واگذاري امتياز بهره‏ برداری از معادن ايران به رويتر انگليسي در زمان ناصرالدين شاه (1251 ش)

يكي از مشهورترين امتيازاتي كه در زمان ناصرالدين شاه قاجار و با اصرار ميرزا حسين خان سپهسالار، صدر اعظم وقت به بيگانگان داده شد، امتياز رويتر بود. اين امتياز بين دولت ايران و يك فرد انگليسي به نام بارون جوليوس رويتر كه يك يهودي بود در 24 ماده به امضا رسيد. به موجب اين قرارداد، امتياز انحصاري ايجاد راه آهن و استخراج معادن ايران از قبيل ذغال سنگ، آهن، مس، سرب، نفت و به طور كلي هر معدن ديگري را كه قابل بهره برداري براي كمپاني باشد به مدت هفتاد سال به رويتر انگليسي واگذار شد. در اين قرارداد خفت بار، رويتر حق داشت به هر اسم و با هر شرايطي كه لازم بداند، يك يا چند شركت جهت انجام امور امتياز نامه تشكيل دهد؛ اراضي مورد نياز خود را به طور رايگان دريافت دارد؛ مصالح مورد استفاده‏اش را به طور مجاني تحويل گيرد و از پرداخت تمام حقوق و عوارض گمركي معاف باشد. اين قرارداد به علت تخلف در اجراي مفاد آن در زمان تعيين شده و همچنين دخالت روسيه، هرگز به مرحله اجرا نرسيد ولي بدنامي آن براي ميرزا حسين‏خان مشيرالدوله، معروف به سپهسالار، صدر اعظم ناصرالدين شاه ماند. البته دولت ايران بعدها، قرارداد ديگري به عنوان غرامت، با پسر رويتر منعقد كرد و از قِبَلِ آن، بانك شاهنشاهي و بانك صنايع و معادن ايران توسط وي تاسيس شد.

تصویب قانون کاپیتولاسیون (1343ش)

در تاريخ ايران، حق قضاوت کنسولي يا کاپيتولاسيون چند بار به بيگانگان اعطا شده است. شاه سلطان حسين صفوي و فتحعلي‌شاه (پس از شکست در جنگ ترکمانچاي)، از اين امتياز براي حفظ تاج و تخت خود استفاده نمودند تا از اشغال پايتخت توسط بيگانگان جلوگيري کنند. با اين حال اين عمل به‌قدري در نظر مردم قبيح جلوه مي‌کرد که اين پادشاهان به‌عنوان خائنين به ايران در تاريخ ثبت شده‌اند. اما بايد گفت مفتضحانه‌ترين تصويب لايحه کاپيتولاسيون در زمان محمدرضاشاه رخ داد که در مجلس و آن‌هم در زماني اعطا مي‌گرديد که اکثر مردم بيدار شده‌ بودند. سردمداران مملکت در ازاي دريافت دويست ‌ميليون ‌دلار وام مرتکب چنين خيانتي ‌شدند. درواقع شاه در مقام شخص اول کشور در حالي اين ننگ را احيا مي‌کرد که چندي قبل لغو شده بود. با سفر شاه به امريکا در تيرماه ۱۳۴۳ش و مذاکراتي که صورت گرفت، امريکا اعطاي کمک‌هاي نظامي را به وضع مقرراتي در زمينه مسائل قضايي منوط کرد و شاه نيز براي دريافت دويست ‌ميليون دلار کمک نظامي، به امريکا قول مساعد داد. پس از بازگشت شاه از امريکا، لايحه کاپيتولاسيون در مجلس سنا طرح گرديد. در سوم مردادماه ۱۳۴۳ش مجلس سنا جلسه فوق‌العاده‌اي تشکيل داد تا به بررسي لايحه‌اي چندفوريتي بپردازد. اين جلسه از صبح تا نيمه‌شب ادامه داشت و سرانجام در نيمه‌شب، لايحه کاپيتولاسيون مطرح گرديد. حسنعلي منصور نخست‌وزير وقت، براي طرح لايحه تقاضاي فوريت کرد. مجلس سنا وارد شور گرديد و جلسه سرانجام ساعت دوازده شب خاتمه يافت. در اين جلسه، عده‌اي از سناتورها ناراضي بودند ولي نمي‌توانستند نارضايتي خود را ابراز نمايند. پس از اين، لايحه در تاريخ بيست‌ و يکم مهرماه ۱۳۴۳ش در مجلس شوراي ملي نيز مطرح شد و در غياب رئيس مجلس و ۲۵ تن از نمايندگان، به تصويب رسيد. لايحه مزبور با هفتاد و چهار رأي موافق و شصت ‌و يک رأي مخالف تصويب گرديد. لايحه کاپيتولاسيون سرانجام سه‌ ماه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با تصويب شوراي انقلاب و دولت موقت، لغو گرديد.

ولادت پيشواي هشتم مسلمانان، حضرت امام رضا(ع)(148 ق)

حضرت امام علي بن موسي الرضا(ع) در مدينه‏ي منوره به دنيا آمد. ابوالحسن كنيه و رضا، صابر، رضي و وفيّ از القاب آن حضرت مي‏باشند. مادرش ام‏البنين كه تكتم، نجمه و طاهره‏اش نيز مي‏خوانند. هارون الرشيد، محمد امين و عبداللَّه مأمون در زمان امام رضا(ع) خلافت كردند. تنها فرزند امام رضا(ع) حضرت جوادالائمه(ع) مي‏باشد. آن حضرت در اواخر عمر، به درخواست مامون عباسي، به مرو رفته و به اصرار خليفه، ولايتعهدي او را مي‏پذيرد. با پذيرش ولايتعهدي، مامون قصد داشت هم امام را تحت نظرِ خود داشته باشد و هم خود را دوستدار اهل بيت عنوان كرده و از محبوبيت برخوردار گردد. اما سرانجام مامون، خود، امام را به شهادت رساند.

تاسيس سلسله ‏ي "آل ‏بويه" خاندان مشهور شيعي ايراني(321 ق)

خاندان آل‏بويه كه به ديالمه و ديلميان نيز معروف بودند، در ايران و عراق حكمراني مي‏كردند. بنيانگذاران سلسله‏ي آل‏بويه، سه برادر به نام‏هاي علي، حسن و احمد بودند. پادشاهان اين خاندان در زمان حكومت خود، سرزمين‏هاي بسياري را تصرف كردند و حتي احمد، بغداد را به تصرف خود درآورد. زمامداران آل بويه خدمات ارزنده‏اي به علم و فرهنگ اسلامي كردند و از نويسندگان و دانشمندانِ زمان خود، تجليل به عمل مي‏آوردند. آن‏ها به اقامه و احياء مراسم و شعائر دين اسلام و مذهب شيعه اهتمام داشتند. از اين خاندان، آثار بسياري در ايران و عراق بر جاي مانده كه بيمارستان عَضُدي بغداد، از آن جمله است.

تولد عالم جليل القدر "شيخ مفيد" فقيه و متكلم نامدار شيعه(336 ق)

محمد بن محمد بن نُعْمان معروف به شيخ مفيد در روستاي عُكبَرا در نزديكي بغداد متولدشد. پدر مفيد شغل معلمي داشت و بدين جهت فرزندش به لقب ابن معلم مشهور بوده است. در كودكي به همراه پدر به بغداد آمد و فراگيري علم را نزد ابوعبداللَّه حسين بن علي معروف به جُعَل، آغاز كرد. سپس نزد ابوسَريا به علم‏آموزي پرداخت. ابن‏شهرآشوب لقب مفيد را به اشاره‏ي امام عصر(عج) مي‏داند. هرچند برخي براين‏باورند كه اين لقب توسط اهل‏سنت به او داده شده است. او كلام را درنزد مظفر بن محمد ابوالجيش خراساني و حسين بن علي بصري و علي بن عيسي رماني از مشايخ معتزله آموخته است. سيدمرتضي و سيد رضي از شاگردان مشهور شيخ مفيد مي‏باشند. همچنين ده‏ها اثر ارزشمند در رشته‏هاي كلام و عقايد، فقه، اخلاق اسلامي، امامت و فلسفه‏ي سياسي در اسلام از شيخ مفيد به جاي مانده است. شيخ مفيد در سال 413 ق در هفتاد و هفت سالگي در بغداد درگذشت.

آغاز جنگ "نادرشاه افشار" براي تصرف هندوستان(1151 ق)

قرار بودكه محمدشاه، پادشاه تيموري هند، مرزهاي خود را بر روي مخالفان نادرشاه ببندد، ولي اين امر با تعلّل تيموريانِ هندي مواجه گرديد. نادرشاه نامه‏اي عتاب‏آميز به محمدشاه فرستاد و خود به همراه سپاهي گران راهي هند گرديد. نادر شهرهاي سر راه به سرعت تصرف كرد و در برابر مردم هند به پيروزي رسيد. محمدشاه كه خود را شكست خورده مي‏ديد، دولت خود را تسليم كرد و براي جلب رضايت نادرشاه همه‏ي خزاين هند را به او تقديم نمود. از جمله‏ي اين غنايم، جواهرات گران قيمت تخت طاووس و كوه نور مي‏باشند.