جام جم آنلاين: سندرم روده تحريكپذير يا كوليت عصبي يكي از اختلالات شايع گوارشي است كه افراد زيادي درگير آن هستند. با اين وجود باز هم شناخت كمي نسبت به اين بيماري وجود دارد و افراد، كمتر از شرايط بيماري اطلاع دارند.
دكتر ستار جعفري، فوق تخصص بيماريهاي گوارش و كبد در گفتوگو با «جامجم» خاطر نشان ميكند: «سندرم روده تحريكپذير يكي از شايعترين بيماريهاي گوارشي است. اين بيماري خطرناك نبوده و زندگي فرد را تهديد نميكند، اما ناراحتيها و مشكلاتي براي او ايجاد خواهد كرد كه آزاردهنده است. اين بيماري همراه با درد و ناراحتي شكمي بوده و با تغييرات اجابت مزاج به صورت اسهال يا يبوست و گاهي هر دو حالت همراه است. البته در شرايطي نيز بيماري با حالت نفخ نمايان ميشود.»
وي با اشاره به اينكه حدود 15 درصد افراد در ايران دچار اين مشكل هستند، ميافزايد: «اين بيماري ميان خانمها شايعتر بوده و اغلب در سنين كمتر از 45 سال بروز ميكند. علت بيماري هنوز به طور قطعي مشخص نشده است، ولي تصور ميشود كه در اين بيماري توازن اعصابي كه احساس روده را به مغز منتقل ميكنند، به هم ميخورد.»
به گفته دكتر جعفري استرسهاي روحي، مصرف برخي غذاها و تحريكات مكانيكي در رودهها نيز باعث ميشوند كه بيماري بيشتر نمايان شود.
اين پزشك متخصص يادآور ميشود: «افرادي كه به اين بيماري مبتلا ميشوند، انسانهايي حساس هستند. ولي نميتوان گفت همه كساني كه حساس هستند به اين بيماري مبتلا خواهند شد. اين افراد معمولاً درگير بيماريهاي ديگري مانند سردردهاي ميگرني، سوزش سردل، سندرم خستگي مزمن، مشكلات اضطرابي، وسواس و اختلالات خواب نيز بوده و از اين شرايط رنج ميبرند.»
علائم و نشانهها
دكتر جعفري درباره نشانهها و علائم بيماري توضيح ميدهد: «گروهي از بيماران پس از دفع مدفوع احساس ميكنند رودهشان كامل تخليه نميشود. عدهاي نيز احساس نفخ دائمي داشته و از برآمدگي شكم شكايت دارند. سر و صداي زياد شكم و اسهال يا يبوست نيز از ديگر علائم اين بيماري است . در كنار تمام اين نشانهها، تقريباً همه مبتلايان، درد و ناراحتي شكمي را نيز خواهند داشت. البته آنگونه كه بيماران ميگويند، درد شكمي پس از دفع مدفوع آرام ميشود.»
به گفته وي اين بيماري كيفيت زندگي بيمار را تحت تاثير قرار ميدهد ولي منجر به بروز سرطان، زخم و التهاب در روده فرد نخواهد شد.
تشخيص بيماري
اين بيماري در واقع اختلال كاركردي رودههاست. به همين دليل نيز مورد خاصي در معاينات و بررسيها يافت نشده و پزشك تنها ميتواند با رد ساير بيماريها آن را تشخيص دهد. دكتر جعفري با تاكيد بر اينكه هر درد شكمي را نميتوان كوليت عصبي دانست، خاطر نشان ميكند: «اين بيماري معمولاً بهندرت در سنين بالاي 50 سال بروز ميكند و به همين دليل در آن سنين كمتر به اين بيماري شك ميكنند. همچنين زماني كه وزن فرد به دليل بيماري كاهش پيدا كند يا درد شكم او را از خواب شبانه بيدار كند، احتمال وجود اين بيماري تقريباً از بين ميرود و بايد به ساير بيماريها فكر كرد. علاوه بر اين موارد كم خوني بيمار، دفع خون همراه مدفوع، تب و وجود سابقه خانوادگي سرطانهاي روده بزرگ يا بيماريهاي التهابي روده نيز از ديگر مواردي هستند كه وجود اين بيماري را براي پزشك رد ميكنند.»
درمان
اين بيماري مزمن بوده و با يك بار مراجعه و مصرف دارو، درمان نشده و مدتها همراه بيمار خواهد بود. اما پزشك بايد به بيمار اطمينان دهد كه كوليت عصبي خطرناك نبوده و تنها ميتواند وي را ناراحت سازد.دكتر جعفري در رابطه با درمان بيماري توضيح ميدهد: «بيمار بايد روش زندگي خود را از نظر عادات غذايي و كاهش محركهاي استرس تغيير دهد. توصيه ميشود اين بيماران مصرف مواد غذايي حاوي كافئين مانند قهوه، حاوي نيترات و نيتريت مانند ترشيها و ماهيهاي دودي، حبوبات مانند عدس، نخود و لوبيا، بادام زميني، انبه و آناناس و همچنين ادويههاي تند را تا حد امكان كاهش دهند.»
وي ميافزايد: «اين بيماران بايد توجه داشته باشند پرخوري نكرده و از غذاهاي چرب پرهيز كنند. همچنين نبايد در شرايط استرسزا و با سرعت غذا بخورند. پس بهتر است مدت زمان كافي براي غذا خوردن اختصاص داده و با آرامش غذاي خود را به پايان برسانند. همچنين وعدههاي غذايي بايد مرتب و به موقع مصرف شوند. مصرف آب به صورت مداوم و كاهش مصرف چاي و قهوه نيز موثر است.»
برخي از اين بيماران با نوشيدن شير دچار علائم بيماري ميشوند، دكتر جعفري در اينباره ميگويد: «آنزيم لاكتاز كه در جذب و هضم شير موثر است، در برخي از مبتلايان وجود نداشته و در نتيجه پس از نوشيدن شير با مشكلاتي روبهرو ميشوند. به همين دليل به اين افراد توصيه ميشود كمتر از شير استفاده كنند.»
به گفته وي چنانچه بيماري به صورت اسهال بروز كند، بايد از مصرف غذاهاي ملين، ميوه هايي نظير گلابي، آلو و روغن زيتون نيز خودداري شود. همچنين اگر فرد دچار نفخ است بايد از مواد غذايي حاوي فيبر مانند نانهاي فيبردار و همچنين غلات و سيبزميني كمتر استفاده كند.
اين پزشك متخصص با تاكيد بر كاهش فشارهاي عصبي يادآور ميشود: «فرد بايد بتواند بر استرسها و نگرانيهايش غلبه كند. البته چنانچه موفق به اين كار نشد، با كمك روانپزشك ميتوان شرايط را بهبود بخشيد.»
وي ادامه ميدهد: «پزشك ميتواند براي بهبود شرايط بيمار داروهاي خاصي را نيز تجويز كند، اما در كل چون اين بيماري مزمن است، اگر بيمار مصرف دارو را شروع كند، مصرف آن مدتها و حتي تا آخر عمر ادامه خواهد يافت، بنابراين بهتر است تا حد امكان به كمك روشهاي غيردارويي، پرهيز غذايي و ايجاد شرايط مناسب روحي، بيماري كنترل شود.»
نيلوفر اسعديبيگي
گروه سلامت