درگذشت "ستارخان" مبارز آزادي خواهِ نهضت مشروطه، معروف به "سردارملي" (1293ش)

ستارخان معروف به سردار ملي در حدود سال 1245ش در قره باغ آذربايجان به دنيا آمد. ستارخان در ابتدا به صورت جواني عيارمنش زندگي مي‏كرد اما پس از آغاز نهضت مشروطه، در صف مجاهدان قرار گرفت و رشادت‏هاي فراواني از خود نشان داد. قتل برادر و ظلم و ستم ماموران حكومتي به او و خانواده‏اش از يك سو و بستر اجتماعي، سياسي و اقتصادي تبريزِ آن دوران از سوي ديگر سبب شد تا با آشكار شدن فعاليت‏هاي مشروطه‏خواهي، روحيه سركش و معترض ستارخان به مشروطه‏خواهي تمايل پيدا كند. پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلي شاه قاجار، مجاهدان تبريز با اين عمل به شدت مخالفت كرده و در برابر دولت مركزي قد علم كردند. در اين ميان، داستان‏هاي بسياري از رشادت‏ها و مجاهدت‏هاي ستارخان در اين دوران ذكر كرده‏اند. سرانجام قواي دولتي، تبريز را به محاصره درآورده و نبرد سختي روي داد. مرحله دوم درگيري، نبرد مشروطه خواهان و نيروهاي روس بود كه به كمك قواي دولتي آمده بودند. در نهايت، پس از ماه‏ها محاصره، نيروهاي مهاجم، تبريز را تسخير كرده و از آن پس، مشروطه‏طلبان راهي تهران شده و آن‏جا را فتح كردند. با ورود ستارخان و مجاهدان تبريزي به تهران و استقرار دوباره مشروطه، مخالفان سردار ملي سعي مي‏كردند به هر نحو ممكن او را از گردونه خارج سازند. از اين‏رو، قصد خلع سلاح مجاهدان را داشتند كه تبعيض دولت در خلع سلاح بختياري‏ها، باعث شد كه اين امر صورت نگيرد. در اين ميان، تلاش ستارخان براي جلوگيري از وقوع تشنج بي‏نتيجه ماند و سرانجام نيروهاي دولتي، مجاهدان را در پارك اتابك محاصره كردند. جنگي ناخواسته درگرفت كه كوشش سران مجاهدان براي ختم آن ناكام ماند و شمار بسياري از مجاهدان در جريان آن به خاك و خون كشيده شدند. بالاخره سردار هم تن به مقابله داد و هدف گلوله قرار گرفت و از ناحيه پا به شدت مجروح شد. پس از اين درگيري، ستارخان مدت‏ها خانه‏نشين شد و دولت مشروطه حتي با درخواست وي براي بازگشت به تبريز مخالفت كرد. سردار ملي سرانجام پس از دوره طولاني بيماري در بيست و پنجم آبان 1293 ش در چهل و هشت سالگي چشم از جهان فرو بست و در جوار حرم حضرت عبدالعظيم در ري به خاك سپرده شد.

درگذشت شاعر و غزل‏سراي نامي ايران "محمدحسين رهي معيري" (1347ش)

محمدحسين بيوك رهي معيري در سال 1288 ش در تهران به دنيا آمد. وي پس از پايان تحصيلات وارد خدمات دولتي شد و مشاغل متعددي يافت. او از اعضاي مؤثر و فعال انجمن ادبي حكيم نظامي، انجمن ادبي فرهنگستان و انجمن موسيقي ايران بود. او در ساخت تصنيفات خود از هنر شاعري و موسيقي بهره برده و آثار پرارزشي را در اين زمينه پديد آورده است. در مجموع، رهي، در شعر، طبعي توانا و ذوقي لطيف و پرورده داشت و از اين طريق، ترانه سرايي را در ايران اعتلاي بسيار بخشيد. رهي معيري يكي از مشهورترين غزل‏سرايان معاصر است كه از شيوه سنتي شعر پيروي مي‏كرد و از جهات مختلف، تحت تاثير شاعراني همچون سعدي، حافظ، مولوي و صائب تبريزي بود. رهي در قطعات و مثنوي‏هايش، ابتكار و بدعت‏گذاري را در آفرينش مضمون، آشكار مي‏سازد و شايد از اين حيث، ارزش آنها از غزل‏هايش بيشتر باشد. همچنين تشبيهات نو و تعبيرات تازه در اشعار رهي فراوان است. گرايش طبع رهي، بيشتر به شعر عاشقانه است. در عين حال، وصف مظاهر جهان، شعر او را تسخير كرده است. اُنس رهي با گل و انعكاس آن در اشعارش نشان از طبع زيباپسند او دارد. همچنين تنوع و رنگارنگي شعر او حاكي از ذوق لطيف و آفريننده اوست. مجموعه غزل‏هاي او به نام سايه عمر و تصنيفاتش با نام آزاده، منتشر شده است. رهي معيري سرانجام در بيست و پنجم آبان 1347ش در پنجاه و نه سالگي در گذشت و در مقبره ظهيرالاسلام در تهران به خاك سپرده شد.

رحلت فيلسوف شهير و نويسنده توانا، علامه "محمدتقي جعفري" (1377 ش)

علامه محمدتقي جعفري در سال 1304 ش (1344ق) در تبريز به دنيا آمد و پس از گذراندن دوران ابتدايي، براي ادامه تحصيل راهي تهران گرديد. ايشان سپس به نجف رفت و در مدت هفده سال اقامت در حوزه علميه نجف اشرف از محضر فقيهان، فيلسوفان و استادان نامداري همچون سيدابوالقاسم خويي، سيدمحسن حكيم، سيدعبدالهادي شيرازي، سيدمحمدهادي ميلاني، سيدمحمود شاهرودي و سيدجمال گلپايگاني كسب فيض كرد. علامه جعفري پس از مدتي به مقامات عالي علمي و معنوي نائل شد و از آن پس به تدريس علوم ديني و تأليف كتب پرداخت. ايشان در سال 1337 ش به ايران بازگشت و ضمن تدريس و تحقيق در حوزه‏هاي علميه مشهد و تهران، با دانشگاهيان ارتباط برقرار كرد و در دانشگاه‏ها به ايراد سخنراني و تبيين معارف اسلامي پرداخت. علامه جعفري ضمن شركت در كنگره‏ها، همايش‏ها و كنفرانس‏هاي متعدد بين‏المللي، با بسياري از شخصيت‏هاي برجسته علمي جهان مكاتبه، مصاحبه و ارتباط علمي داشت. از ويژگي‏هاي مهم استاد جعفري اتصال ميان حوزه و دانشگاه و علوم جديد و قديم بود. وي از ضرورت‏هاي زمان و نيازهاي فكري و فرهنگي دنياي معاصر به خوبي آگاهي داشت و با توجه به همين نياز، آثاري از خود به جاي گذاشت كه بسيار ارزشمند و گران‏بهاست. علامه جعفري با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زيبايي‏شناسي در اسلام و نيم قرن فعاليت علمي و پژوهشي، بيش از يكصد جلد كتاب و رساله تحرير نمود كه شرح و تفسير نهج‏البلاغه در 27 جلد، كشف الابيات مثنوي معنوي در 4 جلد و تفسير و نقد و تحليل مثنوي در 15 جلد و... از جمله آثار اين علامه بزرگوار است. استاد محمدتقي جعفري، همچنين هفتاد جلسه بحث و گفتگو با شخصيت‏هاي متفكر بين‏المللي همچون برنارد آرتور، برتراند راسل، پروفسور عبدالسلام، روژه گارودي و پروفسور رُزِنتال داشته است. ايشان با التفات و علاقه ويژه‏اش نسبت به هنر و ادبيات، بيش از يكصد هزار بيت شعر فارسي و عربي و نيز بخش‏هايي از ادبيات غرب را در سينه محفوظ داشت. سخنراني‏ها، مقالات و كتاب‏هاي متعدد اين محقق فرزانه در زمينه زيبايي و هنر، هنوز يكي از مهم‏ترين منابع درباره هنر از ديدگاه فلسفه و حكمت اسلامي است. علامه محمدتقي جعفري سرانجام در 25 آبان 1377 ش برابر با شب مبعث سال 1419 ق در يكي از بيمارستان‏هاي لندن دار فاني را وداع گفت و بنا به وصيت معظم‏له، در مشهد مقدس به خاك سپرده شد.

 

درگذشت "صلاح الدين ايوبي" سردار شجاع مسلمان در جنگ‏هاي صليبي (589 ق)

الملک الناصر صلاح‌الدین یوسف بن أیوب بن شادی بن مروان (به کردی: سه‌لاحه‌دین ئه‌یوبی، Selah'edînê Eyubî) فرمانروای ایوبی و فرمانده مسلمان در جنگ‌های صلیبی بود.ایوبیان دودمانی کردتباربودند که از ۱۱۷۱ تا ۱۲۶۰/۱۲۵۰م در مصر و سوریه و عراق فرمانروایی کردند. پایتخت‌های ایشان دمشق و قاهره بود. او در دوران حکومتش سه هدف عمده را دنبال می‌کرد: استوار ساختن قدرت حکومت برای خود و خاندان ایوبی، سرکوب شیعیان و جنگ با صلیبیون؛ که به هر سه، تا حدود زیادی دست یافت. صلاح‌الدین در سال ۱۱۳۶ میلادی در تکریت عراق از پدر و مادری کرد به دنیا آمد. خانواده او از پیشینه و تبار کردی و اجدادش از شهر دوین بودند، که در ارمنستان قرون وسطی قرار داشت. پدرش، نجم‌الدین ایوب، در سال ۱۱۳۹ میلادی از تکریت تبعید شد و به این خاطر او و برادرش اسدالدین شیرکوه، به موصل نقل مکان کردند. نجم‌الدین بعدها به اردوی عمادالدین زنگی پیوست که او را فرمانده قلعه خود در بعلبک نمود. پس از مرگ زنگی در ۱۱۴۶ میلادی، پسر او، نورالدین، نایب‌السلطنه شهر حلب و رهبر زنگی‌ها شد. برخی تاریخ‌نگاران نقل می‌کنند صلاح‌الدین، که در آن زمان کودک بود و در دمشق زندگی می‌کرد، علاقه خاصی به این شهر داشت. اما اطلاعات دقیقی از کودکیش در دسترس نیست. صلاح‌الدین خود نوشته ‌است: «بچه‌ها آنطور تربیت می‌شوند که پدرانشان شدند». به گفته یکی از زندگینامه‌نویسانش، الورهانی، او قادر به پاسخگویی به پرسش‌های علمی در خصوص اقلیدس، الکتاب المجسطی، حساب، و قانون بود. صلاح‌الدین همچنین در قرآن و علوم دینی نیز سررشته داشت تا حدی که منابع متعددی ادعا می‌کنند او بیشتر علاقه‌مند به مطالعه درباره دین بود تا پیوستن به ارتش. شاید پیوستن او به ارتش به این دلیل بود که در زمان جنگهای صلیبی مسیحیان در حمله‌ایی غافلگیرانه اورشلیم را از دست مسلمانان بیرون آوردند. صلاح‌الدین کار خود را در دربار اتابک زنگی از دست نشاندگان سلجوقیان در شامات شروع کرد و بعدها در مصر جانشین وی گردید. فرزند اتابک زنگی یعنی نورالدین پس از مدتی صلاح‌الدین را به همراهی عمویش شیرکوه عازم مصر کرد تا متحدش شاهوار فرمانروای مصر را، که به وسیله یکی از رقبای خویش در مصر طرد شده بود، در مقام خود حفاظت نماید. مصر در این زمان تحت فرمانروایی یکی از خلفای فاطمی به نام ابو محمود عبدالله بود. شیرکوه و صلاح‌الدین مجبور بودند که با او حسن سلوک داشته باشند. از طرفی صلیبیون فهمیده بودند که اتحاد مصر و شامات برای آنها خطرناک خواهد بود به همین خاطر به شام حمله بردند ولی صلاح‌الدین انها را سخت شکست داد و به عقب راند. بعد از مرگ نورالدین زنگی، صلاح‌الدین حاکم آنجا شد و آغاز به بسط قدرت خود نمود. او حکومت خود را تا ایران گسترش داد و حجاز و یمن و نوبه و الجزیره را نیز به تصرف درآورد و در حرکت بعدی اورشلیم را از دست قوای صلیبی بیرون آورد. صلاح‌الدین شجاعانه در نبردی با ریچارد شیردل و صلیبیون آنها را مجبور به ترک قسمت‌های زیادی از خاک فلسطین نمود. صلاح‌الدین بعد از سال‌ها مبارزه و مقاوت در برابر تمامی دشمنان در سال ۱۱۹۳ در دمشق درگذشت. بعد از مرگ او امپراتوری‌اش میان فرزندانش تقسیم گردید. افضل به حکومت دمشق رسید. عزیز در قاهره و ظهیر در حلب حکومت کردند بعدها حکومت آنها به روسای محلی منتقل شد. تنها حلب تا سال ۱۳۹۰ در اختیار خاندان ایوبی قرار داشت. صلاح‌الدین ایوبی در جنگ با صلیبیان آنان را شکست داد و از بیت‌المقدس بیرون راند.

 

مأموريت "اسامة بن ‏زيد" از سوي پيامبر براي تجهيز سپاه جهت نبرد با روميان (11 ق)

پيامبر اكرم(ص) پس از بازگشت از حجةالوداع، در آخرين روزهاي عمر شريف خود جهت نبرد با روميان كه از شمال غربي شبه جزيره‏ي عربستان در صدد لشكركشي به سرزمين‏هاي مسلمانان بودند، سپاهي منظم از مهاجران و انصار مدينه ترتيب داد وبه همگان فرمان داد تا در آن شركت جسته و با روميان متجاوز به جهاد برخيزند. پيامبر(ص)، فرماندهي اين سپاه بزرگ و پرمخاطره را به جواني نورس به نام اُسامه فرزند زيدبن حارثه كه پدرش پيش از اين در جنگ تبوك به‏دست روميان كشته شده بود، سپرد. اسامه در آن زمان بيش از هفده يا هجده سال نداشت. مسلمانان واجد شرايط رزم از انصار و مهاجر، به فرماندهي اسامه در خارج از شهر مدينه اردو زدند. برخي از آنان كه از ماجراي غدير خم و نصب اميرمؤمنان(ع) به امامت و رهبري مسلمانان از سوي رسول خدا(ص) دل خوشي نداشته و خروج اين سپاه بزرگ از مدينه را مطابق با اهداف و اميال خود نمي‏ديدند، بر آن حضرت خورده گرفته كه چرا وي، جواني كم سن و سال و كم تجربه را بر آ نان مقام اميري داده است. در صورتي كه بزرگان و متنفذان فراواني در ميان ياران و صحابه‏ي وي وجود دارند كه پيشينه‏ي رزم و جهاد آنان در راه خدا بر همگان روشن است و در اين راه داراي تجربياتي فراوان هستند. سرانجام در حالي كه توطئه‏هاي بسياري در مسير حركت سپاه اسلام روي داد، اين سپاه به سوي روم به حركت درآمد. ولي هنوز از مدينه چندان فا صله نگرفته بود كه از رحلت رسول خدا(ص) باخبر گرديد. همين امر موجب اندوه سپاهيان اسلام و دست‏مايه‏ي برخي از فرصت‏طلبان و بازگشت آنان به مدينه گرديد. به همين جهت اين سپاه بزرگ براي مدّتي موقّت از هم پاشيد و شيرازه‏ي آن با پراكنده شدن مسلمانان سوگوار در هم ريخت. تا اين‏كه با خلافت ابوبكر بن أبي قحافه، سپاه اسلام به رهبري اسامه به سوي مرزهاي روم عازم شد.