كشته شدن (كلنل محمدتقي خان پسيان) در خراسان (1300 ش)

كلنل محمدتقي خان پسيان، در سال 1271 ش به دنيا آمد. وي پس از آن كه وارد نظام شد، به دليل ابراز رشادت، به سرعت ارتقاء يافت و در سال 1299 ش رياست ژاندارمري خراسان را بر عهده گرفت. او به خاطر داشتن افكار آزادي خواهانه در ميان مردم از نفوذ و اعتبار فراواني برخوردار بود. پس از كودتاي رضاخان در سال 1299 ش، كلنل پسيان، علاوه بر فرماندهي ژاندارمري، حكومت خراسان را كه تا آن زمان تحت كنترل قوام السلطنه بود در دست گرفت. اما پس از قدرت يافتن قوام السلطنه، پسيان با وي اختلاف پيدا كرد و كار اين اختلاف پس از مدتي بالا گرفت. از اين رو، كلنل پسيان با توجه به نفوذ بيگانگان در ايران و نابساماني اوضاع كشور، براي خارج شدن ايران از زير نفوذ انگليس و نيز بهبود وضع مردم، مبارزه با حكومت مركزي را آغاز كرد و بدين ترتيب، قيام افسران در استان خراسان به وقوع پيوست. در اين قيام، كلنل پسيان امور استان را كاملاً در دست گرفت و قواي تحت فرمانش با نيروهاي طرفدار دولت مركزي جنگيدند. سرانجام در يكي از اين درگيري‏ها، محمدتقي خان پسيان، اين مبارز خستگي‏ناپذير در 31 سالگي كشته شد. با كشته شدن او، قيام افسران خراسان عليه ظلم و جور دولت مركزي نيز فروكش كرد و قوام، نفسي به راحتي كشيد. سرگذشت اين سردار آزادي خواه و صدها تن ديگر مانند وي، بيانگر با سابقه بودن دخالت‏هاي آشكار و نهان استعمارگران از جمله انگلستان به عنوان استعمارگر پير در ايران است و گراميداشت او، خاطره رشادت‏ها و پايمردي‏هاي قهرمانان اين مرز و بوم را در مقابل بيگانگان، در يادها زنده نگاه مي‏دارد.

وقوع درگيري شديد بين نيروهاي بعثي و مدافعان خرمشهر (1359 ش)

با آغاز جنگ و پيشروي دشمن به سمت شهرهاي خوزستان، خرمشهر نيز در آستانه جنگي خونين قرار گرفت. جمع‏بندي نيروهاي مهاجم و مواجه شدنشان با مقاومت اندك نيروهاي خودي در مرز خرمشهر، اين تصور را براي آنان به وجود آورده بود كه دست‏يابي به شهر، آسان خواهد بود و مقاومتي از جانب مردم صورت نخواهد گرفت. بدين ترتيب، نيروهاي عراقي، حمله خود را به بندر خرمشهر آغاز كردند. عدم حضور مدافعين خرمشهر در بندر، موجب سهولت پيشروي نيروهاي دشمن در ابتداي حمله در اين محور گرديد. مدافعين خرمشهر نيز بلافاصله پس از اطلاع از ابعاد و گسترش تحركات جديد دشمن، بخشي از نيروهاي خود را به داخل بندر اعزام و به حمله و مقاومت در برابر دشمن مبادرت كردند. با اين حال نيروهاي تقويت شده دشمن، پيشروي خود را به داخل شهر ادامه دادند. روز دهم مهر براي مدافعين خرمشهر، علي‏رغم سختي و دشواري فراوان، روز موفقي محسوب مي‏شد. در اين روز جنگ تانك و نفرات در آستانه خرمشهر در گرفت. مدافعين شهر، بر تانك‏هاي دشمن حمله كرده و با پرتاب نارنجك و كوكتل مولوتف، آنها را يكي پس از ديگري منهدم كردند. در اين حال دشمن كه با تقويت نيروهايش، در نظر داشت، شهر را تصرف نمايد، علي‏رغم تصرف قسمتي از شهر، مجدداً متحمل شكست شد و اقدام به عقب‏نشيني نمود. هرچند شهامت رزمندگان اسلام در تمام دوران مقاومت در خرمشهر، ستودني و غيرقابل وصف بود، اما روز دهم مهر 59، جلوه ديگري داشت و با شكست ناگوار دشمن، در جمع رزمندگان، جشن و سرور معنوي حاكم شد.

تولد "حسن بن حسن" معروف به "ابن هیثم" رياضي‏دان شهير اسلام و جهان (354 ق)

ابوعلي حسن بن حسن بن هيثم ابن هيثَم در سال 354 قمري به دنيا آمد. وي فيزيكدان بود و توصيفات او درباره‏ي چشم انسان، مخاط خارجي، قرنيه، شبكيّه و عنبيّه قابل توجه است. ابن هثيم تأليفاتي درباره‏ي هيأت، هندسه‏ي كائنات جَو، منطق، حساب، طبّ و تشريح دارد. اختراع ذره‏بين نيز از اوست. وي در دوره‏ي خليفه‏ي فاطمي مصر به نام الحاكم باللَّه زندگي مي‏كرد كه از ترس اين خليفه، خود را به ديوانگي زد و پس از مرگ الحاكم، اظهار عقل نمود. ابن هيثم در دوران شكوفايى علوم در تمدن اسلامي مي‏زيست و از ميراث علمي عظيمي كه به دست دانشمندان برجسته‏ي مسلمان شرح و بسط داده شده بود، بهره‏ هاي بسياري برد. مهم‏ترين كتاب ابن هيثم "المَناظر" نام دارد كه اين اثر مورد استفاده كُپلر ستاره‏شناس آلماني نيز قرار گرفته است. ابن هيثم در سال 430 ق در 76 سالگي در قاهره درگذشت.

رحلت "شيخ طوسي" عالم شهير شيعه و مؤسّس حوزه‏ ي علميه ‏ي نجف اشرف (460 ق)

شيخ ابوجعفر محمد بن الحسن طوسي معروف به شيخُ الطّائفه از ستارگان درخشان جهان اسلام در سال 385 قمري در خراسان به دنيا آمد. در سال 408 قمري يعني 23 سالگي به بغداد كه مركز بزرگ علوم و فرهنگ اسلاميِ آن زمان بود مهاجرت نمود و تا پايان عمر در عراق ماند. وي مدت پنج سال ازمحضر درس شيخ مفيد مستفيض شد و 23 سال هم از خدمت سيدمرتضي شاگرد ارزشمند شيخ مفيد بهره‏مند گشت. شيخ طوسي پس از استادش سيد مرتضي، رياست علمي و فتوايى شيعه را بر عهده گرفت و به علت يك سلسله آشوب‏هاي به وجود آمده از سوي مخالفان، خانه و كتابخانه‏اش به تاراج رفت. شيخ كه خانه، كتاب‏ها و دست‏نوشته‏هاي خود را در بغداد از دست داده بود، به نجف اشرف مهاجرت كرد. او حوزه‏ي علمي جديدي را در آنجا به وجود آورد و پايه‏هاي استوار اين مركز بزرگ را بنا گذاشت به طوري كه پس از گذشت هزار سال از آن تاريخ، هنوز اصالت علمي خود را حفظ كرده و ديگر مراكز اسلامي را تغذيه‏ي فرهنگي مي‏كند. شيخ طوسي فقه را با نگارش كتاب "المَبسوُط" وارد مرحله‏اي جديد نمود، ولي دو اثر بسيار مهم ايشان با نام "تَهذيب" و "اِستِبصار" در كنار كتاب "كافي از كليني" و "من لايَحضُرُه الفَقيه از شيخ صدوق" كتب چهارگانه‏ي حديث شيعه را تشكيل مي‏دهند. شمار آثار شيخ طوسي به بيش از 50 جلد مي‏رسد كه التِبْيان في تفسير القرآن در 10 جلد، تَلْخيصُ الشّافي، كتابُ الابْواب و... از آن جمله‏اند. گذشته از آثار گرانبها و ارزشمند علمي، دانشوران بزرگي در حوزه‏ي درسي شيخ طوسي پرورش يافتند كه شمار آنان را افزون از سيصد دانشمند مجتهد نوشته‏اند. شيخ طوسي سرانجام در محرم سال 460 قمري در 76 سالگي رخ در نقاب خاك كشيد و در نجف اشرف به خاك سپرده شد.

آغاز جنگ چالدران بين پادشاهي ايران و امپراتوري عثماني (920 ق)

پس از روي كار آمدن سلطان سليم اول به پادشاهي عثماني در 918 ق، وي اقدام به قتل عام بيش از چهل هزار تن از شيعيان نمود. در سال 920 ق جنگ سختي در چالدران روي داد كه به شكست شاه اسماعيل صفوي انجاميد و تبريز به دست عثماني افتاد. هرچند بر اثر مقاومت مردمي شاه عثماني مجبور به تخليه‏ي آذربايجان شد ولي اثر اين شكست تا آخر عمرِ شاهِ صفوي، او را مي‏آزُرد.

آزادسازي بيت المقدس توسط "صلاح الدين ايوبي" فرمانده مبارزان مسلمان (1187م)

اولين مرحله جنگ‏هاي صليبي از سال 1096م آغاز شد و چهار سال بعد با حمله سپاهيان صليبي به بيت المقدس و اشغال، غارت و كشتار بي‏رحمانه هزاران نفر از زنان و مردان و كودكان بي‏گناه آن سرزمين پايان پذيرفت. در سال 1187م كه حدود 40 سال از پايان جنگ دوم صليبي مي‏گذشت، عكس‏العمل مسلمانان به نتيجه رسيد. در اين سال صلاح الدين ايوبي، پس از تصرف سوريه، لبنان و مصر، بيت المقدس را به محاصره درآورد. وي در ابتدا با ارسال پيامي براي اشغال‏گران، احترام خود به قدس و عدم تمايل به خون‏ريزي در آن مكان را يادآور شد و خواستار ترك آن سرزمين توسط مهاجمان گرديد و در امان بودن اموال آنان را تضمين كرد. اما صليبيان نپذيرفتند و كارزار سختي آغاز گرديد. از اين رو نخستين حمله مسلمانان در نيمه رجب 583 ق به وقوع پيوست اما بدون نتيجه ماند. سپس مسلمانان با ايجاد تونل‏هايى از طريق ديوار شهر به داخل نفوذ كردند. در اين زمان حاكم شهر تقاضاي صلح نمود و تهديد كرد كه اگر اين تقاضا پذيرفته نشود تمامي بناهاي مقدس اسلامي و مسيحي را به آتش مي‏كشد و 5 هزار زنداني مسلمان را خواهد كشت. از اين رو، قراردادي بين دو طرف منعقد شد كه بر اساس آن اولا شهر تسليم سپاه صلاح‏الدين مي‏شد و ثانياً محاصره شدگان بايد به ازاي افرادِ خود فديه بپردازند تا از اسارت آزاد شوند. بدين صورت در صبح جمعه 2 اكتبر 1187م بيت‏المقدس به آغوش اسلام بازگشت. صلاح الدين پس از ورود به بيت المقدس هيچ يك از بناهاي مسيحيان را ويران نكرد و نسوزاند. وي هم‏چنين سه روز پس از ورود به شهر، كليساي شهر را به كشيشان سپرد و پادشاه بيت‏المقدس را آزاد كرد تا به اروپا بازگردد. با اين حال، صليبي‏ها بار ديگر براي اشغال بيت‏المقدس به اين سرزمين هجوم بردند ولي موفق به تصرف آن نشدند.