رحلت عارف و فيلسوف شهير حكيم "محمد رضا صهباي قمشه ‏ای" (1267 ش)

حكيم محمدرضا قمشه‏اي اصفهاني متخلص به صهبا در حدود سال 1202 ش (1241 ق) در قمشه اصفهان به دنيا آمد و مقدمات علوم را در همان‏جا فراگرفت. سپس براي تكميل معلومات به اصفهان رفت و در محضر بزرگاني همچون حاج ملامحمد جعفر لاهيجي، ميرزا حسن نوري، آقاسيد رضي لاهيجي به مدارج والايي در عرفان، فلسفه و حكمت دست يافت. حكيم قمشه‏اي پس از آن در اصفهان به تدريس كتب عرفاني پرداخت و در اواخر عمر در مدرسه صدر تهران مشغول تدريس بود. او در تدريس شرح فصوصِ الحكَم، شرح اشارات و اسفار ملاصدرا، يگانه روزگار بود و شاگردان فاضلي در محضرش پرورش يافتند كه حكمايي همچون ميرزا ابوالفضل كلانتري، ميرزاجهانگيز خان قشقايي، ميرزا عبداللَّه رياضي، ميرزا هاشم اشكوري، شيخ علي نوري، شيخ محمد بروجردي، ميرشهاب‏الدين تبريزي، ملاعلي سمناني و ميرزا علي محمد اصفهاني از زمره آنانند كه همگي بر شاگردي اين عارف وارسته و حكيم برجسته افتخار مي‏كردند. اين حكيم بزرگوار كه معاصر ملاهادي سبزواري فيلسوف شهير آن دوران بود، سرانجام در هفدهم مهرماه 1267ش برابر با اول صفر 1306 ق در حدود 65 سالگي در تهران درگذشت و در قبرستان ابن بابويه در ري مدفون شد. الاسفارُ الاربِعَه و تحقيقها، حاشيه اسفار ملاصدرا و حايشه بر شرحِ تمهيدُ القواعد از جمله آثار اوست.

درگذشت "محمد هروي" مورخ مسلمان (903 ق)

محمد هروي در خانداني مشهور در شهر بلخ درشمال افغانستان متولد شد، اما بيشتر عمر خود را در هرات گذراند. هروي به سبب مراتب علمي‏اش، مورد توجه اميرعليشير نوايي، وزير دانشمند سلسله‏ي گوركانيان كه به علماء احترام فراوان مي‏گذاشت، قرار گرفت. مهم‏ترين اثر هروي، تاريخ رُوضَةُالصَّفا است كه تاريخ عمومي جهان را از ابتداي خلقت تا زمان خودش به نگارش در آورده است. وفات محمد هروي در هرات روي داد.

مرگ "چارلز لايْلْ" زمين‏شناس برجسته اسكاتلندي (1875م)

چارلْز لايْلْ، زمين شناس و دانشمند اسكاتلندي در 23 دسامبر 1797م به دنيا آمد. وي از جواني به علوم زمين‏شناسي علاقه‏مند شد و تحقيقات خود را بر روي اين رشته متمركز كرد. لايل در ضمن سفرهايى كه در قاره اروپا كرد، ضمن مطالعه بر روي طبيعت، به اهميت نمودهاي سايش و كاهش تدريجي ارتفاعات پي برد و با تغييرات طبقات زمين آشنايى يافت. وي در اين سفرها، مجموعه عظيمي از اطلاعات و شواهد و مدارك به دست آورد كه همگي تدريجي بودن تغييرات در قشر زمين را تاييد مي‏كردند. لايْلْ از مشاهده آثاري كه در روي زمين ظهور مي‏كنند مثل آتشفشان‏ها، زلزله، تبخير بخار آب و تبديل آن به باران و... به اين نتيجه رسيد كه شكل خارجي زمين و آثار طبيعي نيز كه در سطح آن ديده مي‏شود به همين طريق به وجود آمده با اين تفاوت كه در اين مرحله، هزاران هزار سالْ، سير زمان دخيل بوده است. چارلز لايْلْ در اين باب كتابي در سه جلد به نام اصول علم زمين‏شناسي انتشار داد. هر چند اين كتاب در آن زمان موفقيتي كسب نكرد ولي بعدها دانشمندانِ اين فن به اهميت آن پي بردند. لايل در كتاب ديگر خود به نام دلايل زمين‏شناسي قدمت انسان، از روي آلات و ادوات متعلق به انسان و آثار مستقيم وجود او كه در غارها و طبقات زمين به دست آمده بود، معين كرد كه ظهور انسان از آن‏چه تاكنون پنداشته‏اند، بسيار قديمي‏تر است. لايل اولين كسي بود كه زمين‏شناسي را بر پايه و اصول صحيح علمي بنيان نهاد و آن را تدوين كرد. چارلز لايل سرانجام در نهم اكتبر 1875م در 78 سالگي درگذشت.

اعدام "اِرْنِسْتو چِه ‏گوارا" انقلابي معروف امريكاي لاتين (1967م)

ارنستو چه‏گوارا مبارز انقلابي امريكاي لاتين در سال 1928م در آرژانتين به دنيا آمد. وي تحصيلات خود را در رشته پزشكي به پايان رساند و پس از آشنايى با فيدل كاسترو مبارز انقلابي كوبا، به نهضت آزادي‏خواهي او براي رهايى كوبا پيوست. چه‏گوارا فقر و تبعيض ناشي از استثمار ملت‏هاي امريكاي جنوبي توسط دولت ايالات متحده امريكا را مشاهده نمود و با تفكري ضد امپرياليستي رشد كرد. او در پيروزي انقلاب كوبا در سال 1959م نقش فعالي ايفا كرد و پس از پيروزي انقلاب نيز مدتي مشاغل دولتي اختيار نمود. اما روحيه انقلابي وي به او اجازه قانع شدن به پست و مقام را نداد و عازم نقاط مختلف جهان شد تا با تشكيل نيروهاي مقاومت مسلحانه، امپرياليسم امريكا را نابود سازد. آخرين نقطه عزيمت چه‏گوارا، كشور بوليوي در امريكاي لاتين بود؛ لذا راهي اين كشور شد و در آن‏جا با تشكيل يك گروه چريكي هزار نفري به مبارزه عليه دولت وابسته به امريكا در بوليوي پرداخت. پس از مبارزات طولانيِ استقلال‏طلبانه و آزادي‏خواهانه بر ضد سلطه استثمارگرانه ايالات متحده، سرانجام نيروهاي دولتي بوليوي به كمك عوامل سازمان سيا، مخفيگاه چه‏گوارا و مبارزان همراه او را يافتند و پس از دستگيري، اِرنسْتو چه‏گوارا را در نهم اكتبر 1967م در 39 سالگي تيرباران كردند. چه گوارا در امريكاي مركزي و جنوبي، نماد مبارزه، استقلال و آزادي به شمار مي‏رود. او در اين سرزمين‏ها، علي‏رغم داشتن تفكرات چپ‏گرايانه، محبوب همه كساني است كه از سلطه دولت استثمارگر امريكا و رنج‏هايي كه بر مردم مستضعف امريكاي جنوبي مي‏رود، به ستوه آمده‏اند.