغو امتياز پدرش، امتياز محدودتري اعطا كرد كه به موجب آن مي‏توانست بانكي تاسيس نموده و از بعضي معادن ايران بهره برداري كند. اين امتياز سرانجام به تاسيس بانك شاهي و بانك صنايع و معادن ايران منتهي گشت.

امضاي معاهده تاريخي برلَن براي سركوبي انقلابيون فرانسه (1793م)

در دوم فوريه 1793م، معاهده تاريخي برلين ميان امپراتور اتريش و پادشاه پروس به امضا رسيد. اين معاهده، نتيجه توافقي بود كه ميان اين دو زمام‏دار اروپايى در اوت 1791م براي مقابله با انقلاب فرانسه حاصل شده بود. زيرا كه سلاطين اروپايي از برخي نظرات آزادي‏خواهانه انقلاب فرانسه به وحشت افتاده بودند. با وجود انعقاد اين معاهده و حمله اتريش، پروس و هم‏چنين انگليس به فرانسه و حمايت از سلطنت طلبانِ اين كشور، اين تحركات به نتيجه نرسيد و انقلابيون فرانسه به پيروزي دست يافتند.

درگذشت "ديميتري مَنَدليُف" مكتشف نامي روسي و مبتكر جدول تناوبي عناصر (1907م)

ديميتري ايوانوويچ مَندَلْيُف شيمي‏دان روسي در هفتم فوريه 1834م درنواحي شرقي سيبري در روسيه به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات مقدماتي در زادگاهش راهي دانشگاه مسكو شد اما در امتحان ورودي موفق نشد. با اين حال تحصيلات خود را در مؤسسه تربيت معلم ادامه داد و به رياضيات، فيزيك و شيمي علاقه فراواني نشان داد. ديميتري جوان ضعيف و بيماري بود و هميشه از بيماري ريه رنج مي‏برد به طوري كه در 21 سالگي اميدي به زنده ماندنش نبود. وي پس از چندي براي ادامه تحصيل به فرانسه و آلمان سفر كرد و در آن جا تحقيقات و مطالعاتي درباره نور به انجام رساند. مندليف سپس به پترزبورگ بازگشت و با نگارش مقاله الكل با آب، موفق به اخذ درجه دكتراي شيمي گرديد. او در 1869م، بعد از چند سال كار و كوشش و گردآوري دانستني‏هاي شيمي، آماده تدوين جدول عناصر شد. تا آن تاريخ، نزديك به 63 عنصر شيميايى شناخته شده بود. مندليف در جستجوي كشف راه حلي بود كه بتواند به نحوي اين عناصر را به يك‏ديگر ارتباط دهد. او 63 عنصر را به ترتيب افزايش وزن اتمي درجدول مرتب كرد كه هيدروژن در اول و عنصر اورانيوم در آخر بود. مندليف پي برد كه با قرار دادن اين عناصر در هفت گروه، بر حسب خواص فيزيكي و شيميايى، نظم و ترتيب جالبي به وجود مي‏آيد، چرا كه بعد از هر هفت عنصر، دوباره همان خواص تكرار مي‏شود. اين جدول مي‏توانست تغيير حالت خواص شيميايى عناصر را با در نظر گرفتن وضع آنها در جدول به آساني پيش‏بيني كند. مندليف در صدد بود كه با استفاده از جدول تناوبي، وضع عناصر ديگري را كه تا آن موقع كشف نشده بود در جدول تعيين كند. از اين رو، وزن اتمي و خواص شيميايى چند عنصر را كه ناشناخته بود در جدول پيش‏بيني كرد و جاي آنها را خالي گذاشت. جدول تناوبي مندليف در ابتدا با استقبال مواجه نشد ولي با كشف عناصر ديگر، جاهاي خالي پر شد و او به شهرتي جهاني دست يافت. در طي سال‏هاي بعد، تمامي آكادمي‏هاي كشورهاي جهان غير از مملكت خودش، او را به عضويت دعوت كردند؛ زيرا مندليف مردي آزادي‏خواه و طرفدار جدي حقوق زن بود و به اين علت مورد لطف آكادمي‏هاي داخليِ طرفدار تزار روس قرار نگرفت. امروزه، جدول تناوبي عناصرْ كامل شده و عناصرْ با نظم خاصي به ترتيب عدد اتمي‏شان در خانه‏هاي جدول قرار گرفته‏اند. ديميتري مندليف سرانجام در دوم فوريه 1907م در 73 سالگي در اوج شهرت درگذشت.

مرگ "بِرْترانْد راسل" نويسنده و فيلسوف شهير انگليسي (1970م)

برتراند آرتور ويليام راسل فيلسوف معروف انگليسي در 18 مه 1872م در انگلستان به دنيا آمد و زبان‏هاي فرانسه و آلماني را در خانه فرا گرفت. وي در 18 سالگي وارد دانشگاه كمبريج شد و با درجه ممتاز در رشته فلسفه فارغ التحصيل گرديد. اين در حالي بود كه وي به كلي از اعتقاد به مسيحيت دست كشيده بود. او در اين هنگام به مطالعه درباره مكاتب فكري مختلف پرداخت و هم‏زمان به فعاليت‏هاي سياسي نيز مشغول شد. راسل درسال 1903م كتاب اصول رياضيات را نگاشت كه در آن ثابت مي‏كرد رياضيات قسمتي از علم منطق است. اين كتاب توجه تمام متفكران معاصر را به خود جلب كرد و راسل را به شهرت رساند. وي در جريان جنگ جهاني اول، با جنگ به مخالفت پرداخت و پس از نگارش مقاله‏اي در اين زمينه، از تدريس در دانشگاه محروم شد. با اين حال در جنگ جهاني دوم، اعمال قدرت در مناسبات با آلمان نازي را تجويز نمود و به دليل طرفداري از خلع سلاح جهاني و هسته‏اي، به دفعات توقيف شد. راسل در تمام زندگي خود، طرفدار آزادي مطلق و نامحدود روابط انساني و اجتماعي بود و علناً با دين و مذهب مخالفت مي‏كرد. او به اين نتيجه رسيده بود كه اعتقادات مذهبي با علوم جديد ناسازگار و اخلاقيات مسيحي در مواردي نامعقول است. از اين رو به مكتب نئورئاليسم كه با مذهب و حكمت الهي مخالفت داشت پيوست. راسل معتقد بود كه وقتي براي قبول نظريه‏اي، زور و فشار به كار برده مي‏شود، معلوم مي‏شود كه آن نظريه به خودي خود، فاقد قدرت‏هاي منطقي لازم است و براي جبران اين ضعف است كه زور و فشار، اعمال مي‏گردد. راسل در سال 1950م به دليل دفاع مداوم از آزادي بشر و افكاري كه در آثارش به كثرت يافت مي‏شود، به دريافت جايزه ادبيات نوبل مفتخر شد. سال‏هاي آخر عمر راسل با تشكيل دادگاه جنايات جنگي امريكا در ويتنام كه به نام او، دادگاه راسل خوانده مي‏شد و نيز مبارزه با توسعه صنايع هسته‏اي در تسليحات به ويژه افشاي اسرار هسته‏اي انگليس، از وجهه سياسي خاصي برخوردار بود. راسل علاوه بر مقالات فلسفي، مطالب بي‏شماري درباره تعليم و تربيت، سياست و منطق وفلسفه نگاشته است كه تاريخ فلسفه غرب، اخلاق، تصوف و منطق و معماهاي فلسفه از آن جمله‏اند. برتراند راسل سرانجام در دوم فوريه 1970م در 98 سالگي درگذشت.