مرگ "محمدعلي شاه" پادشاه مستبدِ قاجار (1303 ش)

محمدعلي شاه قاجار در سال 1249 ش در تبريز به دنيا آمد و پس از فراگيري مقداري از تحصيلات، در 17 سالگي اولين شغل دولتي را به او سپردند. او پس از روي كارآمدن مظفرالدين شاه، به وليعهدي انتخاب شد و در اين زمان علاوه بر ولايت آذربايجان، به هنگام سفر پدرش به فرنگ، متكفل امور مملكت بود. وي هر چند پس از آن كه پدرش فرمان مشروطه و قانون مشروطيت را امضا كرد، خود نيز آن را تأييد نمود ولي پس از به دست گرفتن قدرت از در مخالفت با مشروطه‏طلبان درآمد و مشكلات فراواني را براي مملكت به وجود آورد. عاقبت در تيرماه 1287 ش، مجلس شوراي ملي را به توپ بست و از اين زمان دوران استبداد صغير آغاز شد. اين عمل شاهِ قاجار با واكنش تند مشروطه‏خواهان در سراسر كشور مواجه شد تا اين كه آنان تهران را به تصرف خود در آورده و او را از سلطنت خلع كردند. از اين رو وي به سفارت روس پناهنده شد و پس از چندي ايران را ترك كرد. محمدعلي ميرزا پس از خروج از ايران، مدتي در روسيه، عثماني و اروپا ساكن شد. تا اينكه پس از سال‏ها دوري از وطن و سرگرداني، در 16 فروردين سال 1303 ش، در 54 سالگي در اروپا درگذشت.

رحلت رجالي شهير شيعه آيت ‏اللَّه "ميرزا محمد علي مدرس خياباني" (1333 ش)

آيت‏اللَّه ميرزا محمد علي مدرس خياباني در حدود سال 1257 ش (1296 ق) در تبريز به دنيا آمد. وي پس از پشت سرگذاشتن دروس مقدماتي، به درس خارج فقه و اصول حضرات آيات ميرزا ابوالحسن انگجي و ميرزا صادق مجتهد تبريزي، راه يافت و از عالماني همچون سيدصدرالدين صدر و محمدعلي شاه‏آبادي، اجازه اجتهاد و از شيخ محمدحسين آل كاشف الغطاء و شيخ آقابزرگ تهراني اجازه روايت گرفت. مدرس خياباني در اواخر عمر به مدت دوازده سال در مدرسه سپهسالار تهران به بحث و تأليف و تحقيق پرداخت و آثاري بسيار ارزنده به وجود آورد. مهم‏ترين اثر اين محقق فرزانه، كتاب ريحانة الادب در 8 جلد است كه به شرح حال بيش از پنج هزار تن از علما و فضلا مي‏پردازد. همچنين قاموس المعارف و نيز فرهنگ نوبهار حاوي 19 هزار لغت و واژه فارسي و همچنين فرهنگ بهارستان شامل 55 هزار لغت مفرد و مركب، از ديگر آثار اوست. آيت‏اللَّه مدرس خياباني تبريزي سرانجام در شانزدهم فروردين سال 1333ش برابر با اول رجب 1373 ق در 76 سالگي درگذشت و در تبريز به خاك سپرده شد.

استعفاي سرلشكر "فضل اللَّه زاهدي" عامل كودتاي 28 مرداد از نخست‏ وزيري (1334 ش)

سرلشگر فضل اللَّه زاهدي از ابتداي كودتاي سوم اسفند 1299ش، با رضاخان ميرپنج همراه بود و در كنار او سمت‏هاي مختلف را كسب كرد. وي در دوران اول حكومت محمدرضا پهلوي نيز به مناصبي دست يافت كه آخرين آنها پست وزارت كشور در كابينه دكتر مصدق بود. با اين حال وي به عنوان بهترين مهره و گزينه، مامور اجراي كودتا عليه مصدق در 28 مرداد 1332 شد. با سقوط مصدق و بازگشت محمدرضا پهلوي به كشور و تثبيت رژيم پهلوي، سرلشگر زاهدي به عنوان پاداش، سمتِ نخست‏وزيري را برعهده گرفت. ولي از آنجا كه در اين جايگاه، براي خود مقام و پايگاه خاصي قائل شده بود، پس از حدود بيست ماه از صدارت، به اصرار شاه و بر اساس توافق آمريكا، از رياست دولت كناره گرفت و همان روز به عنوان رياست نمايندگي دائم ايران در دفتر اروپايي سازمان ملل در ژنو منصوب گرديد و تا هنگام مرگ در سال 1348، عهده‏دار اين سمت بود.

تولد "هنري راوْلينْ سون" محقق و مستشرق انگليسي (1810م) (ر.ك: 5 مارس)

هنری کروزویک راولین‏سون خاور‌شناس معروف انگلیسی در تاریخ5 آوریل سال ۱۸۱۰ میلادی در نزدیکی آکسفورد انگلستان به‌دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات متوسطه، وارد ارتش شد و از طریق شرکت هند شرقی عازم هندوستان گردید. راولین‌سون در جریان این سفر، به فراگیری زبان و ادبیات فارسی تشویق شد و این زبان را آموخت. آشنایى و تسلط او به زبان فارسی باعث شد تا به‌همراهی جمعی از افسران انگلیسی جهت آموزش نظامی به ایران اعزام شود. از آنجایى که راولین‌سون فارسی را به روانی حرف می‌‏زد، مورد توجه شاه ایران و مقامات دربار قرار گرفت. وی پس از چندی به کرمانشاه عزیمت کرد و به تحقیق و بررسی درباره سنگ‌نوشته‏های آثار باستانی کرمانشاه مشغول شد. از این‌رو، تا زمانی که در ایران بود از کتیبه‏های تخت جمشید، کتیبه‏های میخی طاق بستان و کوه بیستون رونوشت برداشت و سال‏‌ها بر روی آن‌ها مطالعه نمود تا توانست به کشف آن‌ها نائل آید. خواندن کتیبه‏های بیستون مانند کلیدی بود که درهای بسته تاریخ قدیم را باز کرد. هم‏چنین نبوغ راولین‌سون در پیدا کردن این کلید و ترجمه سنگ‌نوشته‏های میخی، از کامیابی‏هایى است که نصیب وی شد. او این متون را ترجمه کرد و ترجمه‏ای از آن را به زبان فارسی به محمدشاه قاجار اهدا نمود. توفیق او در این امر باعث شد تا کمپانی هند شرقی به او مدال طلا دهد و به‌عنوان نماینده پارلمان انگلستان انتخاب گردد. راولین‏سون چندی پس از آن به‌عنوان وزیرمختار به ایران آمد اما کار اصلی او هم‌چنان تحقیق در تاریخ ایران و متون میخی بود. هرچند در این میان به‌عنوان وزیرمختار بریتانیا، سیاست‏های استعماری انگلستان را نیز در منطقه دنبال می‌‏کرد و در جست‌وجوی مطامع استعمار پیر هم بود. در کنار آن، موفقیت‏های علمی راولین‌سون موجبات عضویت وی در انجمن‏های علمی متعددی را فراهم آورد و القاب و عناوین زیادی را دریافت کرد. از راولین‌سون آثاری به‌جای مانده که کتب «کتیبه میخی فارسی در بیستون»، «مطالعات درباره کتبیه‏های میخی آسیای غربی» و «یادداشت‏هایی درباره قدیمی‏‌ترین ادوار تاریخی بابل» و مقالات متعدد دیگر از آن جمله‏اند. هنری کروزویک راولین‌سون سرانجام در پنجم مارس ۱۸۹۵م در سن هشتاد و پنج سالگی درگذشت.