جام جم آنلاين: يك دهه قبل صنعت سينماي ملي اكثر كشورهاي آمريكاي لاتين با شرايط دشوار اقتصادي و اجتماعي روبه‌رو بود و براي ادامه حيات بشدت دست و پا مي‌زد. به گفته منتقدان سينمايي و رسانه‌هاي گروهي، تلاش اصلي هنرمندان كشورهاي اين قاره چيزي نبود بجز ادامه حيات و تنفس در يك فضاي مقبول.
در آن زمان كمتر كسي فكر مي‌كرد دوراني از راه برسد كه صنعت سينماي آمريكاي لاتين بتواند در يك فضاي آرام محصولات خود را توليد كند و با خطر و مشكلي به نام ادامه حيات روبه‌رو نباشد. اما حالا وضعيت با آن دوران كاملا فرق كرده و ميتوان گفت شرايط كاملا عكس آن دوران است.
بعد از موفقيت سينماگراني چون آلخاندرو گونزالس ايناريتو با فيلم‌هايي چون «بابل» و «زيبا»، اين روزها صنعت بومي سينماي آمريكاي لاتين نيز در نوعي شكوفايي به نظر مي‌رسد و بنا به اقرار رسانه‌هاي گروهي، سطح توليدات سينمايي آنقدر بالا رفته است كه براحتي ميتوان گفت دوران شكوفايي سينمايي در اين قاره از راه رسيده است.
رستاخيز هنري
از همين رو، منتقدان سينمايي صحبت از يك رستاخيز عمومي و همگاني آمريكاي لاتيني مي‌كنند و در اين رابطه اظهار اميدواري مي‌كنند كه اين وضعيت به همين شكلي كه هست پايدار بماند و موفقيت جديد سينمايي قاره يك پديده موقتي و زودگذر نباشد. به گفته تحليلگران اقتصادي سينما، شواهد امر هم حكايت از اين مي‌كند كه فعلا چراغ سبز است و وضعيت كلي و عمومي صنعت سينماي اكثر كشورهاي آمريكاي لاتين مطلوب و قابل قبول به نظر مي‌رسد. به همين دليل است كه هم منتقدان و هم تحليلگران اقتصادي، وضعيت فعلي صنعت سينماي قاره آمريكاي جنوبي را با كباب خوشمزه‌اي مقايسه مي‌كنند كه روي آتش در حال پخته‌شدن است و صداي جليز و وليز آن دل مشتريان را آب كرده است! بازار سينمايي آمريكاي لاتين اين روزها مشتريان زيادي در داخل و خارج كشورهاي اين قاره دارد.
بازار مشترك فيلم
آرژانتين با توليد 154 فيلم بلند سينمايي در سال گذشته ميلادي، يكي از ركورددارهاي اصلي توليد و توزيع فيلم در بين كشورهاي قاره است. صنعت سينماي آرژانتين همچنان در حال شكوفايي است و به نظر مي‌رسد اهالي هنر در اين كشور كليدهاي اصلي ورود به دنياي پرپيچ و خم موفقيت را پيدا كرده‌اند. هنرمندان آرژانتيني در كنار تلاش براي معرفي محصولات خود به كشورهاي ديگر از رونق و شكوفايي صنعت سينمايي كشورهاي همسايه هم حمايت مي‌كنند، اما اين پويايي و تلاش فقط به هنرمندان آرژانتيني محدود نمي‌شود. به گفته رسانه‌هاي گروهي در اين قاره، نوعي درخواست عمومي پويا و فعال در رابطه با صنعت سينما در بين تمام هنرمندان سينمايي ديده مي‌شود. هنرمندان و مردم كشورهاي مختلف اين قاره به دليل تعلقات و مشتركات فرهنگي، اجتماعي و زباني كه دارند در جستجوي يك راه‌حل مشترك براي مشكل خود هستند. به همين دليل است كه آنها يك بازار مشترك پان‌آمريكايي فيلم را سر و سامان داده‌اند و در تدارك انجام يكسري كارهاي مشترك جديد هستند. هدف اصلي اين بازار صدور محصولات برتر سينمايي به كشورهاي همسايه و قاره‌هاي ديگر و همچنين توليد يكسري محصول مشترك سينمايي (و حتي تلويزيوني) است. گسترش سريع و روزافزون فعاليت‌هاي سينمايي در تك‌تك كشورهاي آمريكاي جنوبي از يك‌سو بلوغ هنري و فرهنگي اين كشورها را دامن مي‌زند و از سوي ديگر، راه را براي شروع فعاليت‌هاي جديدتر و عالي‌تر فراهم مي‌كند.
اين در حالي است كه كشورهاي مختلف منطقه سعي مي‌كنند الگوي موفق كاري همكاران خود در كشورهاي ديگر را مورد استفاده قرار داده و آن را با توجه به شرايط خاص خود كپي‌برداري كنند. در اين رابطه اقدام شركت فيلمسازي مكزيكي «گوآدالا جارا» چيزي بود كه سخت مورد توجه صنعت سينماي كشورهاي مختلف قاره قرار گرفت. اين شركت توسط 20 فيلمساز و هنرمند مكزيكي (به رهبري گورگه سانچز كارگردان مطرح سينماي اين كشور) تشكيل شده و يك بازار فيلم براي خود به راه انداخته است. شركت گوآدالا جارا در مدت زمان كوتاهي كه از شروع فعاليت‌هاي آن مي‌گذرد، توانسته همكاري‌هاي خوب و گسترده‌اي با شركاي آمريكاي لاتين و اروپايي خود برقرار سازد و سال قبل حضوري قوي در جشنواره بين‌المللي فيلم كن داشت.
همكاري با اروپا و آسيا
هفته قبل جشنواره فيلم بوئنوس آيرس هم يك واحد جديد كاري را به مجموعه كارهاي خود اضافه كرد. اين واحد قرار است فيلم‌هاي در دست توليد كشورهاي آمريكاي لاتين را معرفي و براي آنها بازاريابي كند. اين بازاريابي فقط شامل خلق امكانات نمايشي و توزيع فيلم‌ها نمي‌شود و بخش پيدا كردن سرمايه‌هاي جديد براي توليد محصولات سينمايي را نيز در بر مي‌گيرد. به كمك تشكيل اين واحد بود كه هنرمندان سينماي آمريكاي لاتين توانستند (و در آينده نيز مي‌توانند) با همتايان آمريكايي و اروپايي و آسيايي خود ديدار كنند و درباره راه‌هاي مختلف و متفاوت كاري به بحث و تبادل نظر بپردازند. اين بحث‌ها زمينه را براي شروع توليدات مشترك سينمايي باز مي‌كند و به طرف آمريكاي لاتين فرصت آن را مي‌دهد تا محدوده جغرافيايي كاري خود را تا سطح وسيعي گسترش و امتداد دهد. منتقدان سينمايي عقيده دارند چنين واحدها و بازارهايي مي‌توانند كمك بسيار زيادي به احياي مجدد صنعت سينماي آمريكاي لاتين كنند و هم صنعت سينما و هم بازار فيلم قاره را به سطح بالاتري ارتقاء دهند. اين واحدها بهترين مكان براي معرفي محصولات سينمايي به شمار مي‌روند و مي‌توانند سرمايه‌هاي خارجي را به سمت كشورهاي منطقه سرازير كنند. در بازار فيلمي كه دسامبر گذشته محصولات مختلف سينمايي كشورهاي قاره را به نمايش گذاشت، بيش از 2 هزار خريدار خارجي حضور داشتند و تعداد زيادي فيلم سينمايي به فروش رسيد.
تنوع آثار
نشريه انگليسي زبان ورايتي گزارش مي‌دهد كه خريداران خارجي اين بازار از تفاوت‌هاي بارز موضوعي، سبكي و ژانري آثار هنرمندان لاتيني به هيجان آمده بودند و مي‌گفتند به هيچ وجه انتظار چنين تنوعي را نداشته‌اند. گزارشگر اين نشريه چنين اظهار نظر مي‌كند كه اين خريداران مي‌توانند سفراي احتمالي خوبي براي معرفي محصولات آمريكاي لاتيني به تماشاگران سينمايي در كشورهاي خود باشند و پتانسيل خوبي براي ارائه فيلم‌هاي لاتيني به سالن‌هاي سينمايي دارند. با اضافه شدن بازارهاي جديد فيلم، هريك از اين بازارها مي‌توانند وظايف متفاوت و تازه‌اي را به عهده گرفته و در خدمت اهداف ديگر و جديدتري مورد استفاده قرار گيرند.
بازار فيلم گوآدالاجارا در فاصله روزهاي 25 تا 31 مارس گذشته، موفق به امضاي چندين قرارداد كاري و همكاري تازه شد. اين بازار از يك سو تعدادي فيلم جديد مكزيكي و آمريكاي لاتيني را به فروش رساند و از سوي ديگر، قرارداد توليد چند محصول مشترك را امضا كرد. مهم‌ترين اين قراردادها فيلمي به نام «آنچه آنها عشق مي‌نامند» است كه توسط فيلمساز معروف مكزيكي كارلوس سزار آريلائز ساخته خواهد شد. اين در حالي است كه توزيع بين‌المللي فيلم هم توسط همين شركت مكزيكي صورت خواهد گرفت.
نكته: خريداران خارجي بازار فيلم آمريكاي جنوبي از تفاوت‌هاي بارز موضوعي، سبكي و ژانري آثار هنرمندان لاتيني به هيجان آمده و مي‌گويند به هيچ وجه انتظار چنين تنوعي را نداشته‌اند
شركت اسپانيايي زبان لاتيدوفيلمز در اين بازار امتياز پخش بين‌المللي درام دلهره‌آور «15 فرمان» را خريداري كرد كه درباره يك قاتل زنجيره‌اي است و گفته مي‌شود صنعت سينماي اسپانيا قصد دارد با همكاري هنرمندان فرانسوي، نسخه جديد اروپايي اين فيلم را تهيه و توليد كند. خريداران اروپايي در عين حال محصولات جديد خود را نيز به همكاران آمريكاي لاتيني خود معرفي مي‌كنند و صحبت‌هايي پيرامون توليد نسخه‌هاي آمريكاي لاتيني زبان اين فيلم‌ها صورت گرفته است. خبرهاي رسيده حكايت از آن مي‌كند كه چين هم اخيرا به جمع خريداران محصولات سينمايي قاره آمريكاي لاتين پيوسته و قرار است محصولات اين قاره در مولتي‌پلكس‌هاي كشور چين هم به نمايش عمومي درآيند.
اهميت جشنواره‌ها
لوسرو گارزون از مديران شركت گوآدالاجارا در رابطه با فعاليت‌هاي آن مي‌گويد: «هدف اصلي ما در منطقه، فروش محصولات و قابليت‌هاي كاري به كشورهاي كوچك‌تري همچون كلمبيا، اكوادور، ونزوئلا و پرو است. در مقايسه با ديگر كشورهاي آمريكاي مركزي و لاتين، صنعت فيلمسازي در اين كشورها ضعيف‌تر است و همين مساله ما را وادار مي‌كند كه به آنها كمك بيشتري كنيم، اما محدوده كاري ما به اين مساله منحصر نمي‌شود. ما همچنين در فكر بازارهاي بزرگ و مهم بين‌المللي هستيم و مي‌خواهيم كه در سطح وسيع‌تري ديده شويم.
يكي از اقدامات جديد و اساسي ما پيش‌فروش محصولاتمان به كشورهاي بزرگ و كوچك است. پيش‌فروش فيلم‌ها كمك اقتصادي بسيار زيادي به ما مي‌كند و دستمان را براي انجام كارهاي بهتر و وسيع‌تر بازتر خواهد كرد. در اين رابطه است كه جشنواره‌هايي مثل كن و برلين اهميت ويژه‌اي پيدا مي‌كنند. با وجود اين بايد روي اين نكته تاكيدكنم كه تمام اقداماتي كه ما انجام مي‌دهيم مثل يك شمشير دولبه عمل مي‌كند و بعضي وقت‌ها مي‌تواند به جاي سود براي ما ضرر خلق كند. اين چيزي است كه ما را وادار مي‌كند تا با دقت بيشتري كار و فعاليت كنيم و در همه حال، مراقب تمام زوايا و جوانب كار باشيم.» با كمك‌و‌همكاري اين شركت 2 محصول مشترك آمريكاي لاتيني به نام‌هاي «خانم بلا» و «ال پارامو» با طرف كانادايي و فرانسوي تهيه شده است. اين موفقيت‌هاي تازه فيلمسازان جوان آمريكاي لاتيني را به تكاپوي تازه‌اي انداخته و شور جديدي را در بين اهالي صنعت سينما به وجود آورده است. رقابت بين اين فيلمسازان هم بيشتر شكل و شمايل دوستانه دارد تا رقابت‌هايي از جنس مسابقه. رسانه‌هاي گروهي در قاره آمريكاي لاتين روي اين نكته پافشاري مي‌كنند كه صنعت سينماي اين قاره براي كسب موفقيت‌هاي بيشتر و مطرح‌شدن وسيع‌تر، نيازمند توليد محصولات انگليسي‌زبان است. به گفته آنها، چنين فيلم‌هايي شانس بيشتري براي مطرح‌تر شدن دارند. زماني كه تازگي و طراوت سوژه‌هاي اين فيلم‌ها با زبان انگليسي (كه رسميت و عموميت بين‌المللي دارد) تلفيق مي‌شود، حاصل كار محصولي موفق‌تر و جذاب‌تر خواهد شد.
طوطي برزيلي، ستاره سينماي جهان
منتقدان سينمايي در اين رابطه انيميشن كامپيوتري «ريو» را مثال مي‌زنند. اين فيلم را كارلوس سالدانا براساس طرح قصه‌اي از خودش كارگرداني كرده و صداپيشه‌هاي آن چند بازيگر انگليسي‌زبان هستند. قصه اين كمدي ماجراجويانه و خانوادگي درباره طوطي دم بلند آمريكاي جنوبي آبي رنگي است كه اصليتي برزيلي دارد و در مينه‌سوتاي آمريكا زندگي مي‌كند. وقوع حوادثي او را راهي سفري هيجان‌انگيز به ريودوژانيرو پايتخت برزيل مي‌كند و در اين محل است كه رخدادهاي اصلي قصه شكل مي‌گيرد.
سالدانا كه اصليتي آمريكاي لاتيني دارد و چند سالي است در آمريكا كار و فعاليت مي‌كند، عقيده دارد سينماي آمريكاي لاتين زماني به موفقيت بين‌المللي بيشتري مي‌رسد كه محدوديت‌هاي زباني را كنار بگذارد و به قصه‌هاي بومي خود حال و هوايي عمومي‌تر بدهد. او انيميشن «ريو» را فيلمي از اين دست مي‌داند و استقبال تماشاگران بين‌المللي از آن، مي‌تواند صحت نظريه او را ثابت كند. اين انيميشن هفته قبل با نمايش عمومي همزمان در 72 كشور جهان 55 ميليون دلار فروش كرد و صدرنشين جدول بين‌المللي گيشه فروش شد.
«ريو» با اين رقم فروش لقب بهترين افتتاحيه بين‌المللي سال 2011 را از آن خود كرد و انيميشن «رانگو» را با افتتاحيه بين‌المللي 54 ميليون دلاري به مقام دوم راند، با آن كه در ابتدا قرار بود «ريو» همزمان با بخش بين‌المللي در سينماهاي آمريكاي شمالي هم به نمايش عمومي درآيد، ولي توزيع‌كنندگان آن ترجيح دادند فيلم را اين هفته در اين قاره اكران عمومي كنند. توزيع‌كنندگان «ريو» از يك سو نمي‌خواستند محصولشان با فيلم موفق زنده ـ انيميشن «هوپ» (كه در دومين هفته نمايش هم با فروشي22 ميليون دلاري صدرنشين جدول گيشه نمايش سينماهاي آمريكا شد و فروش 10 روزه خود را به 68 ميليون دلار رساند) رقابت كند و از سوي ديگر به تعطيلات پيش روي مدارس در روزهاي آينده نظر دوخته‌اند. انيميشن «ريو» كه لوكيشن‌هاي جذاب و توريستي آمريكاي لاتيني را به شكلي زيبا تبليغ مي‌كند، براي مخاطب كودك و نوجوان و والدين آنها ساخته شده است. پرسش تحليلگران سينمايي اين است كه آيا موفقيت مالي و انتقادي اين فيلم، توجهات را به سمت سينماي آمريكاي لاتين بيشتر جلب خواهد كرد يا خير.
مجله ورايتي / مترجم: كيكاووس زياري