عضو هيئت علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران با اشاره به اين نكته كه در روزهاي ابتدايي سال 90 اقدامات محدود و ناقص رسانه ملي هنوز نتوانسته در شفاف‌سازي موضوع مؤثر باشد، تصريح كرد: متأسفانه برخي‌ها حتي جهاد اقتصادي را در حد رياضت اقتصادي تنزل دادند.

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاري فارس، مقام معظم رهبري در پيام نوروزي خود، سال 90 را به عنوان سال "جهاد اقتصادي " نامگذاري كرده و در اين زمينه فرمودند كه "اين سال جاري را كه از اين لحظه آغاز مي‌شود، ما بايستي متوجه كنيم به اساسي‌ترين مسائل كشور و محور همه اين‌ها به نظر من مسائل اقتصادي است، لذا من اين سال را "سال جهاد اقتصادي " نامگذاري مي‎كنم. "

همچنين رهبر معظم انقلاب خاطرنشان كردند: "ما سال 89 را به ‎نام سال همت مضاعف و كار مضاعف نامگذاري كرديم و خوشبختانه در سرتاسر سال، اين شعار تحقق عملي پيدا كرد " و جالب‌تر اينكه "جهاد اقتصادي "، سومين سال دهه پيشرفت و عدالت است و قطعاً تمام برنامه‌ها و حركات كشور بايد به گونه‌اي تدوين و اجرايي شود كه در پايان اين دهه، پيشرفت و عدالت به معناي حقيقي كلمه در كشورمان احساس شود. "

حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در بخشي از سخنانشان در جمع زائران حرم ملكوتي ثامن‌الحجج -عليه السّلام- در اين راستا نيز محورهايي را مشخص فرمودند و تأكيد كردند كه "ايران با جهاد اقتصادي نشان مي‌دهد كه يك ملت در سايه اسلام پيشرفت مي‌كند. "

البته دستيابي به چنين اهدافي نيازمند تبيين موضوع و شناخت آن و همچنين ارائه راحل‌هايي منطقي و صحيح براي اجرايي كردن اهداف مورد نظر است.

همين نامگذاري و تأكيدات رهبر معظم اننقلاب اسلامي باعث شد تا به گفت‌وگويي با محمد خوش‌چهره عضو هيئت علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران بنشينيم و در اين گفت‌وگو ضمن پاسخ به اين پرسش كه "چرا جهاد اقتصادي؟ " ابعاد مخلتف اين استراتژي را تشريح و راه‌هاي رسيدن به آن را بررسي كنيم و رسالت دانشگاه‌ها در قبال جهاد اقتصادي را نيز مورد بررسي قرار دهيم.

* اجرايي كردن جهاد اقتصادي مستلزم درك مفهومي از موضوع است

خوش‌چهره در ابتداي گفت‌و‌گوي مشروح خود با فارس با بيان اينكه اجرايي كردن جهاد اقتصادي مستلزم درك صحيح مفهومي از آن است تا تشخيص داده شود كه اهميت اين اطلاق ناشي از چيست، گفت: مقام معظم رهبري به بيان مديريت كلان ملي، استراتژيست نظام هستند؛ يعني كسي كه در بين هدف‌هاي تعيين شده اولويت را تبيين مي‌كند.

وي ادامه داد: معمولاً يك نظام سياسي يا اقتصادي مجموعه‌اي از هدف‌ها را در پيش‌روي خود دارد اما اينكه بتواند همزمان همه هدف‌ها را به صورت متوازن پيش ببرد اين معمولاً شدني نيست؛ حتي در مقياس‌هاي خردتر مانند مديريت استراتژيك سازماني يا شهري و شبيه به اين‌ها نيز شرايط به اين‌گونه است؛ در مديريت كلان ملي به خصوص اقتصاد كلان تشخيص اولويت‌ها يك معيار ارزيابي، قضاوت، توانمندي و عقلانيت بشمار مي‌رود.

* مقام معظم رهبري با نگاه نافذ اولويت‌ها را پيش‌رو قرار مي‌دهد

اين استاد دانشگاه با بيان اينكه مقام معظم رهبري با نگاه نافذ اولويت‌ها را پيش‌رو قرار مي‌دهد و اين اولويت‌ها در قلمروهاي مختلف مشخص مي‌شود، در بيان مثالي در اين زمينه گفت كه در حوزه‌هاي سياسي اجتماعي، امنيتي و اقتصادي؛ به طور مثال فرمايش ايشان در اطلاق سال به نام "اتحاد و انسجام ملي " در جهت بسترسازي براي اتحاد ملي است كه به حوزه اجتماعي مربوط مي‌شود و اين نامگذاري براي پيشبرد اهداف و مصالح ملي انجام مي‌گيرد.

وي اضافه كرد: مقام معظم رهبري امسال را "جهاد اقتصادي " ناميدند؛ اين اطلاق از 2 قلمرو تشكيل شده است كه يكي اقتصادي است كه حوزه را به صورت خاص بر روي اقتصاد متمركز كرده و بحث دوم آهنگ و نحوه حركت است كه جهادگونه گفته شده است.

* انتقاد از برخورد تبليغاتي و نامناسب با نامگذاري‌ها

خوش‌چهره درك صحيح از هر 2 واژه (اقتصاد و جهاد) را حائز اهميت دانست و ادامه داد: متأسفانه ديده مي‌شود كه بعضاً آگاهانه يا ناآگاهانه برخوردهاي مقطعي و محدودنگر و بعضاً تبليغاتي با چنين فرمايشاتي مي‌شود كه در توضيح نام‌گذاري امسال اين مطلب به صراحت در فرمايشات مقام معظم رهبري گفته شد و از استفاده‌هاي تبليغاتي و نامناسب از اين اطلاق‌ها انتقاد صورت گرفت.

اين استاد دانشگاه تهران با تأكيد بر اينكه قطعاً درك صحيح از موضوع و يك مفاهمه علمي بين نخبگان، سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان و حتي قانون‌گذاران و تصميم‌گيران كلان اقتصاد ملي در سطح اول حائز اهميت است، خاطرنشان كرد: در سطح دوم مردم و آحاد جامعه، فعالان اقتصادي قرار دارند كه خود را بايد به صورت مشاركت‌هاي مردمي در عرصه‌ جهاد اقتصادي نشان دهند.

خوش‌چهره با اشاره به نقش رسانه‌ها در تبيين مسائل و موضوعات اظهار داشت: در واقع رسانه‌ها نقش مهمي در تبيين و تحليل و دلايل ايجادي اين مسئله دارند و از سوي ديگر محافل آكادميك و دانشگاهي نيز موثر هستند.

وي اضافه كرد: محافل آكادميك و دانشگاهي، نظام تصميم‌گيري، سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي و قانون‌گذاري را به عنوان مخاطب قرار مي‌دهند و رسانه آحاد مردم و سطح بالا را به عنوان مخاطب دارند.

* نبايد جهاد اقتصادي را تا سطح رياضت اقتصادي تنزل داد

اين استاد دانشگاه تهران با اشاره به اين نكته كه در روزهاي ابتدايي سال 90 اقدامات محدود و ناقص رسانه ملي هنوز نتوانسته در شفاف‌سازي موضوع مؤثر باشد، تصريح كرد: متأسفانه برخي‌ها حتي جهاد اقتصادي را در حد رياضت اقتصادي تنزل دادند.

خوش‌چهره با بيان اينكه جهاد اقتصادي تأكيد به اقدام در قلمرويي است كه به دليل اهميت استراتژيكش در راستاي منافع ملي محسوب مي‌شود، تصريح كرد: صداوسيما نبايد اين شبهه را به وجود آورد كه اقتصاد به اصل نظام جمهوري اسلامي تبديل شده است و بعد نظام را با نظام‌هاي سوسياليستي كه در آن‌ها اقتصاد زيربنا است، مقايسه كرد.

* نامگذاري سال 90 به نام "جهاد اقتصادي " به معني سوسياليستي شدن نظام نيست

وي با اشاره به اينكه شاكله نظام جمهوري اسلامي ايران مشخص است و فرمايشات مقام معظم رهبري نيز به عنوان اقدامات تاكتيكي محسوب مي‌شود، اظهار داشت: نامگذاري‌ها يك تبيين استراتژيك بلند مدت راجع به يك موضوع نيست؛ اگرچه برخي از اطلاق‌ها مانند "تلاش مضاعف " قطعاً مي‌تواند استمرار بلندمدت داشته باشد ولي در مجموع مفهوم نامگذاري سال 90 به عنوان سال "جهاد اقتصادي " اين نيست كه نظام سوسياليستي شده و قصد دارد اقتصاد را به عنوان زيربنا مطرح كند.

اين استاد دانشگاه اجراي درست و صحيح جهاد اقتصادي را نيازمند بررسي و يافت دلايل ايجادي چنين بحثي عنوان كرد و گفت كه مقام معظم رهبري به صورت شفاف و ساده در فرمايشاتشان اين اقدام را اجرايي كردند.

خوش‌چهره اضافه كرد: ما اكنون قطار در حال حركتي داريم كه اين حركت دستاوردهايي نيز داشته است اما همچنان كه در فرمايشات رهبر معظم انقلاب بود، برخي مواقع لوكوموتيو زيگزاگ حركت كرد و برخي زمان‌ها مانند دونده‌اي كه حركاتش بايد با نگاه به رقيبش باشد و رو به جلو بدود حركت كرديم؛ اما دائماً دچار برگشت‌هاي نامناسب و عقب رفتن‌ها و انحرافات از مسير شديم كه چنين موضوعاتي حركت به سمت هدف‌گذاري را به عقب انداخته است.

وي با يادآوري اينكه اكنون چشم‌انداز 20 ساله و سياست ابلاغي برنامه پنجم را داريم اما مشاهده مي‌كنيم كه از سياست‌‌هاي تعيين شده در برنامه 20 ساله كه در درجه اول تبديل شدن به قدرت اول علم و فناوري در منطقه و در درجه دوم قدرت اول اقتصادي شدن در منطقه است، فاصله گرفتيم، خاطرنشان كرد: اگرچه در علم و فناوري توانستيم موفقيت‌هاي مثبتي را كسب كنيم اما در حوزه اقتصاد نتوانستيم حتي وضع موجود را حفظ كنيم.

عضو هيئت علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران با يادآوري اين نكته كه 2 سال پيش كه به تدوين چشم‌انداز مبادرت كرديم رقيب اصلي‌مان در منطقه تركيه و در درجه دوم عربستان بود، اظهار داشت: اگرچه عربستان با برداشت بي‌رويه از مخازن نفت رفاهش را بالا برد و برخي از دستاوردهايش به دليل نوع حكومت غيرمسئولانه‌اش است اما به هر حال در حوزه رقابت اين 2 كشور از ما فاصله گرفته‌اند.

* به دنبال سياه‌نمايي نيستيم

خوش‌چهره افزود: مفهوم اين سخنان اين نيست كه به دنبال سياه‌نمايي هستيم و قصد داريم بگوييم كه هيچ تلاشي صورت نگرفته است؛ قطعاً تلاش‌هايي انجام شده است اما بايد اين تلاش در سال جديد به عنوان يك اقدام تاكتيكي و موجه به گونه‌اي دنبال شود كه شكاف‌هاي موجود كاهش پيدا كرده و باعث شود تا بتوانيم به سطح بالاتري از توليد ناخالص ملي، اشتغال، ‌كاهش فقر و به طور بنيادي‌تر، افزايش سرمايه‌گذاري و رفع موانع از سر راه توليد ملي مبادرت كنيم.

اين استاد دانشگاه با تأكيد مجدد بر اين نكته كه در مرحله اول بايد موضوع به درستي تبيين شود، گفت كه نهادهايي مانند قوه مقننه، قوه مجريه، نظام سياستگذاري، قانونگذاري و تصميم‌گيران استراتژيك كه در اين مسئله درگير هستند بايد مفهوم اصلي اين نامگذاري را درك كنند تا دچار انحراف نشوند.

وي درك صحيح از موضوع را فوق‌العاده داراي اهميت دانست و تصريح كرد: ما در جهاد اقتصادي توان و ظرفيتمان در سطوح بالاي تصميم‌گيري، سياستگذاري و قانونگذاري را بايد با اولويت‌ اقتصادي دنبال كنيم.

* برداشتن موانع از سر راه توليد ملي اقدام مهمي است كه بايد در سال 90 اجرايي كرد

خوش‌چهره با بيان اينكه يكي از اقدامات مهمي كه در سال 90 بايد انجام دهيم برداشتن موانع از سر راه توليد ملي است، گفت: امسال روند رو به افزايش واردات كه از 2 دهه اخير تاكنون شاهد آن هستيم بايد كاهش پيدا كند؛ واردات يك نوع تهاجم اقتصادي نظام سلطه عليه ما به شمار مي‌رود و اين روند عليرغم تلاش‌هاي دولت‌هاي مختلف كماكان ادامه پيدا كرده است.

وي در همين زمينه اضافه كرد: با كاهش واردات بايد با استفاده از ظرفيت‌هاي خالي اقتصاد ملي آن را پر كرد؛ البته چنين اقداماتي با فعاليت‌هاي عادي قابل اجرا نيست، بنابراين جهاد اقتصادي عنوان شده است.

اين استاد دانشگاه همچنين با بيان اينكه مفهوم جهاد اقتصادي استفاده از تمام ظرفيت‌ها هم از نظر فكري و تصميم‌گيري و هم از نظر ظرفيت‌هاي مادي و فيزيكي است كه بايد در خدمت اقتصاد قرار گيرند، گفت: اين اقدامات انجام مي‌شود تا نرخ رشد اقتصادي كه طبق سياست‌هاي ابلاغي مقام معظم رهبري در برنامه پنجم بايد 8 درصد باشد و اكنون به دلايل برون‌زا شامل اقتصاد جهاني، شيطنت نظام سلطه و تحريم‌ها و بخشي نيز به دليل تصميم‌گيري‌هاي نامناسب به نيم درصد رسيده است، بايد سريعاً اين خلاء پر شود تا متغيرهايي كه متأثر از نرخ رشد اقتصاد كلان است به درصد مناسبي برسند.

خوش‌چهره با بيان اينكه در سال 90 با اولويتي كه به حوزه اقتصاد داده مي‌شود بايد بادرايت و بصيرت‌سازي نقاط ضعف برطرف شود، تصريح كرد: همه مطالب گفته شده مقدمه است؛ البته آگاه‌سازي نسبت به اين موضوعات در محافل آكادميك مي‌تواند يك حوزه محوري و استراتژيك باشد اما اين اقدام بايد به صورت هدايت شده و با درك صحيح از موضوع در داخل و محيط بين‌المللي و تحليل وضعيت گذشته و بررسي وضع موجود و ارائه راه‌حل‌هايي مناسب صورت گيرد.

وي با بيان اينكه در سال 90 بايد بتوان با سرعت منطقي و مطلوب و شايسته شاهد پيشرفت نظام در حوزه‌هاي اقتصادي باشيم، اظهار داشت: فرمايشات مقام معظم رهبري اقدامات تاكتيكي و عملياتي است كه در هر سال بايد نسبت به آن سال مدنظر قرار گيرد.

اين استاد دانشگاه تهران در پاسخ به اين سؤال كه توليد علم و تبديل علم به ثروت مي‌تواند از راه‌هاي تحقق جهاد اقتصادي باشد؟ اظهار داشت: قطعاً توليد ثروت از طريق توليد علم در يك شب ايجاد نمي‌شود و نياز به يك برنامه استراتژيك درازمدت دارد.

خوش‌چهره در پاسخ به اين سؤال كه راه‌حل‌هاي صحيح و مناسب براي اجراي جهاد اقتصادي چيست؟ گفت: اولين موضوع براي جهاد اقتصادي رفع موانع از سر راه توليد ملي است؛ چون ظرفيت‌هاي اقتصاد ملي ما عليرغم تمام تلاش‌هايي كه در سطح كلان صورت ‌مي‌گيرد بيش از 50 درصد از ظرفيت‌ اقتصاد ملي استفاده نمي‌كنيم.

وي اضافه كرد: در بخش صنعت اين رقم به وضوح مشاهده مي‌شود، در كشاورزي و خدمات نيز اين مسئله ديده مي‌شود؛ به طور مثال صنعت نساجي 30 درصد ظرفيتش توليد مي‌كند و بخش قابل توجهي از آن واردات است؛ در بخش كشاورزي 90 درصد چاي ما وارداتي است.

عضو هيئت علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران اضافه كرد: با توجه به اينكه موانعي بر سر توليد در موارد ذكر شده وجود دارد و ظرفيت‌هاي بالقوه براي توليد چنين كالاهايي وجود دارد، شرايط ايجاب مي‌كند كه ما در مرحله اول اين ظرفيت‌ها را شناخته و از آنان استفاده كنيم و در مرحله دوم يك اقدام جهادگونه در اين خصوص انجام دهيم.

* تشكيل كميسيون ويژه "جهاد اقتصادي " اقدام نمايشي است

خوش‌چهره همچنين با اشاره به اقدام مجلس در تشكيل يك كميسيون ويژه با عنوان "جهاد اقتصادي " اين اقدام را يك اقدام نمايشي خواند.

وي در بيان راه‌حل‌هايي براي جلوگيري از انجام اقدامات فرمايشي گفت: ابتدا بايد بحث كرد تا دريافت ريشه سخن مقام معظم رهبري در چه مباحثي است؛ بررسي در باب اين موضع مشخص مي‌كند كه ما از ظرفيت اقتصاد ملي‌مان در راستاي هدف‌هايمان استفاده نكرديم.

خوش‌چهره در مورد نهادهايي كه بايد در مورد اقتصاد عمل جهادگونه انجام دهند، اظهار داشت: مفهوم اين موضوع فراتر از آن است كه يك قوه يا نهاد خاص مورد خطاب قرار گيرد.

اين داستاد دانشگاه با بيان اينكه در چشم‌انداز بيست ساله قرار است ما به قدرت اول منطقه تبديل شويم اما در 6 سال گذشته از اين هدف عقب افتاديم، خاطرنشان كرد: اكنون قطار كشور با سرعت در حال حركت است اما سرعت برخي كشورهاي منطقه از ما بيشتر است؛ حال براي آنكه بتوانيم اين شكاف را پر كنيم نياز به اقدام جهاد گونه داريم.

وي پيشنهاد كرد كه در ابتدا موضوع تبيين شود و قبل از آن هم به صورتي در رسانه‌ها و گفت‌وگوها به موضع پرداخته شود كه ابعاد مسئله به درستي مشخص شود اما نبايد مطالب به صورتي مطرح ‌شود كه جهاد اقتصادي با رياضت اقتصادي مترادف بيان شود؛ زيرا بيان اين مفهوم تاثير منفي و نگران كننده در مردم به وجود مي‌آورد.

خوش‌چهره مجدداً تأكيد كرد كه در ابتدا بايد موضوع را متوجه شويم كه موضوع برداشتن موانع از سر راه توليد ملي است؛ اگر دلايل اقداماتمان را بفهميم مي‌توانيم براي آنها راه‌حل نيز طراحي كرد.

* براي جهاد اقتصادي از ظرفيت‌ علمي دانشگاه استفاده كرد

عضو هيئت علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران در مورد رسالت دانشگاه‌ها در قبال جهاد اقتصادي، با بيان اينكه دانشگاه‌ها ظرفيت علمي دارند و مي‌توانند در اين زمينه كمك كنند، تأكيد كرد: در تبيين موضوع مي‌توان از دانشگاه‌ها استفاده كرد؛ بنابراين بايد به صورتي عمل كرد كه ظرفيت‌ها با مباحث سياسي به انحراف كشيده نشود يعني اگر كسي هشدار داد، نگويند اين منتقد و يا مخالف است.

خوش‌چهره در پايان گفت: در محافل آكادميك نظرات مختلف بيان مي‌شود اما بايد مديريت مناسب صورت گيرد و يكباره يك تفكر سياسي تحليل‌هاي خود را غالب نكند.

وي در پايان تأكيد كرد كه بايد در ابتدا درك صحيح و مفهومي از اين موضوع داشت و به دنبال دلايل ايجابي رفت؛ در گام بعدي هم راه‌حل‌ها و اقدامات از دل موضوع بيرون مي‌آيد و در اين مسير دانشگاه‌ها مي‌توانند نقش پيشتاز داشته باشد.

گفت‌وگو از محمدامين حسين‌ميرزايي